Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Annet Schaap

door Joke Bellemans

Annet Schaap is op 27 februari 1965 geboren in Ochten, Gelderland. In haar familie komen veel dominees en onderwijzers voor. Als kind was Annet al gek op boeken en maakte ze vaak tekeningen bij de verhalen die ze las. Van 1983 tot 1988 volgde ze de kunstacademie in Kampen waar ze les kreeg van Annemie Heymans. In 1990-1991 vervolgde ze haar studie aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Daar was Peter van Hugten een van haar leerkrachten. Tussen 1995 en 1999 bezocht ze schrijversvakschool 't Colofon in Amsterdam.

Annet Schaap was ongeveer tien jaar actief in het jeugdtheater, met name als schrijfster. Ze schreef in die periode vijf toneelstukken en twee opera's. Aan de toneelschool in Arnhem gaf ze een aantal jaren les in toneelschrijven. Daar is ze in 2000 mee gestopt. In 1988 illustreerde ze voor het eerst een kinderboek: Joppe, Julia en Jericho van Christine Nöstlinger. Behalve in kinderboeken zijn ook tekeningen van haar gepubliceerd in onderwijsmethodes van onder meer de uitgeverijen Malmberg, De Ruiter en Wolters-Noordhoff en in jeugdtijdschriften als Okki, Taptoe, Hello You en Bulkboek.

Schaap vindt het leuk om op te treden voor kinderen en te vertellen over boeken, vooral als ze dit kan doen met Francine Oomen of Jacques Vriens. Hoewel ze nooit een prijs heeft ontvangen voor haar werk, zijn verschillende van de door haar geïllustreerde boeken getipt en soms ook bekroond door de Nederlandse Kinderjury, met name boeken van Jacques Vriens. De Hoe overleef ik-serie van Francine Oomen is populair bij de Jonge Jury.

Werk

Liesbeth van der Jagt, Jacques Vriens en Mieke van Hooft. Met name

[pagina 2]

van deze drie auteurs heeft Annet Schaap veel boeken geïllustreerd. Van Liesbeth van der Jagt illustreerde ze voor het eerst in 1991 een boek, Gijsje is een meisje. Over het stoere kind Gijsje en haar vriendje Bas volgden nog twee delen: Biobella Gijsje (1992) en De groeten van Gijsje (1993). De grappige pentekeningen in deze verhalen verschillen opvallend van het latere werk van Annet Schaap. De meeste figuren zijn tamelijk klein en lijken, door hun wijdvallende kleding, een stevig uiterlijk te hebben. Bij gezichten die en profil zijn getekend valt het op dat het voorhoofd bijna zonder overgang in de neus overgaat. In het latere werk van Annet Schaap zien neuzen er vaak uit als kleine worstjes die een beetje eigenwijs in de lucht steken.

In de loop der jaren is er in de menselijke figuren van Annet Schaap meer variatie gekomen. Typisch zijn de sprietarmpjes die veel van de figuren hebben. Soms zijn de armen als sliertjes getekend, zonder duidelijke ellebogen. Dit is bijvoorbeeld te zien in De huiljuf, een boek van Liesbeth van der Jagt uit 2002. Opvallend is ook dat de illustratrice in dit boek met penseel heeft gewerkt, een techniek die ze ook later veelvuldig heeft toegepast. De lijnvoering is in de loop van haar carrière minder robuust en wat vloeiender geworden. De contouren zijn dunner en gelijkmatiger.

De verandering in tekenstijl is ook duidelijk waar te nemen wanneer enkele boeken voor beginnende lezers van Mieke van Hooft naast elkaar worden gelegd. In Piratenfeest (1993) en Het doorgezaagde meisje (1994) zijn de typische stijlkenmerken uit het begin van Schaaps carrière te zien, terwijl in Het gillende jongetje (2000) de nieuwe stijl duidelijk herkenbaar is.

Aanvankelijk illustreerde Annet Schaap uitsluitend met pen en zwarte inkt. Later gebruikte ze ook gekleurde inkt en allerlei soorten gouache en werkte ze steeds vaker met penselen. Omstreeeks 2003 ging ze meer met

[pagina 3]

acrylverf werken, waarbij ze hier en daar krijt, kleurpotlood, pastel, watjes en typex gebruikte.

