Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Mance Post

door Conny Meijer

Hermance Post is op 11 januari 1925 in Amsterdam geboren. Zij was de vierde dochter uit een gezin waarin veel werd gemusiceerd en getekend. Haar vader speelde goed viool en was dol op tekenen. Hij tekende overal, zelfs in zijn kasboeken. Daarom vond de jonge Mance tekenen heel normaal. ‘Mijn vader tekende poppetjes en dus ik ook.’

Zij groeide op in de staatsliedenbuurt. Omdat ze als kind nogal ziekelijk was, moest ze zich vaak thuis vermaken. In Ik woonde in een leunstoel (1979) heeft ze de herinneringen aan haar jeugd getekend. Guus Kuijer schreef de begeleidende tekst, maar de tekeningen zijn het belangrijkst. Ze tonen de omgeving van een kind dat gewend is goed te kijken vanuit een zelfgeschapen veilige leefwereld. Een wereld die zijn voortzetting lijkt te hebben in haar huidige woning aan een Amsterdamse gracht. De bezoeker die letterlijk door het raam haar huis binnenstapt, komt terecht in een kamer vol oude kinderboeken, poppenstoeltjes en speelgoeddieren, met als voornaamste stuk een prachtig poppenhuis.

In 1943 deed Mance Post eindexamen aan het Montessori-lyceum te Amsterdam. Kort hierna werd ze assistente van Piet Klaasse, die tekenleraar was aan het lyceum. Na de oorlog werd ze op haar oude school klasseleidster. Zij kreeg in 1955 haar eerste illustratieopdracht van De Arbeiderspers: tekeningen bij de bundel Het schoentje van Roosmarijn van Han G. Hoekstra. Het boekje werd opgenomen in de lijst van Vijftig Best Verzorgde Boeken. Dit gaf haar genoeg zelfvertrouwen om van het illustreren haar beroep te maken.

Zij deelde in 1982 met Guus Kuijer de Duitse Jeugdliteratuurprijs, die zowel aan de schrijver als aan de illustrator ten deel valt.

Werk

De eerste illustraties van Mance Post waren knipsels in zwartwit. Opvallend is hierbij de grote contrastwerking. Later koos zij voor een heel andere manier van illustreren: met potlood of pen, al dan niet ingekleurd met kleurpotlood in vaak zachte pasteltinten. Ze tekent graag naar de werkelijkheid. Kinderen in haar omgeving zijn geliefde modellen. Zij vraagt hun soms om even een bepaalde handeling voor te doen. Dan maakt ze snel een schetsje. Toch zijn er situaties waarbij ze andere

[pagina 2]

hulpmiddelen moet gebruiken. Zoals bij een tekening uit Hoe Mieke Mom haar maffe moeder vindt (1978) van Guus Kuijer, waarbij ze een gang moest tekenen met kinderen hangend aan een kapstok. Een speelgoedbeer met een truitje aan was toen een willig model.

Haar streven naar realistische tekeningen leidt niet tot een overdreven precieze weergave. Ze durft weg te laten. Haar quasi-nonchalante tekentrant laat ruimte voor de fantasie van de lezer. Zij vindt dat illustraties vooral niet te dwingend mogen zijn. Wel moeten ze iets toevoegen aan het verhaal. Met name in de tekeningen die zij maakte bij de gedichtenbundels van Ienne Biemans, Mijn naam is Ka. Ik denk dat ik besta (1985) en Lang zul je leven (1988), is haar dat bijzonder goed gelukt. De ritmische versjes, die sterk aan de ouderwetse bakerrijmpjes doen denken, klinken plezierig en vertrouwd maar zijn niet altijd makkelijk te interpreteren. De illustraties van Mance Post zijn een goede handreiking naar begrip, ze geven houvast.

De boeken die Mance Post heeft geïllustreerd zijn over het algemeen bestemd voor ongeveer zes- tot tienja-

[pagina 3]

rigen. De tekeningen tonen een knusse, meestal vriendelijke wereld. Haar potloodtekeningen hebben iets schetsmatigs. Ze kiest opvallend vaak ronde vormen. In bijna alle illustraties staan kinderen centraal. Madelief uit de boeken van Guus Kuijer is ook de Madelief van Mance Post. In Tin Toeval en de kunst van Madelief (1989) krijgt dit gegeven een duidelijke illustratie. Jan Jutte, de illustrator van de boeken over Tin Toeval, en Mance Post verzorgden samen de tekeningen in dit boekje. Mance Post tekende Madelief, Jan Jutte nam Tin Toeval voor zijn rekening. Op de illustratie waarop zowel Madelief als Tin Toeval zijn uitgebeeld, is het verschil in tekentrant duidelijk te zien.

Nadat Mance Post jarenlang had gekozen voor illustraties met een wat wollig karakter in potlood of pen, ontwikkelde zij een nieuwe vorm. Toen zij eens een linoleumsnede maakte bij een dierenverhaal van Toon Tellegen, was het resultaat zo verrassend dat haar gevraagd werd zijn bundel Toen niemand iets te doen had (1987) met behulp van deze techniek te illustreren. Het gevolg is een radicale omslag in haar stijl. De lijnen zijn stevig. De moeilijkheid dat alle dieren even groot moeten zijn, loste ze overtuigend op. En, al koos ze daarna weer voor penseeltekening en aquarel, de stevige lijnvoering bleef. De ontroerende avonturen en de ontwapenende filosofieën van de dieren van Tellegen krijgen in de




zwartomkaderde tekeningen in vrolijke, warme kleuren een extra dimensie. Zelf zei zij hierover: ‘Het linoleum heeft me geleerd me te beperken tot de essentiële lijnen. Het heeft me lef gegeven’.

