Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Anna van Praag

door Ellen Verschuren

Anna van Praag is op 21 februari 1967 geboren in Amsterdam. Na haar studie Spaanse taal- en letterkunde en Culturele Studies werkte ze een tijdlang als tekstschrijver voor film en theater en als journalist. Reizen heeft in haar leven altijd een belangrijke rol gespeeld. Gedurende vele jaren reisde Van Praag met haar man de wereld over, ook na de geboorte van hun drie dochters. De kinderen kregen tijdens de vele reizen les van hun ouders en werden bijgestaan door de Wereldschool. Sinds 2009 woont Van Praag met haar gezin in het Spaanse Andalusië.

In 2003 verscheen haar eerste kinderboek: De tocht naar het vuurpaleis, als eerste deel van de trilogie ‘De Kroonverhalen’. Van Praag was de initiator van Het Verhalenkasteel, een leesbevorderingsproject voor kinderen in het basisonderwijs. Naast het schrijven houdt ze zich bezig met het geven van workshops aan kinderen en leerkrachten in Nederland en daarbuiten.

Werk

De reislust van de schrijfster komt geregeld tot uiting in haar verhalen, Van Praag kiest vaak voor niet-alledaagse decors. Zo schreef ze een reeks spannende verhalen over Isabel Snoek, een meisje dat raadselachtige zaken oplost op een exotische locatie. De twaalfjarige Isabel reist met haar ouders, die reisgidsen schrijven, de hele wereld over. In De duistere diepte (2009) is Isabel met haar ouders in Belize, een land in Midden-Amerika. Wat begint als een duikvakantie, ontwikkelt zich tot een speurtocht die

[pagina 2]

eindigt op een geheimzinnig eiland. Ook de overige delen uit deze serie, Moord in de jungle (2008) en De heks van de Samba (2010) zijn detectiveverhalen die spelen op bijzondere locaties.

Een aantal verhalen heeft Van Praag gesitueerd in Nederland. In Het geheim van de hulpsinterklaas (2009) dreigt het sinterklaasfeest in het water te vallen wanneer de meester, tevens hulpsinterklaas, ziek wordt. Dit verhaal verscheen in de serie ‘Geheim’ en is bedoeld voor lezers van ongeveer 8 jaar.

Het welzijn van dieren is een terugkerend thema in het werk van Van Praag. Zo gaat Stop hou op! (2011) over zeeschildpadden die in het voortbestaan worden bedreigd doordat vissers hun eieren stelen. En in Wraak van de stier (2008) gaan Joeri en zijn vriendje Moos naar Sevilla, waar ze terechtkomen bij een stierenvechter die na afloop van de show zijn dieren doodt.

Van Praag debuteerde met een reeks sprookjesachtige verhalen voor lezers vanaf ongeveer 10 jaar, de doelgroep waarvoor ze meestal schrijft. Samen met Het geheim van de wisselvogels (2004) en Het tijdperk van de schorpioen (2005) vormt haar eerste boek, De tocht naar het vuurpaleis (2003), een drieluik. Hoofdpersoon Stella woont met haar moeder in een huis aan de gracht. Als haar moeder spoorloos verdwijnt, gaat Stella naar haar op zoek. In een koffer van haar overleden oma vindt ze een aantal bijzondere verhalen die haar meer vertellen over de verdwijning: de ‘Kroonverhalen’. Stella komt terecht in een wereld van dromen en fantasieën.

Ook Het heksenhotel (2008) kenmerkt zich door een mengeling van fantasie en werkelijkheid. In een dagboek noteert de twaalfjarige Laura haar belevenissen in Ierland, waar ze op vakantie is. Ze verblijft in het Coven Hotel, samen met haar vader en zusje Elvie. Er hangt een mysterieuze sfeer die grote aantrekkingskracht uitoefent op Laura, maar als ze besluiten om er te blijven, weet Laura niet meer zo zeker wat ze van het hotel en de mensen daar moet denken.

Het onderwerp van Verboden te vliegen (2009) is wensvervullend: de ongeveer tienjarige Fay weet dat ze kan vliegen, maar ze heeft nog niet ontdekt hoe ze haar vleugels, die in een bult op haar rug zitten, kan uitklappen. Wanneer ze na de zoveelste verhuizing terechtkomt op een nieuwe school en daar Roderick leert kennen, worden ze vrienden en gaan ze samen uitzoeken hoe Fay haar vleugels kan gebruiken.

