Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Mirjam Oldenhave

door Jos Staal

Mirjam Oldenhave is op 20 augustus 1960 in Hengelo geboren. Na de middelbare school volgde ze een opleiding tot dramatherapeute. Ze werkte tien jaar op een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen. Met toneelspel hielp ze hen bij het overwinnen van hun problemen. In dezelfde periode was ze lid van een theatergezelschap voor volwassenen dat in het hele land voorstellingen gaf.

Nadat ze haar toekomstige echtgenoot had leren kennen, verhuisde ze naar Amsterdam. Daar begon ze bij Script+ aan de cursus Schrijven voor Kinderen. Een min of meer toevallige keuze, maar het schrijven beviel haar zo goed dat ze besloot er haar beroep van te maken. Nog voordat de cursus was afgerond, debuteerde ze met het prentenboek Mama! (1998). Sindsdien publiceert ze vrijwel jaarlijks minimaal twee boeken. Ze schrijft drie dagen in de week, de overige werkdagen vult ze met het bezoeken van scholen en bibliotheken. Daarnaast geeft ze les bij Script+.

Oldenhave en haar man vangen als pleegouders geregeld kinderen op. Zo kwam ze in contact met Cynthia van Eck. Geïnspireerd door het levensverhaal van dit zeventienjarig meisje schreef ze Voor jou 10 anderen (2008).

De boeken van Mirjam Oldenhave zijn verschillende malen getipt door de Nederlandse Kinderjury en de Jonge Jury. Voor Donna Lisa (1999) kreeg ze een Vlag en Wimpel.

Werk

Aan het begin van haar schrijverscarrière leverde Mirjam Oldenhave de tekst voor twee prentenboeken: Mama! (1998) en De mooiste

[pagina 2]

staart van de wereld (2001). In opdracht van uitgeverij Zwijsen schreef ze verhalen voor beginnende en al wat gevorderde lezers en voor kinderen die moeite hebben met lezen. In de rest van haar oeuvre richt zij zich op lezers van verschillende leeftijden. In haar verhalen voor kinderen rond acht jaar ligt het accent op het avontuur, de spanning en de humor, een vast ingrediënt bij Oldenhave. ‘De grapjes in mijn boeken zijn de olie, een humorloos boek zou ik niet kunnen schrijven,’ vertelde ze in een interview.

Pizza pikante (2000) en het vervolg Erin geluisd (2000) drijven beide op een detectiveachtig plot, vaart en actie. Afra, haar oma en pizzabezorger Vigo, op wie Afra heimelijk verliefd is, zijn levensechte personages, de bijfiguren zijn tamelijk karikaturaal. Drie boeken wijdde Oldenhave aan de belevenissen van een skate-hockeyploeg, de Rolling Bones. Ze trainen iedere dag op een pleintje, de Postzegel. Vriendschap, saamhorigheid en een sterk rechtvaardigheidsgevoel staan centraal in deze verhalen, die in 2008 gebundeld werden onder de titel Skaten! Jordan Blaak, de ik-verteller in deze trilogie, is de zoon van een fotograaf en heeft altijd zijn camera bij zich. De illustraties van Wilbert van der Steen zien eruit als foto's en zijn heel functioneel. In De Rolling Bones en de truc van de trainer (2002) speelt een van de kiekjes zelfs een doorslaggevende rol in het verhaal. Ik-verteller in de serie rond Mees Kees, waarvan het eerste deel, Een pittig klasje, in 2006 verscheen, is Tobias, een van de leerlingen in de klas. Op persoonlijke wijze levert hij commentaar op de gebeurtenissen in de groep, op zijn medeleerlingen en op de meester, een stagiair die de zwangere juf vervangt. Mees Kees is een groot kind dat nooit bij de pakken neerzit en voortdurend rare invallen heeft: het leren van de tafels van vermenigvuldiging gebeurt met klassen-meubilair, een voedselproject begint met het eten van chips.

