Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Annie van de Ruit

door Richard van Schoonderwoerd

Johanna Magdalena Cornelia (Annie) van de Ruit werd op 27 december 1904 in Den Haag geboren. Ze bleef haar hele leven in die stad wonen. Haar vader, Jan van de Ruit, had een schildersbedrijf midden in de rosse buurt. Hij was een niet onverdienstelijk kunstschilder en restaurateur en verkeerde veel in Haagse kunstkringen. Vanaf haar twaalfde kreeg Annie van de Ruit van hem haar eerste schilderlessen, daarna volgde ze een aantal cursussen en nam les bij de bekende kunstschilder en illustrator Pol Dom.

Al op jonge leeftijd ging ze aan de slag als professioneel tekenares. In 1930 werd ze buitengewoon lid van het befaamde Haagse schilderkundig gezelschap Pulchri Studio. In de jaren vijftig ontving Van de Ruit voor een vertederende tekening van een bastaardhondje de Jacob Marisprijs, een schildersonderscheiding van de gemeente Den Haag. Zij exposeerde vele malen, ook met leden van de Haagse vereniging van vrouwelijke kunstenaars odis (Ons doel is schoonheid), waarvan zij lid was.

Tot haar huwelijk bleef Annie van de Ruit in het ouderlijk huis wonen. Ze trouwde in 1951 op 46-jarige leeftijd met Nico Bijl, die tien jaar jonger was en uit een typisch volksmilieu kwam. Samen met zijn broers dreef hij een loodgietersbedrijf. Het echtpaar betrok een woning in een van de betere buurten van Den Haag. Het was een goed huwelijk, Bijl was zijn vrouw tot grote steun, met name toen zij ouder werd en aan dementie begon te lijden. Hij overleed in 1986.

Na de dood van haar man werd het huis ontruimd. Met haar tekeningen en schilderijen is daarna van alles fout gegaan. Zo werd haar handtekening onder diverse werken vakkundig gewist en voorzien van de nagebootste

[pagina 2]

signatuur van bekendere kunstenaars als Pol Dom, Isidorus van Mens, Willy Sluiter en vooral Piet van der Hem. Annie van de Ruit bracht de rest van haar leven door in verpleeghuizen. Zij stierf op 8 september 1992.

Werk

In juni 1923 informeerde Jan van de Ruit bij de Haagsche Courant of zijn dochter langs mocht komen om enkele pentekeningen en geïllustreerde anekdoten te laten zien. Zij was toen achttien jaar oud. Het verzoek had een gunstig effect. Bijna twintigjaar lang behoorde Annie van de Ruit tot de vaste medewerkers van de krant. Al meteen in 1923 maakte ze voor de zondagbijlage spotprenten.

Van de Ruit ontwikkelde zich in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw verder als illustratrice. Zij illustreerde veel kinderboeken, hoofdzakelijk voor de uitgeverijen Kluitman, Callenbach en Meinema. De laatste twee gaven ook boekjes uit die met kerst ten geschenke gegeven konden worden. Ze werden van prenten voorzien door de beste illustratoren, onder wie J.H. Isings, Tjeerd

[pagina 3]

Bottema en Frans van Noorden. Ook Van de Ruit maakte er illustraties voor, waarbij ze afwisselend signeerde met Annie van de Ruit, Anni van de Ruit of Johanna van de Ruit. Ze illustreerde veel boekjes van de auteurs Linda Erics (Goudhaantje, 1927; Kermiskind, 1928) en Ida Keller (Uit verlies winst, 1931; Het hoogste goed, 1932; Het rijkste loon, 1935). Met name Ida Keller blonk uit in beschrijvingen van menselijke ellende in allerlei verschijningsvormen. Ook voor uitgaven van auteurs als Catharina Bronsveld (Toen de ster verscheen, 1935), D. Menkens-van der Spiegel (De N.V., 1936) en C.Th. Jongejan-de Groot (Deining in het doktershuis, 1938) maakte Van de Ruit illustraties. Veel affiniteit met de inhoud van de boekjes heeft zij waarschijnlijk niet gehad, ze was bij geen enkel kerkgenootschap aangesloten.

