Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Joyce Rockwood

door Wilma van der Pennen

Joyce Rockwood is op 1 juni 1947 geboren in Ames in de staat Iowa in de Verenigde Staten van Amerika. In 1952 verhuisde zij naar Georgia, waar ze in 1965 antropologie ging studeren. In 1969 voltooide ze deze studie cum laude. Sinds 1968 is ze getrouwd met Charles Hudson, hoogleraar in de antropologie in Georgia. Samen verdiepten zij zich in de geschiedenis en cultuur van de indianen in het zuidoosten van de vs.

Joyce Rockwood debuteerde in 1975 met Long man's song (Het lied van de rivier). Voor haar boek To spoil the sun (Het vuur van de zon) kreeg ze de American Library Association Notable Book Award (1976) en een eervolle vermelding van de International Reading Associaton (1976). In Nederland werd Het vuur van de zon in 1985 bekroond met een Zilveren Griffel.

Voor volwassenen schreef zij onder de naam Joyce Rockwood Hudson Looking for De Soto: a search through the South for the Spaniard's trail (1993), een boek over de Spanjaard Hernando de Soto, die tussen 1539 en 1542 door het zuiden van Amerika trok. Ze schrijft regelmatig artikelen in het tijdschrift Appalachian Journal.

Werk

Joyce Rockwood is zowel schrijfster als antropologe. In de meeste gevallen spelen de gebeurtenissen in haar boeken zich af in het verleden, waarbij zij gebruik maakt van historisch en antropologisch materiaal. Met haar werk probeert zij een zo realistisch mogelijk beeld te geven van de wereld van de indianen, met name van de Cherokees, een volk van bergbewoners uit North Carolina en Georgia. Joyce Rockwood maakte een uitgebreide studie van het leven van deze stam. Omdat deze in de tijd dat de verhalen spelen nog geen schrift kende, zijn er geen documenten van de indianen zelf beschikbaar. Wat Rockwood schrijft is verzonnen, maar komt wel overeen met de algemene kennis van de indianen, zoals die bijeen is gebracht door archeologen, historici en antropologen. Rockwood wil vooral gebeurtenissen beschrijven die in geschiedenisboeken niet zoveel aandacht krijgen, en kiest daarbij consequent voor een indiaans perspectief. Toch gaat het haar er niet in de eerste plaats om de lezer iets te leren. Wat ze wil is een boeiende ervaring bieden.

Het eerste boek van Joyce Rockwood, Het lied van de rivier, speelt zich

[pagina 2]

af voor de komst van de blanken naar Amerika, dus vóór 1492, het jaar dat Columbus voet aan wal zette. Hoofdpersoon van het verhaal is Vliegende Valk, een leerling-medicijnman die op de proef gesteld wordt als hij niet alleen het leven moet redden van zijn zieke zuster, maar ook zijn clan moet behoeden voor ondergang. Rockwood besteedt veel aandacht aan het sociale leven, de religieuze denkbeelden en de opvattingen van de Cherokees over de natuur.

Haar boeken over indianen geven een indruk van de ontwikkeling van de Cherokees, zoals die mogelijk heeft plaatsgevonden. Enerzijds blijven zij hun tradities trouw, anderzijds laat Rockwood dingen veranderen in de loop der tijd, bijvoorbeeld de manier waarop zij hun huizen bouwden.

In 1980 kwam Rockwoods vierde boek voor kinderen uit, Enoch 's place, over het verschil tussen het leven op het platteland en in een stad.

Het vuur van de zon

Het verhaal in Het vuur van de zon beslaat zo'n dertig jaar. Het begint in 1503, het geboortejaar van Regen Duif, de vertelster. Het is elf jaar na de eerste overtocht van Columbus, maar in het gebied waar Regen Duif met haar stamgenoten woont, zijn nog geen Europeanen gesignaleerd. Zo nu en dan dringen berichten over de Spaanse ontdekkingsreizigers tot het dorp door. Van clangenoten uit dorpen die dichter bij de oceaan liggen, komen boodschappers met verhalen over ‘Onsterfelijken’, zoals de indianen de eerste blanken noemden. Over de dramatische gevolgen die de komst van de blanken voor de indianen heeft, gaat het verhaal.

Het lot van de indianen wordt verteld aan de hand van het levensverhaal van Regen Duif. Zij trouwt tegen haar zin met Wezel, een oude medicijnman, en wordt zijn tweede vrouw. Er groeit een hechte relatie tussen Regen Duif en Wezel, maar in het dorp wordt over hen geroddeld. Wezel zou teveel tijd aan haar besteden, en daardoor minder beschikbaar zijn voor het dorp. Hij trekt zich de kritiek aan en neemt meer afstand van Regen Duif. Deze voelt zich te jong om verstoten te worden, en als de neef van Wezel, Jagende Wolf, meer dan gewone belangstelling voor haar toont, besluit ze van Wezel te scheiden en de vrouw van Jagende Wolf te worden.