De invaljuf in Wedden van wel! (2000), voor lezers vanaf tien jaar, heeft het een stuk lastiger. Zij staat voor een klas met zeer moeilijk, of eigenlijk niet-lerende kinderen. Het verhaal wordt afwisselend verteld vanuit invalkracht Floor en de onzekere leerlinge Suzanne, die nieuw is in de klas. De kinderen sluiten voordurend weddenschappen af. Juf Floor haakt daar op verrassende wijze op in en wint zo het vertrouwen van de groep. Gaandeweg blijkt dat verschillende leerlingen over onvermoede talenten beschikken. In Klem! (2005) krijgt Rik op zijn nieuwe school te maken met akelig brave leerlingen, die liever staartdelingen maken dan buiten te gaan voetballen. Alleen twee andere nieuwelingen, Timo en Ietje, zijn normaal. Als op een dag ook zij veranderd zijn in saaie modelleerlingen slaat Rik de angst om het hart: zal hij de volgende

[pagina 3]

zijn? Minstens zo beangstigend is de vraag: wie kan hij nog vertrouwen? Control & copy (2007) draait om een complot. De organisatie Top in de Dop heeft hardloopkampioen Rogier een gouden toekomst voorgespiegeld. Eerst moet hij met enkele andere uitverkorenen een weekend lang allerlei testjes doen en uitgebreid medisch onderzocht worden. Maar is het daar wel pluis? Ze zitten in een afgelegen loods die hermetisch is afgesloten en kunnen niet bellen. Net als Klem! bevat dit verhaal elementen van de psychologische thriller.

In verschillende verhalen voert Oldenhave onzekere, verlegen hoofdpersonen op. In Een vriendin met vuisten (1998) is de tobberige boekenwurm Raaf naar een andere buurt verhuisd. Zijn grootste angst is dat hij gepest zal worden. Al meteen de eerste schooldag neemt het stoere meisje Marieke het voor hem op. Als blijkt dat zij geterroriseerd wordt door haar broer, bedenkt Raaf een plan om haar te helpen. In Rampenkamp (2006) moet de schuchtere Joosje van haar ouders tijdens de kerstvakantie naar een kamp voor verlegen kinderen. Als een van hen verdwijnt, toont Joosje over meer moed te beschikken dan ze zelf dacht.

De boeken die Oldenhave schrijft voor lezers vanaf een jaar of elf gaan

[pagina 4]

meestal over heftige meisjesvriendschappen en over zaken als erbij willen horen, eigen kracht ontdekken en je meten met anderen. In Donna Lisa (1999) hebben twee hartsvriendinnen de klas ingedeeld in stomme, middelmatige en leuke kinderen. Ook geven zij elkaar gekke opdrachten als ‘verf je lippen paars’ of ‘neem een piercing door je wenkbrauw’. Lisa moet van Donna verkering nemen met Tonnie, de stomste jongen van de klas. Het is de bedoeling dat ze het na één dag uitmaakt, maar het loopt anders en Lisa raakt uit de gratie. Er wordt zelfs een anti-Lisaclub opgericht. Zo ervaart ik-vertelster Lisa zelf het pariagevoel dat ze eerder bij anderen teweegbracht. Lief - Liefde - Geliefd (2006) vormt hiervan min of meer de tegenhanger. Jessy is het spuugzat om steeds voor schut gezet te worden door de populaire Samira. Samen met andere slachtoffers bedenkt ze een geraffineerd plan om haar terug te pakken. Maar dan wordt ze verliefd op Danny, de leukste jongen van de klas op wie ook Samira een oogje heeft. Het verhaal wordt verteld vanuit Jessy, die gaandeweg ontdekt dat Samira ook zo haar onzekerheden heeft, en daarna zelfs enige sympathie voor haar opvat.

Gevoelens of emoties suggereert Oldenhave door subtiele beschrijvingen van het gedrag van de personages. In Donna Lisa en Lief - Liefde - Geliefd toont ze in vlotte, beeldende scènes de dynamiek binnen een groep kinderen: de op het uiterlijk gebaseerde oordelen en de snelheid waarmee opvattingen kunnen veranderen. Mede door haar achtergrond als actrice en speldocent schrijft ze levendige, eigentijdse dialogen. Dat blijkt ook uit Weg met de Glossy's (2005) en Neprap! (2005), verhalen die de vorm van een toneeltekst hebben.

