Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Henri Pieck

door Peter Zunneberg

Henri Christiaan Pieck werd op 19 april 1895 in Den Helder geboren. Hij was de tweelingbroer van de veel bekendere Anton Pieck. Net als Anton werd Henri tekenaar. Hij werkte voor diverse kranten en illustreerde vooral in de periode 1926-1932 veel jeugdboeken. Later hield hij zich bezig met de inrichting van Nederlandse paviljoens voor internationale jaarbeurzen en tentoonstellingen. Bovendien was hij in de jaren dertig actief als spion voor Rusland. Henri Pieck overleed op 12 januari 1972.

Werk

Zijn eerste lessen kreeg Henri Pieck als zesjarige samen met broer Anton van de decoratieschilder en tekenleraar J.B. Mulder in Den Helder. Later volgden beiden een tekenopleiding in Den Haag. Vervolgens ging Henri naar de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. Maar een leven als beeldend kunstenaar zag hij om allerlei redenen niet zitten. Een aanstelling als tekenleraar trok hem evenmin.

Kort na de Eerste Wereldoorlog reisde Henri Pieck veel. Vaak kon hij zijn reis en verblijf betalen uit de opbrengst van een geschilderd portret. Na een reis naar Hongarije in 1919 bekeerde hij zich tot het communisme. Hij begon te tekenen voor communistische kranten, maar ook, om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien, voor het Algemeen Handelsblad.

Henri Pieck illustreerde kinderboeken uitsluitend voor het geld. Dat blijkt uit een verklaring van zijn vrouw. Als de post 's ochtends een manuscript bezorgde las Piecks vrouw het hem voor en gaf suggesties voor illustraties. Rond vier uur waren ze klaar en kon het per kerende post terug. Dit werk leverde Pieck f 200,- per boek op. Uit niets blijkt dat hij het werk ook leuk

[pagina 2]

vond; hij noemde het illustreren zelfs ‘hoerenwerk’. Toch was Pieck in zijn illustratiewerk buitengewoon productief.

Wie de illustraties van Pieck bekijkt, zal zich kunnen voorstellen dat hij inderdaad weinig tijd aan zijn tekeningen besteedde. De tekeningen zijn schetsmatig en daardoor niet altijd even trefzeker. Bovendien komen de tamelijk lange figuren vaak harkerig over. In het schrijversprentenboek over Hans Borrebach, Babs' bootje krijgt een stuurman (1995), schrijft Gabriël Bos: ‘Pieck tekent meisjes door van vrouwenfiguurtjes de borstpartij uit te vlakken. Meisjes (en ook jongens) zien er bij hem eender uit, of ze jongensachtig heten te zijn of niet: langgerekte romp, daarboven een lachend hoofd met korte, piekerige haren, lange ledematen, handen en voeten als spitse uiteinden aan het vormeloze lijf.’ Verder spreekt Bos van de ‘slanke dennen van Pieck’.

In dit licht bezien is de uitspraak van Anton Pieck opmerkelijk dat Henri de meest getalenteerde van hen beiden was.

Het bekendst werd Henri Pieck als illustrator van de Pietje Bell-serie van Chr. Van Abkoude. Overigens betrof dat werk vooral de bandtekeningen. Alleen Pietje Bell is weer aan de gang werd door Pieck van 62 tekeningen voorzien. Zijn illustraties misten echter de kracht die het werk van zijn voorganger Jan Rinke zo kenmerkte. Ander bekend werk van Henri Pieck zijn de diverse bandtekeningen die hij verzorgde voor Kieviets Dik Trom-serie.

Waardering

Gezien het aantal herdrukken van met name het door Henri Pieck geïllustreerde deel van Pietje Bell zou men kunnen veronderstellen dat zijn werk zeer gunstig beoordeeld werd. Maar in recensies is daar nauwelijks een bevestiging van te vinden. Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe is positief over zijn werk. In De Nieuwe Gids schrijft zij onder meer ‘De teekenaar Henri Pieck (wat heeft hij zich dit jaar verdienstelijk gemaakt!) tekende

[pagina 3]

een alleraardigste band.’ Met ‘verdienstelijk’ bedoelt zij waarschijnlijk dat Pieck vooral véél getekend heeft. Bovendien schreef Kloos-Reyneke van Stuwe nooit iets negatiefs. In meer dan de helft van haar besprekingen van door Henri Pieck geïllustreerde boeken wordt zijn naam niet eens genoemd. En adjectieven als ‘vlot’, ‘spiritueel’ en ‘vief’ zijn toch minder lovend dan ‘voortreffelijk’ en ‘formidabel’, waarmee het werk van bijvoorbeeld Midderigh-Bokhorst werd beloond.

Bibliografie

Voor volwassenen

H.C. Pieck, Zwart en wit in het roode Rusland. Met een voorwoord van prof. J.M. Burgers en een sonnet van dr. H.P. Berlage, Amsterdam, [1930].

Henri Pieck, Buchenwald; reproducties naar zijn teekeningen uit het concentratiekamp. Met een voorwoord van R.P. Cleveringa, Den Haag, Het Centrum, 1945.

