Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Kit Pearson

door Wilma van der Pennen

Kit Pearson is geboren op 30 april 1947 in Edmonton, Alberta (Canada). Toen ze negen jaar was verhuisde ze naar Vancouver. Na vier jaar ging het gezin terug naar Edmonton en werd de jonge Kit in Vancouver naar kostschool gestuurd. De ervaring gescheiden te zijn van familie keert in veel van haar boeken terug. Na de middelbare school ging ze naar de universiteiten van Alberta en British Columbia en vervolgens naar het Center For The Study Of Children's Literature, het Simmons College in Boston. Daar studeerde ze achtereenvolgens Engels, bibliotheekwetenschap en kinder- en jeugdliteratuur. Ze heeft gewerkt als jeugdbibliothecaresse, recensente/-publiciste en docente jeugdliteratuur.

Schrijven wilde ze al vanaf haar jeugd. Toch kwam ze er pas echt toe toen ze van haar oma geld erfde en in staat was een jaar parttime te werken. Kit Pearson debuteerde in 1986 met The daring game. Ze schrijft overwegend realistische boeken voor lezers vanaf ongeveer tien jaar. In 1988 werd A handful of time (Een handvol tijd) gekozen tot beste boek van het jaar door de Canadese Library Association. Dezelfde onderscheiding kreeg ze in 1990 voor The sky is falling (De hemel valt), naast nog twee andere belangrijke Canadese prijzen: de Mr. Christie's Book Award en de Geoffrey Bilson Award for Historical Fiction for Young People (vernoemd naar de schrijver van een studie naar Engelse evacués in Canada). In Nederland ontving De hemel valt in 1992 een Vlag en Wimpel van de griffeljury. Ook met haar niet in het Nederlands vertaalde werk won Kit Pearson in Canada enkele prijzen. In 1998 stelde ze een bloemlezing samen van Canadese jeugdverhalen.

[pagina 2]

Werk

In de boeken van Kit Pearson staan kinderen centraal die (tijdelijk) gescheiden zijn van hun familie. Ze schrijft over hun strijd, een nieuwe plek voor zichzelf te vinden in een omgeving waarin zij zich buitenstaander voelen. De personages moeten vaak een belangrijke keuze maken of een moreel besluit nemen. Ze staan voor ethische dilemma's waarin zij - teruggeworpen op zichzelf - zonder inmenging van volwassenen hun standpunt of houding moeten bepalen. Deze situaties doen zich bijvoorbeeld voor in haar eerste boek, The daring game, dat speelt op een kostschool in Vancouver, in de jaren 1964-1965. De elfjarige Eliza raakt bevriend met de rebelse Helen, die het ‘waagspel’ (daring game) introduceert. Dat is een spel waarbij de zaalgenootjes moeten proberen de schoolregels zoveel mogelijk te overtreden. Eliza stelt haar positie in de waagschaal door zich solidair te tonen met Helen als zij van school wegloopt. In een interview verklaarde Kit Pearson dat Eliza een afspiegeling is van haarzelf. De school is gemodelleerd naar haar eigen kostschool in Vancouver.

In haar tweede boek Een handvol tijd (1987) wordt eveneens een jong meisje weggestuurd van huis. Haar ouders willen hun echtscheiding regelen. De plaats waar het verhaal is gesitueerd, een meer in Alberta, is de plek waar Pearson een groot deel van haar jeugd doorbracht. Het boek bevat veel jeugdherinneringen, maar reflecteert vooral haar gevoelens van absolute eenzaamheid uit de periode dat haar ouders terugkeerden naar Edmonton en haar achterlieten in Vancouver.

In De hemel valt (1989) vertelt Kit Pearson over de kinderen die in de Tweede Wereldoorlog vanuit Engeland naar Canada werden gestuurd, uit vrees voor de Duitse invasie. Dit boek vormt het eerste deel van een trilogie over Engelse evacués. Het kreeg een vervolg in Looking at the moon (1991), waar dezelfde hoofdpersoon, de inmiddels dertien jaar oude Norah, gevolgd wordt. In het laatste deel, The lights go on again (1993) staat Norah's broertje Gavin centraal. Het speelt in 1945. Gavin komt voor de moeilijke beslissing te staan met zijn zus terug te keren naar Engeland. Daar wacht hem na de dood van hun ouders een onzeker bestaan. Hij kan ook in Canada blijven, bij de familie waar hij inmiddels vertrouwd mee is geraakt. De trilogie - in Canada uitgegeven als omnibus onder de titel The guest of war - is geïnspireerd op verhalen van Alice Kane, iemand die veel ervaring had met Engelse evacués.