Voor Kluitman illustreerde ze boeken voor oudere meisjes van schrijfsters als Jenny IJsselstein (Nora in Amerika, 1928; Cora en Imp naar de wintersport, 1929) en Ems I.H. van Soest (De Pauw, 1930; Op den achtergrond, 1931; Het Bergkoninginnetje, 1934). Haar voorliefde voor het mondaine, het uitdagende kon ze er goed in uitleven. Van de Ruit was geboeid door deze levenshouding, al etaleerde ze dat in het dagelijks leven nauwelijks.

De illustraties van Annie van de Ruit zijn van opzet in zekere mate schetsmatig. In niet al te strakke lijnen




zette zij een vlotte tekening op papier, bij uitstek geschikt voor boekillustraties. Daarmee week zij af van andere bekende illustratoren van meisjesboeken zoals Rie Reinderhoff of Hans Borrebach. Haar illustraties komen minder als maatwerk over, maar meer als losstaande artistieke uitingen. Alles gemaakt met een zeer fijn pennetje en met veel invoelingsvermogen voor de op papier gezette personen. Achtergronden werden meestal maar beperkt uitgewerkt, zij richtte zich op de hoofdzaak, op de mensen waar het verhaal over gaat.

Zij werkte als illustratrice verscheidene jaren mee aan het bekende maandblad Moeder. Ze illustreerde

[pagina 4]

vervolgverhalen en artikelen van diverse aard. In het blad kwam in veel artikelen de relatie moeder en kind naar voren. Opvallend is dat Van de Ruit, die meer dan eens vertelde niet van kinderen te houden, in staat was aansprekende en frêle kinderportretjes en leuke meisjesfiguurtjes te tekenen. Ze maakte ook illustraties voor bladen als De Dameskroniek en Club Kroniek, maandblad gewijd aan het Sociëteitsleven in Nederland en Koloniën.

Op haar illustraties in kinderboeken was ze beslist trots, alle door haar geïllustreerde boeken had ze in een apart daarvoor bestemde kast op rij staan. Desondanks verklaarde ze later spijt te hebben dat ze niet meteen vrij was gaan schilderen. Na 1945 illustreerde ze geen boeken meer, ze werkte vrijwel uitsluitend als schilderes. Haar tekeningen in Moeder bleven nog wel enige tijd verschijnen.

In 1974 exposeerde Annie van de Ruit in kunstzaal Heuff in Wassenaar naast schilderijen met andere onderwerpen ook tekeningen van personen en situaties uit het leven tijdens de mobilisatie van 1939 en de moeilijke jaren die daar op volgden. Opvallend is dat zij vrouwen vaak als losbandig uitbeeldde. Van de Ruit groeide op in de rosse buurt en was, hoewel tamelijk preuts, gefascineerd door het leven daar. De vrijmoedige tekeningen op de expositie verschillen hemelsbreed van de illustraties die zij maakte voor de vaak stichtelijke boekjes van uitgeverij Callenbach.

Waardering

Het illustratiewerk van Annie van de Ruit werd over het algemeen zeer gewaardeerd. Tussen 1928 en 1934 verschenen in diverse kranten positieve recensies. Eind 1929 schreef de Nieuwe Rotterdamsche Courant in een bespreking van Cora en Imp naar de wintersport van Jenny IJsselstein: ‘Een speciaal compliment verdient Annie van de Ruit voor haar buitengewoon geslaagde illustraties. Ze heeft zich zienderogen ontwikkeld tot een onzer beste illustratoren.’ In haar illustraties voor Kluitman kon Van de Ruit zich het beste uitleven, verschillende bij deze uitgeverij gepubliceerde boeken bevatten tekeningen over twee pagina's. Haar illustraties voor Callenbach en Meinema waren voor die tijd speels en modern.

Haar vrije werk werd regelmatig goed beoordeeld. Hanny Reneman schreef in 1974 in het Leidsch Dagblad naar aanleiding van een tentoonstelling in Wassenaar: ‘In de schilderijen van Annie van de Ruit is haar achtergrond van jarenlang illustratrice duidelijk herkenbaar. [-] Een goed voorbeeld hiervan is haar serie schetsen van een leeuw en zijn dompteur, die echte tekenschetsen zijn, waarvan alleen het materiaal nog olieverf is’. Bij haar laatste tentoonstelling in 1978, die grotendeels bestond uit stillevens, werd haar werk getypeerd als degelijke middenklasse. Dat is misschien een goede typering voor haar schilderwerk dat langzaam aan kracht in-

[pagina 5]

boette, maar doet haar illustratieve werk uit een vroegere periode tekort. Annie van de Ruit was een buitengewoon vlot illustratrice met een bijzondere kunstzinnige aanleg.

