Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Walter Scott

door Jos Staal

Walter Scott werd op 15 augustus 1771 in Edinburgh geboren als zoon van een jurist. Hij studeerde rechten aan de universiteit van zijn geboortestad. In 1792 begon hij aan een eigen loopbaan in de advocatuur; daarvóór was hij in dienst van zijn vader. In 1799 werd hij sheriff van Selkikshire; in 1806 bovendien griffier van het hoogste civiele gerechtshof van Schotland, The Court of Session. Ondanks deze drukke bezigheden vond hij nog tijd voor het schrijven van een omvangrijk oeuvre; hij schreef meer dan dertig romans.

Scott woonde op het buitengoed Abbotsford, dat hij had bekostigd met de verkoop van zijn boeken; het was geheel opgetrokken in neogotische stijl, een vreemde mengeling van middeleeuwse romantiek en negentiendeeeuwse smaak. Sinds 1797 was hij getrouwd met Charlotte Mary Carpenter, dochter van een Franse réfugié.

Vanaf 1805 was Walter Scott mede-eigenaar van de drukkerij van zijn vriend James Ballantyne. In 1826 ging de drukkerij bankroet en had Scott een grote schuld. Hij beschouwde het als een erezaak zijn financiële verplichtingen na te komen; hij trachtte dit te bereiken door de produktie van zijn boeken aanzienlijk op te voeren, wat ten koste ging van de literaire kwaliteit. Toen hij overleed had hij geen schulden meer.

De romans van Scott waren bijzonder populair en werden in zijn tijd in reusachtige hoeveelheden verkocht. Zijn invloed was groot; hij werd bewonderd door auteurs als Poesjkin, Stendhal, Hugo, Gogol en Tolstoj. Van de universiteiten van Cambridge en Oxford kreeg hij eredoctoraten en

[pagina 2]

in 1820 werd hij in de adelstand verheven. Hij overleed in 1832.

Werk

Walter Scott was al vroeg geinteresseerd in oude volksverhalen en balladen. Zijn literaire carrière begon dan ook met het vertalen van balladen van onder anderen Bürger en Goethe. In 1802 en 1803 verscheen Minstrelsy of the Scottish border, een lang gedicht waarmee hij groot succes had. Er volgden meer gedichten, allemaal even succesrijk - totdat Byron zijn eerste werk publiceerde. Scott erkende in hem zijn meerdere en stopte met het schrijven van poëzie.

Hij richtte zich nu volledig op het schrijven van romans, waarvan de eerste, Waverly, in 1814 verscheen. De stof ontleende hij meestal aan de Schotse of Engelse geschiedenis. Van zijn Schotse romans wordt The Heart of Midlothian als de beste beschouwd. Van de romans die in Engeland spelen, zijn Ivanhoe en Kenilworth de bekendste. Naast deze Engelse en Schotse romans schreef hij ook nog vier kruisvaardersromans en twee romans die op het Europese continent spelen.

Walter Scott was een slecht stylist. ‘Hij stapelde bijzinnen en tussenzinnen op elkaar alsof de punt nog niet bestond,’ aldus Maarten 't Hart in een essay. De intrige in zijn romans is over het algemeen zwak, iets wat hij zelf toegaf en waarmee hij in Old Mortality de spot dreef. In een artikel in Bzzlletin schreef Gerard de Vries dat zijn romans niettemin de indruk wekken, hecht van structuur te zijn. Hij was echter vooral een groot verteller; zijn boeken hebben tempo, humor en actie. Hij was een meester in het beschrijven van massascènes.

Walter Scott wordt gezien als een schrijver van historische romans. Toch gaat het in zijn werk niet in de eerste plaats om het verbeelden van het verleden: historische gebeurtenissen vormen in zijn romans slechts een achtergrond voor de hoofdfiguren, waar in feite alles om draait. Deze hoofdfiguren zijn meestal vertegenwoordigers van de bezittende klasse, mensen met landgoederen en met een uitgebreide, adellijke stamboom. Eer en maatschappelijk aanzien zijn voor hen belangrijke waarden; hun gedrag wordt bepaald door de verplichtingen die stand en afkomst opleggen. Het zijn meestal aardige lieden; hun slechtste karaktereigenschappen zijn ijdelheid, koppigheid en strengheid, - verder zijn ze tamelijk kleurloos. De bijfiguren wist Scott beter tot leven te brengen, met name door karakteristieke dialogen.