Vossenjacht (2011) is een realistisch verhaal over een groepje brugklassers. De leerlingen van Lisa's nieuwe school zijn bijna allemaal blanke, slimme kinderen van hoogopgeleide ouders. Een aantal van hen gelooft in de ideeën van een superieur mensensoort. Lisa wil graag

[pagina 3]

bij deze groep horen, niet vanwege hun ideeën, maar omdat ze lid zijn van de redactie van de schoolkrant en Lisa daarin graag wil toetreden. Slechts een enkeling, zoals de Turkse Esra, heeft geen groep nodig en wil zelfstandig blijven en nadenken. Lisa heeft niet in de gaten dat Esra wordt uitgesloten en gekleineerd. Tijdens een schoolreisje loopt het uit de hand en kan Lisa nog net voorkomen dat Esra onder dwang van een pistool en een woeste hond voor de camera een racistische uitspraak doet. Achteraf verwijt ze zichzelf dat ze zich heeft laten meeslepen zonder goed na te denken.

In 2012 publiceerde Van Praag haar eerste jongerenroman Kom hier Rosa, over de ontwikkeling van de vriendschap tussen twee veertienjarige meisjes, Lot en Sita. Het verhaal begint in Spanje, waar beide meisjes wonen met hun ouders en naaste buren zijn. Door middel van flashbacks wordt beschreven hoe Lot en Sita zo intens bevriend zijn geraakt. In het heden blijken er dingen te gebeuren waar Lot niets van weet. Als Sita en haar ouders besluiten om terug te keren Nederland, krijgen Lots ouders ruzie en gaan Lot en haar moeder ook in Amsterdam wonen. Lots vader blijft in Spanje. De precieze reden hiervoor wordt pas later in het verhaal duidelijk: Sita had een liefdesrelatie met Lots vader. Naast de ontwikkeling van vriendschap tussen de meisjes speelt de puberteit en het ontdekken van seksualiteit een belangrijke rol in het verhaal.

Nooit meer lief

Joni wil, net als zo veel kinderen, graag ergens in uitblinken: het slimste meisje van de klas, of het liefste. Omdat dit niet lukt, besluit ze dan maar het allerbeste rotkind te worden. Samen met haar vriendinnen bedenkt ze allerlei nare streken. Spullen stelen in het winkelcentrum, armbandjes afpakken van een nieuwe leerling in de klas, vervelende briefjes verspreiden, inbreken in de school. Hoe meer nare dingen ze doet, hoe makkelijker het lijkt te gaan en hoe meer aandacht ze krijgt van Jacco, een jongen die ze leuk vindt.

Joni's ouders slaan nauwelijks acht op haar daden. Haar vader is huisarts maar heeft het vooral druk met het organiseren van een woongroep. Ook haar moeder is daar druk mee. De relaties binnen de woongroep staan op scherp: Joni komt erachter dat haar vader en moeder bijzondere afspraken hebben gemaakt over hun huwelijk en dat vindt ze vreemd.

De ouders van Joni's vriendinnen treden wel op tegen Joni en het gedrag dat ze uitlokt. Zij vinden dat ze een negatieve invloed heeft op hun kinderen en proberen de omgang tussen Joni en haar vriendinnen te bemoeilijken.

In Joni's klas wordt op initiatief van de meester besloten deel te nemen aan een protestactie tegen de

[pagina 4]

bebouwing van een grasveldje bij de school. De klas van Joni gaat het ‘landje’ beplanten met bomen, maar daar zijn Joni en Jacco het niet mee eens. Ze besluiten de aangeplante bomen in brand te steken. Wanneer dit fout gaat, belandt Joni met brandwonden in het ziekenhuis en ze beseft dat ze haar ouders moet vertellen dat zij de brand heeft aangestoken. Als ze dit doet, geloven haar ouders haar niet, en dat vindt Joni eigenlijk wel prima. Toch voelt ze zich een rotkind, met een rotte plek die nooit meer weggaat maar waarvan je alleen maar kunt hopen dat hij niet te veel opvalt.

Van Praag stelt met dit verhaal ‘een lans te breken voor rotkinderen’, want dat is Joni volgens haar. Ze had het boek graag ‘rotkind’ willen noemen, wat de uitgever echter te negatief vond.

Waardering

Het werk van Anna van Praag wordt gewaardeerd om de spanning en de plotopbouw. Hanneke van den Berg over de debuutroman De tocht naar het vuurpaleis: ‘Het is het perfecte voorbeeld van een verhaal waar kinderen en volwassenen zich met gemak door laten meevoeren en dat een goede afloop kent zonder dat het daardoor obligaat of afgezaagd wordt’ (Noordhollands Dagblad). Saskia van Westhreenen (Leeuwarder Courant) waardeert de spanning in Het heksenhotel (2008), zij roemt de dagboekvorm die Van Praag gebruikt om het verhaal te vertellen en waarschuwt lezers dat ze na het lezen van dit boek waarschijnlijk liever niets meer te maken willen hebben met magie en hekserij. Het geheim van de hulpsinterklaas (2009) is volgens Marja Boonstra (Leeuwarder Courant) een spannend boek voor kinderen die weg willen kruipen in een verhaal over Sinterklaas.

