Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Roger H. Schoemans

door Jet Marchau

Roger H. Schoemans is op 14 juli 1942 geboren in Sint-Truiden, België. Hij begon zijn loopbaan in 1962 als verslaggever bij Zondagmorgen. In 1968 werd hij eindredacteur en daarna hoofdredacteur van Het Nieuwsblad en De Gentenaar. Sinds 1994 is hij freelance journalist en schrijver.

Hij debuteerde in 1979 met Mirmoeff, een fantasieverhaal voor jonge kinderen. Vanaf 1985 schrijft hij maatschappelijk geëngageerde en historische verhalen voor jongeren. De boeken weerspiegelen zijn blijvende alertheid voor de actualiteit, zijn reislust, zijn sociale bewogenheid en zijn grote liefde voor de natuur.

De Vlaamse Kinder- en Jeugdjury bekroonde in 1992 de jeugdroman Chico. Ook Dava (1993) en Slagen (1996) vielen deze onderscheiding ten deel. Dava leverde Schoemans bovendien in 1995 de Jozef Michielsprijs op. Beersel, zijn woonplaats, kende hem in 1998 de Herman Teirlinckprijs toe, een erkenning voor prestaties op artistiek vlak met internationale uitstraling.

Werk

Roger Schoemans heeft een duidelijke opvatting over inhoud en vorm van een jeugdboek. In een goed lopend en boeiend verhaal wil hij jongeren laten zien hoe je met de nodige wilskracht problemen en onverwachte situaties aankunt. ‘Kinderen moeten rijker zijn als ze een boek hebben gelezen. Dit geeft de auteur niet het recht hen kennis of ideologie in de strot te rammen. Dit verplicht hem of haar wél om in spannende verhalen meer te vertellen dan het verhaal alleen.’ Die boodschap verpakt Schoemans in verschillende genres, van fantasieverhalen tot docuromans, van historische verhalen tot verkapte reisverslagen. Omwille van een optimaal leesplezier houdt hij zijn taal helder en eenvoudig.

[pagina 2]

De moraliserende toon die in zijn eerste strips, scripts en fantasieverhalen doorklonk, maakte in later werk plaats voor een minder opdringerig, maar wel duidelijk engagement. Zijn journalistieke verleden speelt in alle genres een belangrijke rol. Actuele, dramatische gebeurtenissen in binnen- of buitenland bieden vaak stof tot een spannend verhaal en dank zij een persoonlijke en verrassende invalshoek zet hij de lezer kritisch aan het denken.

In Bokkerijders (1985), het verhaal van een achttiende-eeuwse Limburgse verzetsbeweging, legde hij indirect een relatie met guerilla-activiteiten in de jaren tachtig van de twintigste eeuw in Zuid-Amerika. Een expliciete aanklacht volgde in 1992 met Chico, het verhaal van een Peruaans straatkind dat in een wereld van politieke onderdrukking, uitbuiting, organenhandel en drugsmokkel ondanks doodseskaders en guerillabewegingen probeert te overleven. In Vlucht uit Belfast (1989) bouwde Schoemans een spannend verhaal rond de verwoestende burgeroorlog in Noord-Ierland. In Vergif (1991) klaagde hij in een traditioneel avonturenverhaal een gifschandaal uit de eigen streek aan. De Paardenredder (1999) is een eigentijds sociaal en ecologisch verhaal dat zich rond twee concurrerende boerendans in de Ardennen afspeelt.

Met Dava (1993) speelde hij in op het destijds actuele thema van zwervers, vluchtelingen, zigeuners en verschoppelingen. De Albanese Dava ontvlucht haar dorp uit vrees voor bloedwraak. Ze zwerft door de onrustige Balkangebieden en wordt gewantrouwd en achtervolgd tot ze bij familie in Duitsland belandt. De scherpe aanklacht tegen vooroordelen en vreemdelingenhaat keerde terug in het detectiveverhaal Soezapoeza (1995). In dit boek verdedigt Suzy haar Turkse vriend Selim, die ten onrechte van drugshandel is beschuldigd. Racistische knokploegen en skinheads kruisen haar pad.