Regen Duif wordt zelf nooit met een blanke geconfronteerd, maar wel met de verschrikkelijke gevolgen van hun komst. Haar kinderen worden besmet met ‘het vuur van de zon’, zoals in het boek de pokken genoemd worden, de ziekte die haar intrede deed met de komst van de Europeanen, en waartegen de indianen geen afweer hadden. Om een epidemie te voorkomen, wordt besloten dat iedereen die besmet blijkt het dorp uit moet. Voor de indianen is

[pagina 3]

deze ziekte nieuw. Ze begrijpen dat zij met de vreemdelingen is gekomen, maar weten niet hoe ze de ziekte moeten bestrijden. Uiteindelijk sterft bijna iedereen. Regen Duif overleeft het en weet met moeite een nieuw bestaan op te bouwen.

Mormels paard

Mormel is een Cherokee-jongen van elf jaar. Hij heeft een paard dat Middernacht heet (waarnaar de herdruk van het boek genoemd is). Hij is ervan overtuigd dat zijn paard bijzonder is, maar vindt daarvoor geen bijval bij zijn vrienden en dorpsgenoten. Mormel is erg aangeslagen als zijn paard op een nacht gestolen wordt door de Creeks, een vijandelijke stam. Niemand wil hem helpen zijn paard terug te halen en daarom gaat Mormel zelf op pad. Na veel spannende avonturen en met hulp van Duiker, een Cherokee-jongen die ontvoerd was door de Creeks en daarna door hen geadopteerd, lukt het hem Middernacht terug te krijgen.

Ditmaal speelt het verhaal in het midden van de achttiende eeuw. Het boek is bedoeld voor een iets jonger publiek dan de eerder genoemde verhalen, en de nadruk ligt op de handeling. Toch wordt ook hier tussen de regels door veel informatie gegeven over het leven en de gewoonten van de Cherokees rond 1750.

Waardering

Joyce Rockwood wordt vooral geprezen om haar oorspronkelijkheid,




om de manier waarop zij de goed gedocumenteerde informatie weet te verpakken in een spannend verhaal, en om de humor die spreekt uit haar verhalen en haar vloeiende verteltrant. Marita de Sterck noemt het ‘prima gedocumenteerde en narratief sterke verhalen’. Ondanks het mysterieuze karakter van de verhalen en het feit dat deze in een ver verleden spelen, zijn de personages niet mysterieus of ver weg. De problemen waarmee de hoofdfiguren zich geconfronteerd zien, zijn universeel, zodat ondanks de culture-

[pagina 4]

le en historische distantie genoeg herkenbaars in haar boeken te vinden is. De boeken zijn overwegend beschrijvend en bevatten weinig dialoog. De vertelwijze is beeldend, het taalgebruik enigszins gedragen, wat bijdraagt aan de bijzondere sfeer van de verhalen. Bregje Boonstra schreef naar aanleiding van de bekroning van Het vuur van de zon: ‘De gebeurtenissen zelf hebben grote zeggingskracht en ondanks (of juist door) haar sobere verteltrant schept de schrijfster ruimte voor identificatie en emotie.’

Bibliografie

Niet in het Nederlands vertaalde boeken

Enoch's place (1980), Looking for De Soto: a search through the South for the Spaniard's trail (1993).

In het Nederlands vertaalde boeken

Long man's song (1975): Het lied van de rivier. [Vertaald door Liesbeth Teixeira de Mattos]. Haarlem, Wildeboer, 1985.

To spoil te sun (1976): Het vuur van de zon. [Vertaald door Liesbeth Teixeira de Mattos]. Amsterdam, Wildeboer, 1984.

Groundhog's horse (1978): Mormels paard. [Vertaald door Liesbeth Teixeira de Mattos]. Haarlem, Wildeboer, 1982. (2e druk 1987, onder de titel Middernacht: een Indianenverhaal).

Over Joyce Rockwood

Jos van Steen, Joyce Rockwood ‘Mormels paard’, een indianenverhaal. In: Werkblad voor Nederlandse didactiek, jaargang 13 (1984-1985), nr. 3/4, blz. 189-192.

Bregje Boonstra, De andere kant van de geschiedenis. In: NRC Handelsblad, 5-7-1985.

Margot Klompmaker, Vuur van de Zon opvallend verteld. In: Utrechts Nieuwsblad, 1-10-1985.

Gertie Evenhuis, Indianen ontroerend beschreven. In: Trouw, 2-10-1985.

Joke Linders, Vroeger was het anders. In: Haarlems Dagblad, 14-3-1985.

Jos van Steen, Indianen uit Noord en Zuid 4. In: Werkblad noor Nederlandse didactiek, jaargang 14 (1985-1986), nr. 3, blz. 139-143.

Marita de Sterck, Het lied van de rivier. In: Jeugdboekengids, jaargang 28 (1986), nr. 7, blz. 202.

Joyce Rockwood. In: Something about the author: facts and pictures about contemporary authors and illustrators of books for young people. Detroit, Michigan, Volume 39, blz. 185.

35 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1994