Door Henri Pieck geïllustreerde jeugdboeken

Cissy van Marxveldt, De Stormers. Amersfoort, Valkhoff & Co, [1925]; 2e druk [1926]; 4e druk 1930; 6e druk ca. 1935.

Carry van Bruggen, De klas van twaalf. Baarn, Hollandia, [1926]; 4e druk 1947.

Cissy van Marxveldt, Kwikzilver. Amersfoort, Valkhoff & Co, [1926]; 2e druk 1927.

Cornelie Noordwal, Pension Brocke. Utrecht, A.W. Bruna & Zoon, 4e druk, [1926].

Cornelie Noordwal, Nina Donker. Utrecht, A.W. Becht & Zoon; 4e druk, [1926].

Ella Vémor, Tweelingen. Amersfoort, Valkhoff & Co, [1926].

Felicie Jehu, Treeske, de wildebras. Alkmaar, Kluitman, [1927]; 2e druk ca. 1930.

Mies Loman, Miep ter Haar. Amsterdam, H.J.W. Becht, [1927].

Mies Loman, Zieltjes zonder zorgen. Amsterdam, H.J.W. Becht, [1927].

Jo Nabben, Het einde van Lo's bakvischtijd. Met 25 teekeningen van Henri Pieck. Alkmaar, Kluitman, [1927]; 2e druk 1932.

Ella Vémor, Kameraden. Amersfoort, Valkhoff & Co, [1927].

Emmy Belinfante-Belinfante, In het gareel. Alkmaar, Kluitman, [1928].

Angela Brazil, Wilde Kitty. Amsterdam, H.J.W. Becht, [1928].

Felicie Jehu, Onze Nan is een beste. Alkmaar, Kluitman, [1928].

Felicie Jehu, Wies Ongeluk. Alkmaar, Kluitman, 4e druk [1928].

Truida Kok, In veilige haven. Alkmaar, Kluitman, [1928].

Mies Loman, Loekie's proeftijd. Amsterdam, H.J.W. Becht, [1928].

Mies Loman, Nora's geheim. H.J.W. Becht, [1928].

Top Naeff, School-Idyllen. Amsterdam, H.J.W. Becht, 15e druk [1928].

Top Naeff, De tweelingen. Amsterdam, H.J.W. Becht, 11e druk ca. 1928.

Nanda, Riek, de kwajongen. Alkmaar, Kluitman, [1928].

Nanda, 't Vroolijk vierspan. Alkmaar, Kluitman, [1928].

J.B. Schuil, Doodverklaard. Amsterdam, H.J.W. Becht, [1928]. (Later uitgegeven als Rob en de strooper van Tjot-Idi, [1932].)

A.C.C. de Vletter, Ver van huis. Alkmaar, Kluitman, [1928].

Emmy Belinfante-Belinfante, Het lichtend verschiet. Alkmaar, Kluitman, [1929].

Felicie Jehu, Jip geeft zich gewonnen. Alkmaar, Kluitman, [1929].

C. Joh. Kieviet, Het vroolijke trio. Amersfoort, Valkhoff & Co, [1929].

Nanda, Meisjes-illusie. Alkmaar, Kluitman, [1929].

Nanda, Pechvogeltje. Alkmaar, Kluitman, [1929].

Ella Vémor, Uit één gezin. Amersfoort, Valkhoff & Co, [1929]; 2e druk 1930.

Felicie Jehu, Hanneke. Alkmaar, Kluitman, [1930].

C. Joh. Kieviet, De club in Valkenburg. Amersfoort, Valkhoff & Co, 3e druk [1930]. (Oorspronkelijke titel: Uit het notulenboek van Dorus, 1915.)

Nanda, Toekomstplannen. Alkmaar, Kluitman, [1930].

[pagina 4]

Nanda, Trudie als huishoudstertje. Alkmaar, Kluitman, [1930].

Felicie Jehu, Margreet en haar zusje. Alkmaar, Kluitman, [1931].

Nanda, Jol Kwik. Alkmaar, Kluitman, [1931].

Nanda, Netteke Dollemans. Alkmaar, Kluitman, [1931].

Johan Luger, De veertien dagen van Tom en Thijs, journalisten, detectives. Amsterdam, H.J.W. Becht, [1932].

Nanda, Duizendpootje. Alkmaar, Kluitman, [1933].

Chr. van Abkoude, Pietje Bell is weer aan de gang. Met 62 teekeningen van Henri Pieck. Alkmaar, Kluitman, [1934]; 2e druk ca. 1940; 4e druk 1952; 21e druk 1977; 34e druk 1990.

Over Henri Pieck

Igor Cornelissen, De GPOe op de Overtoom. Spionnen voor Moskou 1920-1940. Amsterdam, Van Gennep, 1989.

Gabriël Bos, Hans en haar zusjes. Het jongensachtige meisje in de meisjesroman. In: Aafke Boerma, Erna Staal en Murk Salverda (red.), Babs bootje krijgt een stuurman. De meisjesroman en illustrator Hans Borrebach (1903-1991). Schrijversprentenboek 37. 's-Gravenhage, Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum; Amsterdam, Querido, 1995, blz. 69-72.

47 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1998