In 1995 voorzag Schaap drie herdrukken van boeken van Jacques Vriens van illustraties; deze waren eerder door anderen geïllustreerd. Een jaar later illustreerde ze voor het eerst een nieuw boek van de auteur: Meester Jaap. De illustraties in de boeken over Meester Jaap hebben warme, heldere kleuren. Schaap is erin geslaagd de warrige, grappige en altijd rechtvaardige meester Jaap een duidelijk, geloofwaardig voorkomen te geven. Ook zijn leerlingen wist ze treffend en met variatie te typeren. In de loop der tijd zijn alle zogeheten schoolverhalen van Vriens door Annet Schaap geïllustreerd: herdrukken én de Meester Jaap-boeken.

De serie Hoe overleef ik.....? van Francine Oomen, die vanaf 1998 verschijnt en met name populair is bij pubers, voorzag Schaap van kleine, grappige pentekeningen. Ze passen goed bij de sfeer van deze boeken en zijn - door het geringe formaat - niet te kinderachtig. Uitbundiger zijn de illustraties die ze vanaf 2001 maakte voor de Prima ballerina-serie van Vivian den Hollander. Jonge lezers volgen in deze serie de belevenissen van Juul, die een bril draagt, haar dikke vriendin Tessa en de verwende Demi.

Naast boeken van de al genoemde auteurs heeft Annet Schaap ook verhalen van veel andere schrijvers geïllustreerd. Soms betrof het herdrukken waarvan de uitgever de oude illustraties wilde vervangen door meer eigentijdse. Voorbeelden hiervan zijn De zeven veren van de papegaai (Paul Biegel,

[pagina 4]

1998), Madieke van het rode huis (Astrid Lindgren, 2001), Sjanetje (Thea Dubelaar, 2001), en Levende bezems (Lisa Tetzner, 2003). Ook Lindgrens verhalen over Pippi Langkous, waarvan sommige nog niet eerder in Nederland zijn verschenen, werden vanaf 2003 door Annet Schaap (opnieuw) van illustraties voorzien.

Waardering

Opmerkelijk is dat het werk van Annet Schaap in recensies nauwelijks wordt besproken, terwijl ze toch boeken van bijzonder populaire schrijvers heeft geïllustreerd. Zelfs haar tekeningen in de Meester Jaap-serie van Jacques Vriens kregen zo goed als geen aandacht van de recensenten. In het begin van haar carrière werd soms een enkel regeltje aan haar bijdrage gewijd. Marja Boonstra en Baukje Wijtsma noteerden naar aanleiding van Gijsje is een meisje (1991): ‘met veel zwier door Annet Schaap gemaakte illustraties, die een prachtige aanvulling op het verhaal zijn’. Els de Jong-van Gurp noemde de illustraties in De groeten van Gijsje (1993) ‘vrolijk en levendig’. Waardering krijgt Annet Schaap vooral van uitgevers, die haar regelmatig opdrachten geven.

Bibliografie

Keuze uit door Annet Schaap geïllustreerde jeugdboeken

Christine Nöstlinger, Joppe, Julia en Jericho. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1988.

Geert van Diepen, Koosjanhenk en de containerman. Baarn, De Fontein, 1991.

Liesbeth van der Jagt, Gijsje is een meisje. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1991.

Frank Groothof, Kopzorgen. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1992.

Liesbeth van der Jagt, Biobella Gijsje. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1992.

Henk Hokke, Een bende boeven. Kampen, Kok Educatief, 1993. (Dolle kervel)

Mieke van Hooft, Piratenfeest. Haarlem, Holland, 1993. (Bereboekjes)

Liesbeth van der Jagt, De groeten van Gijsje. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1993.

Kiekel Kist, Een koffer vol geheimen. Baarn, De Fontein, 1993.

Ad Soeters, Kruimeldief. Kampen, Kok Educatief, 1996. (Dolle kervel)

Mieke van Hooft, Het doorgezaagde meisje. Haarlem, Holland, 1994. (Bereboekjes)

Liesbeth van der Jagt, Gevaarlijk bezoek. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1994.