Ik, ik! (2002) en Niet verder vertellen (2005) draaien om vriendschap en familierelaties. De vader van Julia, hoofdpersoon in Ik, ik!, geeft telkens vage antwoorden als zij hem vragen stelt over haar moeder, die in het kraambed is overleden. Hierdoor achterdochtig geworden, gaat Julia met vriendin Britt en skater Reggie op zoek naar de waarheid. Ze ontdekt dat ze een tweelingzus heeft, en er is nog meer dat haar vader voor haar verzweeg. Niet verder vertellen handelt op lichtvoetige wijze over een serieus probleem. Jana ziet haar moeder zoenen met een onbekende man. Ze vreest dat haar ouders gaan scheiden. Met twee vriendinnen bedenkt ze een gewaagd plan om dit te voorkomen: de man ontvoeren en hem opsluiten in het huis van een oom die met vakantie is.

Belly B. (2004) en Belly B. op tournee (2008) zijn twee luchtige verhalen over een meidenband. Hoofdpersoon is de verlegen Demi, die op straat wordt aangesproken door iemand van een castingbureau. Ze mag

[pagina 5]

auditie doen voor een groep met verschillende types meiden, die het achtergrondkoortje moeten vormen voor een opkomende zanger. Als de jongen tijdens een live-uitzending bezwijkt onder de spanning, neemt Demi zijn rol over. Van een schuchter meisje ontwikkelt ze zich tot een redelijk zelfverzekerde tiener. Het vervolg, Belly B. op tournee, richt zich meer op de negatieve kanten van het in de schijnwerpers staan: het harde werken, de pers en opdringerige fans.

In samenwerking met Jacques Vriens schreef Oldenhave twee brievenboeken. In P.S. Ik ben uw dochter (2004) zoekt de dertienjarige Sonia schriftelijk contact met haar vader. Ze woont in een internaat voor moeilijk opvoedbare meisjes en heeft vader Ties al tien jaar niet meer gezien. Hij is alcoholist en liet zijn gezin in de steek. Sonia kan haar emoties moeilijk beheersen en moest daarom weg bij haar moeder. Ze verlangt naar liefde en geborgenheid. In de loop van een veertigtal brieven vol onmacht, ontroerende eerlijkheid en rauwe humor leren vader en dochter elkaar langzaam accepteren. P.S. Ik ben verliefd (2007) bevat de briefwisseling tussen Sonia en de achttienjarige soapster Sander, op wie ze smoorverliefd is. De relatie moet geheim blijven, want Sander heeft een strafblad en is bang dat de roddelpers daar weet van krijgt. Bovendien is Sonia minderjarig. Oldenhave schreef de brieven van Sonia, Vriens die van Sander. Ze spraken van tevoren niets af, zodat de plot zich al schrijvend ontwikkelde.

Voor jou 10 anderen

In dit boek vertelt Mirjam Oldenhave het waargebeurde verhaal van Cynthia van Eck. Zij is als baby door haar moeder achtergelaten bij ‘mama Riet’, een simpele volksvrouw die een illegaal kindertehuis bestiert. In de kleine flat wonen nog zeven andere pleegkinderen, onder wie Cynthia's halfbroer Frankie. Ze delen één kamer die bezaaid is met matrassen en luchtbedden. Als de kinderen lastig zijn, dreigt mama Riet dat ze Dutroux zal vragen de boosdoeners op te halen. Soms worden de kinderen mishandeld door Mia, de eigen dochter van mama Riet. Ondanks de erbarmelijke omstandigheden waarin ze verkeert, is Cynthia gelukkig. Ze weet niet anders en beschouwt de situatie als normaal. Als jeugdzorg ingrijpt, neemt Cynthia het op voor op haar pleegmoeder. Totdat mama Riet zegt: ‘Willen jullie die kinderen weghalen? Prima! Ga gerust je gang, want morgen heb ik weer tien nieuwe.’ Dan pas beseft Cynthia dat mama Riet eigenlijk niets om hen geeft. In de jaren daarna, die Cynthia doorbrengt in verschillende tehuizen, leert ze langzaam omgaan met haar tegenstrijdige gevoelens voor mama Riet. Als ze contact krijgt met enkele andere pleegkinderen uit die

[pagina 6]

tijd, raakt dit proces in een stroomversnelling. Cynthia beseft dat zij zich aan mama Riet heeft gehecht ‘zoals een moederloos eendje zich hecht aan de rubber laarzen van een toevallig passerende boerin’.