Kit Pearson maakt gebruik van traditionele genres, maar doet dat op een onconventionele manier. In Een handvol tijd reist de hoofdpersoon terug in de tijd, maar is ook sprake van een zorgvuldig uitgewerkt psychologisch verhaal, over het zoeken naar de eigen identiteit van de hoofdpersoon. Datzelfde geldt voor Pearsons schoolverhalen: geen oppervlakkig kostschool-

[pagina 3]

relaas, maar een uitgebalanceerd verhaal met een diepgang die bij het genre niet gebruikelijk is. Awake and dreaming (1996) is een spookverhaal, over het negenjarige meisje Theo. Ze droomt ervan bij een gewone familie te horen, in plaats van te leven met haar onverantwoordelijke, jonge moeder. Om dergelijke gedachten wordt ze achtervolgd door een geest.

De kinderen in de verhalen van Kit Pearson zijn bijna allen tussen negen en twaalf jaar oud. Deze pre-pubers hebben gemeen - ook met de schrijfster zelf - dat ze opzien tegen de overstap naar de wereld van de adolescenten. Vooral de vrouwelijke personages hebben moeite met opgroeien. Een voorbeeld daarvan is terug te vinden in Een handvol tijd. Daarin wordt Patricia's moeder tot haar grote frustratie gedwongen zich te gedragen als klein dametje. Er worden haar dingen verboden die haar broers wel mochten.

De hoofdpersonen in Een handvol tijd en De hemel valt gaan confrontaties aan met persoonlijkheden die weerstand oproepen, maar ook veel gemeen hebben: Norah vindt de bazige oude mevrouw Ogilvie tegenover zich; Patricia botst met haar grootmoeder. Norah noch Patricia accepteren medelijden.

Pearson heeft een voorkeur voor kinderen die met elkaar een hechte groep ‘wildebrassen’ vormen, fantasievolle vrijbuiters die vertrouwd zijn met de natuur, boomhutten bouwen en kampvuren stoken. Ze doen denken




aan de kinderen Bastable uit de verhalen van Edith Nesbit. De kinderen in Pearsons boeken zijn meestal fanatieke lezers, die vaak geholpen worden door wat ze lezen. Ze verwerkt veel citaten in haar werk. Zo wil ze haar eigen liefde voor de kinder- en jeugdliteratuur overbrengen. Ook hieraan ligt een jeugdervaring ten grondslag: als kind werd ze op het spoor gezet van het werk van Edith Nesbit door een verwijzing in een boek. Zodra ze dat uit had begon ze aan Nesbit. Ze hoopt hetzelfde effect te sorteren bij haar lezers.

Pearson situeert haar verhalen nadrukkelijk in Canada. Ze wil een ambassadeur van haar land zijn. Met veel liefde voor met name de omgeving van het meer uit haar jeugd. Dankzij haar oog voor detail weet ze een levendig

[pagina 4]

beeld op te roepen van haar land. Ze is zorgvuldig in haar beschrijvingen van dingen uit het verleden. Ze benadrukt graag in kleine dingen de verschillen tussen vroeger en nu (in bijvoorbeeld kleding, dagelijkse bezigheden, omgangsvormen), op een natuurlijke manier, zonder dit te overdrijven. Haar manier van schrijven is rustig. Met weinig woorden weet ze een compleet beeld op te roepen. Ze neemt de tijd voor haar verhaal.

Beide vertaalde boeken zijn voorzien van illustraties op omslag en in het binnenwerk van Patsy Backx. In Nederland werd gunstig gereageerd op de manier waarop de illustratrice de verhalen interpreteerde. Met enkele stevige lijnen schetst ze een situatie, waarbij ze ruimte laat aan de fantasie van de lezer.

Een handvol tijd

De twaalfjarige Patricia wordt uit logeren gestuurd bij familie die het meisje nauwelijks kent. Haar ouders willen hun handen vrij hebben om hun echtscheiding te regelen. Haar moeder heeft, om voor Patricia onbekende redenen, weinig contact met haar familie. Patricia zelf heeft geen goede relatie met haar moeder. Die vindt ze dominant en gevoelloos.

In haar eentje reist Patricia naar haar tante, de jongere zus van haar moeder. Hoewel iedereen aanvankelijk zijn best doet haar goed op te vangen, kan het verlegen en verdrietige meisje niet aarden tussen haar vrijgevochten neefjes en nichten. Op hun beurt willen de andere kinderen ook weinig van de bange, saaie Patricia weten. Tijdens een van de lange, eenzame middagen vindt ze een oud horloge. Daarmee kan ze terug reizen naar de tijd dat haar moeder twaalf was. Ze observeert, zelf onzichtbaar, de leden van de familie en begrijpt daardoor hoe de jeugd van haar moeder haar gemaakt heeft tot de vrouw die zij nu is. Haar nieuwe inzichten geven haar meer zelfvertrouwen. Als haar moeder haar onverwacht op het logeeradres komt bezoeken, weet ze veel beter haar houding te bepalen. Ook voor haar autoritaire oma heeft ze nu begrip.