Liesbeth van der Jagt, De Retkets. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1994. (Blauwe Raven)

Liesbeth van der Jagt, De inbreekmoeder. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1995. (Blauwe Raven)

Rob Thonen, Fauve. Haarlem, Holland, 1995.

Jacques Vriens, Het achtste groepie tegen het soepie. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1995. (Heruitgave van De zesde tegen het soepie, 1984.)

Jacques Vriens, Die rotschool met die fijne klas. Houten, Van Holkema en Warendorf, 1995. (Heruitgave, 1e druk 1976.)

Jacques Vriens, Ha/Bah* naar school. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1995. (Heruitgave, 1e druk 1991.)

Liesbeth van der Jagt, De andersompoes. Kampen, Kok Educatief, 1996. (Dolle kervel)

Liesbeth van der Jagt, Het gat in de nacht. Amsterdam, Meulenhoff Educatief, 1996.

Liesbeth van der Jagt, Het haa vee dee geheim. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1996. (Blauwe Raven)

Hilary McKay, Hond Vrijdag. Amsterdam, Querido, 1996.

Ynskje Penning, Een snoek in een zwembroek. Kampen, Kok Educatief, 1996. (Dolle kervel)

[pagina 5]

[pagina 6]

Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn eerste zoen? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2001.

Jacques Vriens, De redding van de zwevende oma. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2001. (De bende van De Korenwolf)

Jacques Vriens, De vondst van het stiekeme circus. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2001. (De bende van De Korenwolf)

Chris Bos, Het landje van Tiff. Amsterdam, Leopold, 2002.

Chris Bos, Het piratennest van Jochem. Amsterdam, Leopold, 2002.

Vivian den Hollander, Pirouette. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002. (Prima ballerina)

Liesbeth van der Jagt, De huiljuf. Baarn, De Fontein, 2002. (Blauwe Raven)

Francine Oomen, Hoe overleef ik mijzelf? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002.

Jacques Vriens, Bonje in het bonshotel. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002. (Heruitgave, 1e druk 1990.)

Jacques Vriens, Meester Jaap maakt er een puinhoop van. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002.

Jacques Vriens, De school is weg! Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002.

Vivian den Hollander, Salsa en peper. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2003. (Prima ballerina)

Mieke van Hooft, Beroemd! Haarlem, Holland, 2003. (Berenboekjes)

Liesbeth van der Jagt, Gevaarlijk bezoek. Assen, Maretak, 2003. (De nieuwe maretak). (Heruitgave, 1e druk 1992.)

Astrid Lindgren, Pippi en de dansende kerstboom. Amsterdam, Ploegsma, 2003.

Francine Oomen, Hoe overleef ik een gebroken hart? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2003.

Reina ten Bruggenkate, Stille pijn. Assen, Maretak, 2003. (Villa Alfabet)

Lisa Tetzner, Levende bezems. Amsterdam, Ploegsma, 2003. (Heruitgave, 1e druk 1951.)

Jacques Vriens, De jacht op de afgepakte sterren. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2003. (De bende van De Korenwolf)

Arend van Dam, Red Dada. Tilburg, Zwijsen, 2004.

Hans Kuyper, Fleur heeft een dikke pappa. Amsterdam, Leopold, 2004.

Anne Takens, Behekst. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Jacques Vriens, Tien torens diep. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn vakantie in Engeland? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn vakantie in Spanje? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn vakantie in Frankrijk? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Francine Oomen, Hoe overleef ik mijn vakantie in Italië? Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Over Annet Schaap

Marja Boonstra en Baukje Wijtsma, [over Gijsje is een meisje]. In: Leeuwarder Courant, 21-6-1991.

Els de Jong-van Gurp, De groeten van Gijsje. In: Nederlands Dagblad, 18-1-1994.

Ria de Schepper, [over Het doorgezaagde meisje]. In: Jeugdboekengids, jaargang 36 (1994), nr. 7, blz. 208-209.

Lydia Herdies, [over Zoute drop]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 7 (2001), nr. 8, blz. 354.

66 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2004