Het vluchtelingen- en migrantenprobleem, met de nadruk op het thema illegalen, lag in 1996 opnieuw aan de basis van een spannend actieverhaal, Desperado's. Zijn overtuiging dat kinderen en jongeren dank zij hun overlevingsdrang en wilskracht uit een uitzichtloze situatie kunnen geraken, bevestigde hij in Slagen (1996) en Schaatsen in de dakgoot (1998), twee realistische en confronterende verhalen rond probleemgezinnen.

In zijn historische verhalen wijst Schoemans op dramatische momenten uit de geschiedenis en op de verstrekkende gevolgen voor de gewone man, met name jongeren. Het dubieuze koloniale verleden van België dat hij aan de hand van een opwindend en magisch avontuur al eens blootlegde in De rubberjager (1987), rakelde hij in 1990 opnieuw op in Stanley: journalist en ontdekkingsreiziger. Hij confronteert koning Leopold II met Stanley en plaatst de gebeurtenissen in een breed politiek en sociaal kader, met ruime aandacht voor de couleur locale.

[pagina 3]

Tweehonderd jaar na de Boerenkrijg bracht hij in De paddeneter (1997) hulde aan de verarmde Vlaamse plattelandsbevolking die het tegen de sansculotten opnam. De veertienjarige Nol wordt koerier voor de Boeren, omdat hij wraak wil nemen op de Franse soldaten die zijn vriendin Liesje hebben misbruikt. Tegen een decor van bittere armoede, ellende en bijgeloof roept Schoemans een hallucinant beeld van de oorlog op. Een jaar later stelde hij opnieuw de invloed van oorlogsgeweld op kinderen aan de kaak in het loopgravenverhaal van de Eerste Wereldoorlog, Serafijns oorlog (1998).

Ook in Honger (1997), het schrijnende verhaal van de veertienjarige Mary die uit het armoedige Ierland naar Amerika uitwijkt, en in Flavius ontvoerd (1998), een detectiveverhaal uit het oude Rome, nemen jongeren het op tegen het lot en de gevestigde machten.

Een paar verhalen zijn opgebouwd rond grote namen uit de geschiedenis, zoals Charles Darwin in De wondere reis van de Beagle (1996), Godfried van Bouillon in Oorlog om het graf (1996), Alexander de Grote in De veroveraar (1996) en Karel V in Keizer Karel (1999). De verhalen zijn gedocumenteerd met veel feitenmateriaal; op de gevoelens van zijn personages gaat Schoemans echter zelden in. Daardoor missen ze soms diepgang.

Zijn reisverhalen stralen warmte en bovenal liefde voor de woeste natuur uit, die in de strijd om te overleven als




een geduchte tegenspeler fungeert. Dat is het geval in het in Australië gesitueerde verhaal Verloren in de woestijn (1997), maar vooral in Jimmies kudde (2001), dat zich in het Nieuw-Zeeland van de negentiende eeuw afspeelt.

Roger Schoemans wordt door jongeren graag gelezen, omdat zijn verhalen boeiend en spannend zijn en omdat zijn stijl toegankelijk is. Het engagement en de boodschap die hij wil uitdragen zijn belangrijker dan de literaire kwaliteit van het verhaal. ‘Jeugdboeken zijn er voor kinderen en moeten op hun maat geschreven zijn,’ vindt hij. ‘Alleen dan verlichten ze de drempel van de lange, donkere tunnel

[pagina 4]

die leidt naar het feestpaleis waar het verheven literaire genot voor volwassenen woont.’

Jimmies kudde

De veertienjarige Jimmie blijft na de dood van zijn vader met de herdershond Blits achter in de wildernis van Nieuw-Zeeland. Vader Jock was een bekwame jager op zoekgeraakte schapen; hij hoopte ooit een eigen kudde samen te kunnen stellen. Terwijl Jimmie vecht om te overleven, probeert hij tegelijkertijd het levensdoel van zijn vader te verwezenlijken.