Truska Bast is in Het Parool minder positief. Zij noemt de fantasiewereld die de schrijfster creëert in Het geheim van de wisselvogels (2004) intrigerend, maar ze vindt het een nadeel dat er zo veel personages in het boek voorkomen. Daarnaast stelt ze dat de

[pagina 5]

ontwikkelingen en gebeurtenissen erg ingewikkeld zijn, wat het niet eenvoudig maakt om het verhaal te volgen.

Over de serie rond Isabel Snoek zijn de meningen verdeeld. De diversiteit in decors en daarmee de verschillende culturele gewoonten die aan de orde komen, dragen volgens Annette van der Plas (Nederlands Dagblad) niet bij aan het verhaal in Moord in de jungle (2008). Zij vindt dat de ruime aandacht voor voodoorituelen afbreuk doet aan het verhaal. Het verhaal is weliswaar spannend, maar mist de bloedstollendheid die karakteristiek is voor thrillers. Het inbrengen van spanning in het verhaal is de schrijfster volgens Jeroen Defauw wel gelukt in De duistere diepte (2009). Hij is positief over de ‘voelbare onderhuidse spanning’ en stelt dat ‘de plotwendingen zorgen voor aangename verrassingen’ (De Leeswelp).

Over de wijze waarop de schrijfster haar personages typeert, merkt Karel Berkhout op dat het natuurgetrouw weergeven van een personage gelukt is met de karaktertekening van Joni in Nooit meer lief: ‘Zoals een rotte plek van een kind een echt personage maakt, zo heeft het rotkind van Van Praag een echt goede schrijver gemaakt’ (NRC Handelsblad). Maria Del Grosso (Leeuwarder Courant) stelt dat het boek een verfilming waard is, die dan wél ‘rotkind’ zou moeten heten, de titel die Van Praag oorspronkelijk aan het boek had willen geven.

Jaap Friso is een andere mening toegedaan, hij vindt dat het Van Praag niet helemaal is gelukt om een écht rotkind te scheppen: een kind dat zonder reden naar gedrag vertoont. Van Praag zorgt dat het gedrag van Joni wel voorstelbaar is en bovendien, volgens Friso, ‘op de keper beschouwd, niet zo heel erg verontrustend’. Daarmee mist ze volgens hem een kans: ‘Van Praag had het meer kunnen laten schuren door Joni's gedrag uit het niets te laten komen. Een rotkind dat zomaar rot is, zonder reden’ (www.jaapleest.nl).

Over de schrijfstijl van Van Praag oordelen de recensenten wisselend. Haar boeken worden bestempeld als vlot leesbare verhalen, die vaak een zekere magie hebben, maar toch realistisch genoeg blijven. Zo noemt Jaap Friso Nooit meer lief (2010) een ‘aardig geschreven en redelijk onderhoudend boek’ en zegt hij over Stop hou op! (2011): ‘Van Praag schrijft geestig en toegankelijk en overtuigt in de psychologische elementen’ (www.jaapleest.nl). De heks van de Samba (2010) wordt op de website www.boekenjeugdgids.nl ‘een vlot lezend detectiveverhaal’ genoemd.

Daarentegen is Jan van Coillie niet erg onder de indruk van de schrijfstijl van Van Praag in Nooit meer lief (2010). Soms is het de schrijfster wel gelukt om de gevoelens van hoofdpersoon Joni goed en realistisch te verwoorden, maar vaker is haar schrijfstijl ‘nodeloos expliciet of op-

[pagina 6]

pervlakkig’ (De Leeswelp). Bovendien is het verhaal volgens Van Coillie onhandig in elkaar gezet, waardoor bepaalde verhaalelementen aan geloofwaardigheid inboeten.

Ondanks het feit dat Van Praag al vele boeken op haar naam heeft staan, voelt Kom hier Rosa (2012) volgens Thomas de Veen als haar debuut. Hij noemt het verhaal wisselvallig: het is erg episodisch geschreven en bovendien zijn sommige verhaaltechnische keuzes volgens hem weinig subtiel. Jaap Friso stelt hetzelfde en noemt de dagboekfragmenten die Van Praag gebruikt om het grote geheim van de personages te onthullen armoedig en weinig overtuigend (www.jaapleest.nl). Ook het einde van het verhaal kan op weinig waardering rekenen: volgens Jacqueline Ancona heeft de schrijfster het verhaal naar het einde toe ‘geforceerd rondgebreid’ (7Days) en Jaap Friso noemt het slot ‘nogal zoetig’ (www.jaapleest.nl) en hij betreurt dat.