Oldenhave vertelt het in een onopgesmukte stijl, zonder breed uitgemeten drama. Daardoor wordt het verhaal nergens sentimenteel. Voor jou 10 anderen verscheen als tweede deel van de Slash-reeks, waarin jeugdboekenschrijvers samenwerken met jongeren die iets bijzonders hebben meegemaakt. Hun levensgeschiedenis wordt gegoten in een vorm die het midden houdt tussen journalistiek en literatuur.

Waardering

De boeken van Mirjam Oldenhave zijn overwegend positief ontvangen. Met name voor de humor, de levensechte dialogen, het vlotte verteltempo, de karaktertekening en de psychologische ontwikkeling van de hoofdpersonages is veel waardering. ‘Kinderen in haar boeken klinken erg “echt”, zonder dat dat betekent dat ze voortdurend allerlei modieuze uitroepen doen,’ schreef Judith Eiselin in NRC Handelsblad naar aanleiding van Ik, Ik! (2002). Herman Kakebeeke over hetzelfde boek in Leesideeën Off Line: ‘Ze zet geloofwaardige, sympathieke personen neer, ze verdoet weinig tijd aan uitvoerige sfeertekeningen maar weet op een knappe manier essentiële informatie in dialogen te verwerken.’ Kritiek is er af en toe op de luchtige toon en het feit dat Oldenhave de meest interessante consequenties van haar thema wel eens laat liggen. ‘Daardoor krijgt zelfs een zorgvuldig opgebouwd en in de kern indrukwekkend boek als Lief - Liefde - Geliefd een vluchtig karakter,’ aldus Bas Maliepaard in Trouw.

Unaniem lovend waren de reacties op Voor jou 10 anderen. Harm de Jonge in Dagblad van het Noorden: ‘Een aangrijpend verhaal, maar heel nuchter geschreven, nonchalant bijna, met humor en veel snelle dialogen. En juist omdat Oldenhave er

[pagina 7]

geen larmoyant verhaal van heeft gemaakt, is het een erg mooi boek geworden.’

Bibliografie

Kinder- en jeugdboeken

Mama! Met illustraties van Dagmar Stam. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1998.

Een vriendin met vuisten. Met illustraties van Yvonne Jagtenberg. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1998.

Donna Lisa. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1999.

Pizza pikante. Met illustraties van Wilbert van der Steen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2000.

Erin geluisd. Met illustraties van Wilbert van der Steen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2000.

Wedden van wel! Houten, Van Holkema & Warendorf, 2000.

De mooiste staart van de wereld. Met illustraties van Mylo Freeman. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2001.

Ik, Ik! Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002.

De Rolling Bones en de truc van de trainer. Met illustraties van Wilbert van der Steen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002.

De Rolling Bones en de foute foto. Met illustraties van Wilbert van der Steen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2003.

De Rolling Bones en de strijd om de Postzegel. Met illustraties van Wilbert van der Steen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2003.

De briefjespiet. Met illustraties van Kees de Boer. Tilburg, Zwijsen, 2003. (Leesleeuw)

Met Jacques Vriens, P.S. Ik ben uw dochter. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Geheim agent. Met illustraties van Wilbert van der Steen. Tilburg, Zwijsen, 2004. (Zoeklicht)

De schat van Ratep. Met illustraties van Kees de Boer. Assen, Maretak, 2004. (Villa Alfabet)

Belly B. Amsterdam, Ploegsma, 2004.

De geheime wens van Judith / Joris en de Beesten Veiligheids Dienst. Met illustraties van Els van Egeraat. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2005.

Weg met de Glossy's! Met illustraties van Mariëlla van de Beek en Nicole Wenneker. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2005. (En... actie!)

Sleutelgeheim. Met illustraties van Kees de Boer. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Wachtwoord)

Niet verder vertellen. Amsterdam, Ploegsma, 2005.

Neprap. Met illustraties van Margo Bouwhuis en Nicole Wenneker. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2005. (En... actie!)

Klem! Amsterdam, Ploegsma, 2005.

Klassehond! Met illustraties van Kees de Boer. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Leesleeuw)

Jan de zakenman. Met illustraties van Marja Meijer. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Bikkels)

Met Bies van Ede en Paul van Loon, Het grote letterboek van a tot z. Met illustraties van Camila Fialkowski en Agnes Starmans. Tilburg, Zwijsen, 2005.