Tijdens zijn lange tocht door het woeste landschap overwint Jimmie vele obstakels. Iedere bladzijde van het verhaal getuigt van Schoemans' liefde voor het land en zijn ongerepte natuur, waar Jimmie eindeloos in lijkt rond te dwalen. Hij krijgt hulp van Moki, een Maori die hem steunt wanneer hij door zijn vaders vroegere chef op een gemene manier is afgescheept. Moki wordt Jimmies gids én leermeester, die hem onderricht in de levensstijl en de geschiedenis van zijn volk. Hij stelt Jimmies eenzijdige denken ter discussie, prikt zijn vooroordelen over de Maori's door en scherpt zijn doorzettingsvermogen. Daardoor groeit Jimmie zowel psychisch als fysiek en overtreft hij zijn vader uiteindelijk in wijsheid en kennis.

Waardering

De bekroningen van de Kinder- en Jeugdjury tonen aan dat jongeren de verhalen van Roger H. Schoemans hoog waarderen. Over Chico schrijft een veertienjarige in zijn verslag: ‘Als je dit boek leest, onthoud je meer over het thema dan wanneer je naar het journaal kijkt. Je moet er wel zelf een eigen mening over vormen.’ Volwassen critici loven de goed gedocumenteerde verhalen, de spanningsopbouw en de sobere, rake stijl van Schoemans. Annie Buelens wijst er op dat Schoemans in zijn geëngageerde verhalen, waaronder Chico, bij zakelijk rapporteren blijft, en nooit melodramatisch wordt. Slagen is volgens Luc Lannoy geen kommer- en kwelverhaal, maar een schrijnend, scherp realistisch relaas. De historische verhalen worden geprezen vanwege hun toegankelijkheid, informatieve waarde en gedurfde visie.

Sommige recensenten vinden dat de gevoelens van de hoofdfiguren te weinig tot leven komen. In zijn actuele, geëngageerde roman Vlucht uit Belfast slaagt Schoemans er volgens Tilly Stuckens in een idee te geven van de verwoestingen die een burgeroorlog in het innerlijk van mensen kan aanrichten. Toch blijven volgens Luc Lannoy ook hier de personages te stereotiep. Verloren in de woestijn en Jimmies kudde stralen veel meer warmte uit en imponeren door de filmische landschap- en natuurbeschrijvingen.

Bibliografie

Jeugdboeken

Mirmoeff. Antwerpen, De Dageraad, 1979.

Ptok. Antwerpen, De Dageraad, 1980.

[pagina 5]

Leo wordt eskimo. Averbode, Altiora, 1983.

Misja en de sprekende fles. Averbode, Altiora, 1983.

Bokkerijders. Averbode, Altiora, 1985.

De rubberjager. Averbode, Altiora, 1987.

Vlucht uit Belfast. Averbode, Altiora, 1989.

Hoe groeit een krant? Averbode, Altiora, 1989.

H.M. Stanley: journalist en ontdekkingsreiziger. Averbode, Altiora, 1990.

Vergif. Averbode, Altiora, 1991.

Chico. Averbode, Altiora, 1992.

Dava. Averbode, Altiora, 1993.

Soezapoeza. Averbode, Altiora, 1995.

Het eiland van Zwartbaard. Averbode, Altiora, 1995.

Oorlog om het graf. Averbode, Altiora, 1996.

De wondere reis van de Beagle. Averbode, Altiora, 1996.

Desperado's. Averbode, Altiora, 1996.

De veroveraar. Averbode, Altiora, 1996.

Slagen. Averbode, Altiora, 1996.

Honger. Averbode, Altiora, 1997.

De woeste bergpas. Kampen, Kok Educatief, 1997.

Piraten op kruistocht. Oostmalle, De Sikkel, 1997.

Vikings ontdekken Amerika. Averbode, Altiora, 1997.

De paddeneter. Averbode, Altiora, 1997.

Verloren in de woestijn. Averbode, Altiora, 1997.

Koning van de goudmijn. Kampen, Kok Educatief, 1998.

Flavius ontvoerd. Averbode, Altiora, 1998.

Serafijns oorlog. Averbode, Altiora, 1998.

Schaatsen in de dakgoot. Averbode, Altiora, 1998.

De Paardenredder. Averbode, Altiora, 1999.

Keizer Karel. Averbode, Altiora, 1999.