Onderscheid tussen goed en kwaad bestaat er niet in de romans van Scott. Doordat eer en maatschappelijk aanzien het belangrijkst zijn voor de hoofdfiguren, wordt de keuze voor een partij niet bepaald door principes maar door omstandigheden. Twijfel over de gemaakte keuze blijft voortdurend aanwezig. Maarten 't Hart: ‘Scotts grootheid als schrijver ligt

[pagina 3]

daarin dat hij steeds schrijft over mensen die tussen twee partijen instaan, mensen die niet weten te kiezen omdat zij inzien dat de wereld niet in te delen is in “goeden” en “slechten”.’ Scott veroordeelt nooit, duidelijk spreekt uit zijn werk de opvatting dat elk mens met respect behandeld dient te worden.

Een uitzondering hierop vormt Ivanhoe, waarin wel duidelijk een scheidslijn is getrokken tussen goed en kwaad. De Saksen zijn goed, de Normandiërs slecht: schurken die ontvoeren, martelen en moorden. Hoewel de critici dit boek als mislukt beschouwen, is het vooral door Ivanhoe dat Scott bij het grote publiek bekend is gebleven.

Bewerkingen

Walter Scott heeft maar één boek speciaal voor kinderen geschreven: Tales of a grandfather. Hij droeg het op aan zijn zesjarige kleinzoon; het boek is volledig vergeten. Andere boeken van Scott, met name Ivanhoe, werden talloze malen voor kinderen bewerkt. Het accent ligt in die bewerkingen meestal op het avontuur, de spanning, de actie; het historische element wordt verwaarloosd. Er bestaan echter ook uitgaven waarin dit niet het geval is. Een goed voorbeeld is een uitgave van de Standaard Uitgeverij, die teruggaat op de vertaling die Gerard Keller omstreeks de eeuwwisseling van Ivanhoe maakte. In de heruitgave van de Standaard Uitgeverij werden vier lange, ingewikkelde hoofdstukken weggelaten; het boek bevat echter kaarten, documenten, tekeningen en achtergrondinformatie over de tijd waarin het verhaal speelt. Er wordt onder andere uitvoerig ingegaan op zaken als toernooien, kruistochten en valkenjachten.

[pagina 4]

Bibliografie

Keuze uit het werk voor volwassenen

Minstrelsy of the Scottish border (1802-1803), Waverly, or Tis sixty yerars since (1814), Ivanhoe (1820), Kenilworth (1821), Quentin Durward (1823).

Enkele bewerkingen

Ivanhoe. Vertaald en bewerkt door Gerard Keller. Met gravures uit de oorspronkelijke Engelse uitgave. Arnhem/Nijmegen, Gebr. E. & M. Cohen, 1893.

Ivanhoe. Nieuwe bewerking van de Nederlandse vertaling van Gerard Keller. Met illustraties van Christopher Bradbury. Historische raadgever: H. Russell Robinson. Antwerpen/Amsterdam, Standaard Uitgeverij, 1976.

Ivanhoe. Bewerking van Marjan Hilverda. Met illustraties van Henk Kneepkens. Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum, 1979.

Quentin Durward in dienst van de Fransen. Bewerking van Heleen Kost. Met illustraties van Francien van Westering. Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum, 1981.

Over Walter Scott

J.G. Lockhardt, The Life of Sir Walter Scott, 2 dln. (1837-1838), J. Buchan, Sir Walter Scott (1932), A. en J. Calder, Scott (1969), H.M. Cusac, Narrative Structure in the novels of Sir Walter Scott (1969), R.C. Gordon, Under wich King? A study of the Scottish Waverly novels (1969), D. Brown, Walter Scott and the historical imagination (1979).

Maarten 't Hart, Walter Scott en de onbetrouwbare gids. In: Maarten 't Hart, De som van misverstanden. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1978.

G.J.M. de Vries, Eens beroemd, nu vrijwel vergeten. Bij het honderdvijftigste sterfjaar van Sir Walter Scott. In: Vrij Nederland, Boekenbijlage, 25-9-1982.

G. de Vries, Sir Walter Scott, 150 jaar na zijn overlijden. In: Bzzlletin, nr. 102 (1983), blz. 51-55.

8 Lexicon jeugdliteratuur
augustus 1985