In haar illustraties voor Een vaas voor de keizer, een schaal voor de meid (1993) van Mansfield Kirby toont ze die lef overtuigend aan.

Waardering

Mance Post heeft niet veel prijzen voor haar tekenkunst gehad. Maar dat wil niet zeggen dat er niet waarderend over haar geschreven wordt. Zij is geprezen om de zorg waarmee ze haar tekeningen opbouwt. Hoe ze soms met een klein detail de essentie van een verhaal weet te vatten of juist die extra uitleg geeft om het verhaal af te maken. Joyce Roodnat in NRC Handelsblad: ‘Een wezen van Post is op eigenzinnige wijze zichzelf’ en: ‘Het lijkt wel of

[pagina 4]

ze al ergens bestonden. Ze hadden Post nodig om te voorschijn te komen...’

Bibliografie

Keuze uit door Mance Post geïllustreerde jeugdboeken

Han G. Hoekstra. Het schoentje van Roosmarijn. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1955.

A. Pleysier, Avonturen van Faris en Fatime Komenijs. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1961.

Bertus Aafjes, De gouden keten. Acht delen. Amsterdam, Meulenhoff, 1962-1965.

Peter Jaspers, De Enkeling. Baarn, Hollandia, 1962.

Heleen Kernkamp-Biegel, Avonturen van de baron. Drie delen. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1963.

An Rutgers van der Loeff, Een vlinder achterna. Amsterdam, Ploegsma, 1964.

Karl Bruckner, Die ene seconde. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1968.

Martha Robinson, De kinderen van de veearts. Vijf delen. Amsterdam, Kosmos, 1972-1977.

Kinderen uit andere landen. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1973.

Alison Morgan, Peter, of weglopen is ook niet alles. Amsterdam, Querido, 1974.

Alison Morgan, Vis, zo zal je maar genoemd worden. Amsterdam, Querido, 1974.

Annie M.G. Schmidt, De trapeze. Twee delen. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1974.

Annie M.G. Schmidt, Waaidorp. Acht delen. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1974-1980. (In 1979 vier delen in één band door Querido.)

Marilyn. Sachs, Het berenhuis. Amsterdam, Querido, 1975.

Guus Kuijer, Met de poppen gooien. Amsterdam, Querido, 1975.

Guus Kuijer, Grote mensen daar kan je beter soep van koken. Amsterdam, Querido, 1976.

Doris Buchanan Smith, We gingen bramen plukken. Amsterdam, Querido, 1976.

Rita Törnqvist, Ze snappen er niks van. Amsterdam, Ploegsma, 1976.

Jacques Vriens, Die rotschool met die fijne klas. Bussum, Van Holkema & Warendorf, 1976.

Guus Kuijer, Op je kop in de prullenmand. Amsterdam, Querido, 1977.

Rita Törnqvist, Wat je zegt ben je zelf. Amsterdam, Ploegsma, 1977.

Guus Kuijer, Krassen in het tafelblad. Amsterdam, Querido, 1978.

Rita Törnqvist, Kinderen en gekken. Amsterdam, Ploegsma, 1978.

Guus Kuijer, Hoe Mieke Mom haar maffe moeder vindt. Amsterdam, Querido, 1978.

Guus Kuijer, Een hoofd vol macaroni. Amsterdam, Querido, 1979.

Mance Post en Guus Kuijer, Ik woonde in een leunstoel. Amsterdam, Querido, 1979.

Guus Kuijer, De tranen knallen uit mijn kop. Amsterdam, Querido, 1980.

Rita Törnqvist, Een rooskleurig meisje. Amsterdam, Ploegsma, 1981.

Ienne Biemans, Min naam is Ka. Ik denk dat ik besta. Amsterdam, Querido, 1985.

Guus Kuijer, De jonge prinsen. Amsterdam, Querido, 1986.

Mansfield Kirby, Het geheim van Toet-Mu-Is III; of, De wraak van Abel Beelaards. Amsterdam, Querido, 1986.

Hans Hagen, De man met de rode jas. Amsterdam, Van Goor, 1987.

Toon Tellegen, Toen niemand iets te doen had. Amsterdam, Querido, 1987.

Ienne Biemans, Lang zul je leven. Amsterdam, Querido, 1988.

Guus Kuijer, Tin Toeval en de kunst van Madelief. Amsterdam, Querido, 1989.

Toon Tellegen, Langzaam, zo snel zij konden. Amsterdam, Querido, 1989.

Toon Tellegen, Het feest op de maan. Amsterdam, Querido, 1990.

Mansfield Kirby, Een vaas voor de keizer, een schaal voor de meid. Amsterdam, Querido, 1993.

[pagina 5]

Over Mance Post

E. Verberne-Walenkamp, Mance Post. NBLC-Monografieën, seri i, nr. 1. Den Haag, 1976.

J.P. Bresser, Tekenen vanuit een huiver. In: de Volkskrant, 5-4-1980.

Karel Eykman, Van ouder worden, daar leer je van tekenen. In: Even met de kont op reis: avonturen met kinderboeken. Amsterdam, Querido, 1987, blz. 156-165.

Ineke Junschleger, Wat is er nou mannelijk of vrouwelijk aan een tekening? In: de Volkskrant, 10-10-1987.

Cornald Maas, ‘Tekenen was niets bijzonders’. De onbekroonde kinderboeken illustraties van Mance Post. In: Elseviers Magazine, 12-3-1988.

Joyce Roodnat, Het linoleum gaf mij lef. In: NRC Handelsblad, 4-10-1991.

39 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1995