Marco Polo. Averbode, Altiora, 2000.

Jimmies kudde. Averbode, Altiora, 2001.

Over Roger Schoemans

Liliane Claeys, Aangenaam R.H. Schoemans. Documentatiemappen van Vlaamse Jeugdauteurs, jaargang 8 (1990), nr. 1. Schelle, VBC. (Wordt regelmatig aangevuld.)

Jos Martens, Roger H. Schoemans. In: Schrijver Gevonden. Tielt, Lannoo; Den Haag, Biblion, 1998, blz. 271-272.

Robert Baccarne, Over Bokkerijders. In: Jeugdboekengids, januari 1986.

M. De Bruijne, Over Bokkenrijders. In: Lectuurgids, maart 1986.

Annelies De Vos, Bokkerijders in Zuid-Amerika. In: Knack, 25-11-1985.

Tilly Stuckens, Jeugdboek legt zwarte bladzijde van koloniale geschiedenis open. In: Het Nieuwsblad, 30-10-1987.

Marita De Sterck, Driewerf jammer. Bedenkingen bij een koloniale jeugdroman. In: Jeugdboekengids, januari 1988.

Tilly Stuckens, Noord-Ierland van binnenuit in een meeslepende jeugdthriller. Roger Schoemans: Vlucht uit Belfast. In: Het Nieuwsblad, 3-3-1989.

Rik Pareit, Ierland vroeger en nu. In: Knack, 16-3-1989.

Luc Lannoy, Te geweldig Noordiers geweld. In: Jeugdboekengids, april 1989.

Luc Lannoy, Roger H. Schoemans. In: Jeugdboekengids, oktober 1990.

Luc Lannoy, Boela Matari, of Een leven als een waterval. Een tranche de vie van Stanley. In: Jeugdboekengids, oktober 1990.

[Anoniem], Roger. H. Schoemans, Vlucht uit Belfast. KJJ-bekroning tweede plaats. In: Bubi, Wegwijs in de Vlaamse jeugdliteratuur, 1991.

Conny Dasseville, Over Vergif. In: De vrijzinnige lezer, februari 1992.

Griet Ramaut, Over Soezapoeza. In: Leesidee jeugdliteratuur, april 1995.

André Peeters, De lieveling van de twaalfjarigen. Interview met R.H. Schoemans. In: Het Nieuwsblad, 27-7-1995.

Jet Marchau, Het eiland van zwartbaard. In: Leesidee Jeugdliteratuur, november 1995.

Martin Rupus, Over De wondere reis van de Beagle. In: Leesidee Jeugdliteratuur, april 1996.

Luc Lannoy, Over Oorlog om het graf. In: Leesidee Jeugdliteratuur, mei 1996.

Marleen Colpin, Over Desperado's. In: Leesidee Jeugdliteratuur, september 1996

Luc Lannoy, Over Slagen. In: Leesidee Jeugdliteratuur, november 1996.

Jet Marchau, Over De veroveraar. In: Leesidee Jeugdliteratuur, februari 1997.

Herman Kakebeeke, Over Honger. In: Leesidee Jeugdliteratuur, april 1997.

Luc Lannoy, Een boerenleger in Vlaanderen. In: Leesidee Jeugdliteratuur, juli 1997. (Over De paddeneter)

[pagina 6]

Marleen Colpin, Over Verloren in de woestijn. In: Leesidee Jeugdliteratuur, november 1997.

Jan Van Coillie, Twee evenwichtskunstenaars. Schoemans en Kustermans koorddansen tussen info en spanning. In: Standaard der Letteren, 26-6-1997.

Daniëlle Raeijmaeckers, Over Serafijns oorlog. In: Leesidee Jeugdliteratuur, mei 1998.

Ria De Schepper, Over Koning van de goudmijn. In: Leesidee Jeugdliteratuur, juli 1998.

Lieve Herten, Keizer Karel was een mottige en Kabila ook. In: Het Nieuwsblad, 7 en 8 mei 1999.

Jet Marchau, Medelijden is niet genoeg. In: Leesidee Jeugdliteratuur, april 2001. (Over Jimmies kudde)

57 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2001