Bibliografie

Keuze uit door Annie van de Ruit geïllustreerde kinderboeken

Ida Keller, Lucie's levenskeus. Nijkerk, Callenbach, 1924.

J.L.F. de Liefde, Onder zes nichtjes en neefjes. Nijkerk, Callenbach, 1924.

Linda Erics, De Barmelootjes. Nijkerk, Callenbach, 1926.

Elisabeth Franke, Een schaapje van Jezus. Nijkerk, Callenbach, 1926.

Heleen, Dappere Hans. Nijkerk, Callenbach, 1926.

Ida Keller, Het ware geluk. Nijkerk, Callenbach, 1926.

Ida Keller, 't Was maar een takje hulst. Nijkerk, Callenbach, 1926.

Linda Erics, Goudhaantje. Nijkerk, Callenbach, 1927.

Linda Erics, Donkere dagen voor Kerstmis. Nijkerk, Callenbach, 1927.

Ida Keller, Langs 's levens kronkelpaden. Nijkerk, Callenbach, 1927.

Jan Beijers, Rondom den Aardbol per Vliegmachine. Alkmaar, Kluitman, 1928.

Catharina Bronsveld, Toen de ster verscheen. Nijkerk, Callenbach, 1928.

Linda Erics, Kermiskind. Nijkerk, Callenbach, 1928.

Jenny IJsselstein, Nora in Amerika. Alkmaar, Kluitman, 1928.

G.A. van Schouten-van Steenbergen, De Wesseltjes. Alkmaar, Kluitman, 1928.

N.W.C. Kuijk, Het kan verkeeren. Alkmaar, Kluitman, 1929.

Jenny IJsselstein, Cora en Imp naar de wintersport. Alkmaar, Kluitman, 1929.

M.P. Zaalberg, Do Brouwer's verloving. Alkmaar, Kluitman, 1929.

J.H. Huisman-Schippers, Freek bij grootvader. Nijkerk, Callenbach, 1930.

Ems I.H. van Soest, De Pauw. Alkmaar, Kluitman, 1930.

Francina, De vacantie van Frits Verkerk. Delft, Meinema, 1931.

Ida Keller, Uit verlies winst. Nijkerk, Callenbach, 1931.

Hellen Randers, Jimmy en ik. Alkmaar, Kluitman, 1931.

Ems I.H. van Soest, Op den Achtergrond. Alkmaar, Kluitman, 1931.

C.K. Dreyer, Kees van den vuurtorenwachter. Delft, Meinema, 1932.

Ida Keller, Het hoogste goed. Nijkerk, Callenbach, 1932.

Ems I.H. van Soest, Harriët. Alkmaar, Kluitman, 1932.

Ems I.H. van Soest, Astrid. Alkmaar, Kluitman, 1933.

Ems I.H. van Soest, Het Bergkoninginnetje. Alkmaar, Kluitman, 1934.

Jo Kalmijn-Spierenburg, De club van Bommeltje. Nijkerk, Callenbach, 1935.

Ida Keller, Het rijkste loon. Nijkerk, Callenbach, 1935.

D. Menkens-van der Spiegel, De N.V. Nijkerk, Callenbach, 1936.

Margot Warnsinck, Tanden op elkaar. Alkmaar, Kluitman, 1936.

F.B. van Velzen, To Riemens. Delft, Meinema, 1936.

H. Henszen Veenland, Het pindamannetje. Delft, Meinema, 1938.

C.Th. Jongejan-de Groot, Deining in het doktershuis. Nijkerk, Callenbach, 1938.

[pagina 6]

C.Th. Jongejan-de Groot, Ike's geheim. Nijkerk, Callenbach, 1939.

Over Annie van de Ruit

Go Verburg, Van een schilderes en een klein kleutertje. In: De Spiegel, 18-3-1950.

Jan de Haas, Annie van de Ruit als tekenaar ‘in ere hersteld’. In: Antiek, oktober 1989.

Richard van Schoonderwoerd, Klein profiel van Annie van de Ruit. In: Ouwe Bram leeft nog!, jaargang 2 (1997), nr. 9.

73 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2007