De hemel valt

De Engelse Norah beschouwt de dreigende invasie van de Duitsers als een spannend avontuur. Net als haar twee oudere zussen en haar ouders wil zij op haar manier helpen het land te verdedigen. Haar ouders besluiten echter, zeer tegen de zin van de tienjarige Norah, hun jongste kinderen naar Canada te sturen, waar ze door een gastgezin verzorgd zullen worden totdat het tij keert. Norah en haar broertje Gavin komen terecht bij een rijke weduwe en haar dochter, de familie Ogilvie. De oude dame richt al haar affectie op Gavin. Er bestaat geen misverstand over het feit dat ze Norah er maar op de koop heeft bijgenomen. Norah vindt geen aansluiting bij de kinderen van haar nieuwe school en wordt verteerd door heimwee. Ze maakt het haar omgeving, maar ook zichzelf niet gemakkelijk. Na de zoveel-

[pagina 5]

ste aanvaring met de oude mevrouw Ogilvie loopt ze weg. Haar plan samen met haar broertje terug te keren naar Engeland moet ze al snel opgeven. Ze zijn nog niet verder gekomen dan het station als Norah beseft dat het onmogelijk is. Haar terugkomst betekent ook voor Florence Ogilvie een keerpunt in hun relatie. Beiden beseffen dat het voortaan anders moet. Norah accepteert haar situatie.

Waardering

Kit Pearson is gezien haar achtergrond misschien wel de strengste criticus van zichzelf. In een interview antwoordt ze op de vraag waar haar kracht ligt: ‘I think I'm good at character, dialogue, and structure - I always have a sense of the book as a whole. I'm poor at descriptions and I'm sloppy. I cringe sometimes when I read my book aloud.’ In Nederland is de kritiek overwegend positief. Men roemt haar schrijfstijl, haar vermogen tot observeren en zich in te leven in haar personages en is lovend over de uitwerking van de karakters en de problematiek. Carolien Zilverberg bijvoorbeeld schreef in nrc Handelsblad: ‘Alleen al omdat het er zo prachtig uitziet is Een handvol tijd een boek om te hebben. Maar ook omdat het erom vraagt stukgelezen te worden, wegens de plezierige zomerse sfeer die Pearson weet op te roepen. Het contrast tussen de zorgeloze vakantiepret en het moeizame getob van Patricia is schrijnend en daarom des te indringender’.

Bibliografie

Niet in het Nederlands vertaalde boeken

The daring game (1986), Looking at the moon (1991), The singing basket (samen met Ann Blades, 1991), The lights go on again (1993), Awake and dreaming (1996).

Samengesteld door Kit Pearson

This land: a cross-country anthology of Canadian fction for young readers (1998)

In het Nederlands vertaalde boeken

A handful of time (1987): Een handvol tijd. Vertaald door Nicolette Hoekmeijer. Met illustraties van Patsy Backx. Amsterdam, De Jonge, 1993.

The sky is falling (1989): De hemel valt. Vertaald door Nicolette Hoekmeijer. Met illustraties van Patsy Backx. Amsterdam, De Jonge, 1991.

Over Kit Pearson

Karen Day, Connections in prairie fiction: paradigms of female development. In: Canadian Children's Literature (1992), nr. 67, blz. 35-47.

Kit Pearson. In: Children's Literature Review; excerpts from reviews, criticism and commentary on books for children and young people. Detroit, Michigan, Volume 26, blz. 172-178.

Kit Pearson. In: Something about the author; facts and pictures about contemporary authors and illustrators of books for young people. Detroit, New York, Volume 77, blz. 152-156.

Victor Frederik, De Tweede Wereldoorlog herrijst in de jeugdliteratuur. In: Utrechts Nieuwsblad, 21-11-1991.

Selma Niewold, Het keurslijf van de dames Ogilvy. In: de Volkskrant, 21-12-1991.

Bregje Boonstra, Oorlogskinderen. In: nrc Handelsblad, 10-1-1992.

Lieke van Duin, ‘Jij bofte maar, midden in de oorlog!’. In: Trouw, 26-2-1992.

Joke Linders, Onzichtbaar door het verleden. In: Algemeen Dagblad, 18-2-1993.

Carolien Zilverberg, Tijdreis. In: nrc Handelsblad, 26-2-1993.

Toin Duyx, Lekker lezen. In: Hervormd Nederland, 13-3-1993.

Selma Niewold, Uitstapjes naar het verleden. In: de Volkskrant, 20-3-1993.

[pagina 6]

Aukje Holtrop, Een eenzame zomer aan het meer, met toch nog een happy end. In: Primeur, 13-4-1993.

Lieke van Duin, Het geschoten wild wordt bedankt. In: Trouw, 7-4-1993.

Jan Smeekens, Terug naar de jeugd van je ouders. In: Provinciale Zeeuwse Courant, 25-6-1993.

Jane Flick, ‘Writing is the deepest pleasure I know’: an interview with Kit Pearson. In: Canadian Children's Literature (1994), nr. 74, blz. 16-29.

Kit Pearson, Balancing past and present. In: Canadian Children's Literature, (1996), nr. 83, blz. 89-91.

49 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1999