Desalniettemin wordt Kom hier Rosa als een positieve stap in het oeuvre van Van Praag beschouwd. Thomas de Veen noemt het een taboedoorbrekende, eigentijdse roman over volwassen worden en alles wat daarbij hoort. Jacqueline Ancona sluit zich daarbij aan: zij vindt het boek sfeervol, gedurfd en boeiend. Jaap Friso vindt dat Kom hier Rosa van Van Praag een interessante schrijver heeft gemaakt.

Bibliografie

Jeugdboeken

De tocht naar het vuurpaleis. Met illustraties van Katja Kaiser. Zeist, Christofoor, 2003. (De Kroonverhalen)

Het geheim van de wisselvogels. Met illustraties van Katja Kaiser. Zeist, Christofoor, 2004. (De Kroonverhalen)

Het tijdperk van de schorpioen. Met illustraties van Katja Kaiser. Zeist, Christofoor, 2005. (De Kroonverhalen)

Moord in de jungle. Amsterdam, Leopold, 2008. (Isabel Snoek, detective)

Het heksenhotel. Amsterdam, Leopold, 2008.

Wraak van de stier. Met illustraties van Els van Egeraat. Amsterdam, Leopold, 2008. (Rugzakavontuur)

Het geheim van de hulpsinterklaas. Met illustraties van Saskia Halfmouw. Amsterdam, Leopold, 2009. (Geheim)

De duistere diepte. Amsterdam, Leopold, 2009. (Isabel Snoek, detective)

Verboden te vliegen. Met illustraties van Mark Janssen. Amsterdam, Leopold, 2009.

Schiet niet op mijn olifant! Met illustraties van Els van Egeraat. Amsterdam, Leopold, 2010. (Rugzakavontuur)

De heks van de samba. Amsterdam, Leopold, 2010. (Isabel Snoek, detective)

Nooit meer lief. Amsterdam, Leopold, 2010.

Stop hou op!. Amsterdam, Leopold, 2011. (S.O.S. Dierenredders)

Vossenjacht. Amsterdam, Leopold, 2011.

Kom hier Rosa. Amsterdam, Lemniscaat, 2012.

Over Anna van Praag

Hanneke van den Berg, [Over De tocht naar het vuurpaleis]. In: Noordhollands Dagblad, 15-5-2003.

Truska Bast, Fantasiewereld. In: Het Parool, 15-4-2004. [Over Het geheim van de wisselvogels]

Saskia van Westhreenen, Eens een heks, altijd een heks. In: Leeuwarder Courant, 13-6-2008. [Over Het heksenhotel]

[pagina 7]

Jeroen Defauw, [Over De duistere diepte]. In: de Leeswelp, jaargang 15 (2009), nr. 8, blz. 309.

Annette van der Plas, Uitgelicht. In: Nederlands Dagblad, 6-5-2009. [Over Moord in de jungle]

Joukje Akveld, Niet reizen zonder te schrijven. In: Het Parool, 11-7-2009. [Over De duistere diepte]

[Anoniem], Hulpsint. In: Nederlands Dagblad, 14-11-2009. [Over Het geheim van de hulpsinterklaas]

Marja Boonstra, Wit met rode stippen. In: Leeuwarder Courant, 27-11-2009. [Over Het geheim van de hulpsinterklaas]

Jaap Friso, Bij haar schouder klikte iets. Op: www.jaapleest.nl, 30-11-2009. [Over Verboden te (v)liegen]

Karel Berkhout, Een rot plekje dat je niet ziet. In: NRC Handelsblad, 17-12-2010. [Over Nooit meer lief]

Jaap Friso, Een rotte plek aan de onderkant. Op: www.jaapleest.nl, 22-12-2012. [Over Nooit meer lief]

Jan van Coillie, [Over Nooit meer lief]. In: De Leeswelp, jaargang 17 (2011), nr. 3, blz. 110.

Jaap Friso, Een zusje dat van zich af moet leren bijten. Op: www.jaapleest.nl, 29-2-2012. [Over Stop, hou op!]

Maria del Grosso, Een vervelend rotkind. In: Leeuwarder Courant, 3-8-2012. Over Nooit meer lief]

Jaap Friso, Anna van Praag volwassener na overstap. Op: www.jaapleest.nl, 7-10-2012. [Over Kom hier Rosa]

Anna van Praag, Pippi Langkous is dood. In: Vrij Nederland, 8-10-2010. [Over Nooit meer lief]

Thomas de Veen, Leve de verboden liefde! In: NRC Handelsblad, 19-10-2012. [Over Kom hier Rosa]

Jacqueline Ancona, Groots geheim. In: 7Days, 19-10-2012. [Over Kom hier Rosa]

Websites

www.boekenjeugdgids.nl

www.leesplein.nl

www.annavanpraag.nl

92 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2013