De magische mobiel. Met illustraties van Kees de Boer. Tilburg, Zwijsen, 2005.

Waar ben ik? Met illustraties van Tineke Meirink. Tilburg, Zwijsen, 2006.

Van boodschappenkarretje tot racekart. Met illustraties van Els Vermeltfoort. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2006.

Swingen in de coulissen. Met illustraties van Els Vermeltfoort. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2006.

Rampenkamp. Met illustraties van Elly Hees. Amsterdam, Leopold, 2006. (Rugzakavontuur)

Lief - Liefde - Geliefd. Amsterdam, Ploegsma, 2006.

Hier waak ik! Met illustraties van Marja Meijer.

[pagina 8]

Tilburg, Zwijsen, 2006.

Een spion is nooit b-b-bang. Met illustraties van Kees de Boer. Tilburg, Zwijsen, 2006. (Zoeklicht)

Mees Kees; Een pittig klasje. Met illustraties van Rick de Haas. Amsterdam, Ploegsma, 2006.

De persconferentie. Met illustraties van Els Vermeltfoort. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2006.

De mobiele pizzeria. Met illustraties van Els Vermeltfoort. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2006.

Attractiepark Race & Ruimte. Met illustraties van Els Vermeltfoort. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2006.

‘Wedden dat ik win?’ Met illustraties van Els Vermeltfoort. Utrecht, ThiemeMeulenhoff, 2006.

Plan drie. Met illustraties van Marja Meijer. Tilburg, Zwijsen, 2007. (Doorlezers)

Met Jacques Vriens, P.S. Ik ben verliefd. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2007.

Muisje. Met illustraties van Ina Hallemans. Tilburg, Zwijsen, 2007. (Sterretjes)

Mees Kees; Op de kast. Met illustraties van Rick de Haas. Amsterdam, Ploegsma, 2007.

Het liefste geheim. Met illustraties van Marja Meijer. Tilburg, Zwijsen, 2007. (Leesleeuw)

Met Hans Kuyper, Ruben Prins en Anna Woltz, Het geheim van het geheim van het geheim. Amsterdam, Leopold, 2007.

De h van help. Met illustraties van Els Vermeltfoort. Tilburg, Zwijsen, 2007. (Leesleeuw)

Control & copy. Amsterdam, Ploegsma, 2007.

Skaten! Met illustraties van Wilbert van der Steen. Amsterdam, Ploegsma, 2007. (Bevat De Rolling Bones en de truc van de trainer, De Rolling Bones en de foute foto en De Rolling Bones en de strijd om de Postzegel.)

Met Cynthia van Eck, Voor jou 10 anderen. Amsterdam, Querido, 2008. (slash)

Met Justin Vink, Het geheim van de maffiabaas. Met illustraties van Saskia Halfmouw. Amsterdam, Leopold, 2008. (Geheim)

Held redt hond. Met illustraties van Marja Meijer. Tilburg, Zwijsen, 2008. (Helden)

Mees Kees; De rekenrap. Met illustraties van Rick de Haas. Amsterdam, Ploegsma, 2008.

De parel; over zeemeerminnen en de zee. Met illustraties van Helen van Vliet. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2008. (Lees en weet)

Alles moet anders! Den Bosch, Malmberg, 2008.

Belly B. op tournee. Amsterdam, Ploegsma, 2008

Mees Kees op kamp. Met illustraties van Rick de Haas. Amsterdam, Ploegsma, 2009.

Geen probleem met Fixit! Met illustraties van Ilka Deltrap. Amsterdam, Ploegsma, 2009.

Briljant! Amsterdam, Ploegsma, 2009.

Fixit - Alles onder controle! Met illustraties van Rick de Haas. Amsterdam, Ploegsma, 2010.

Over Mirjam Oldenhave

Muriel Boll, ‘Tsjessus’ en ‘Kotsammekrake’. In: De Stem, 31-3-1998. [Over Een vriendin met vuisten]

Selma Niewold, Raaf, een onzeker jongetje. In: de Volkskrant, 10-4-1998. [Over Een vriendin met vuisten]

Wilfred Takken, Kat loopt weg, konijn gaat dood. In: NRC Handelsblad, 1-5-1998. [Over Een vriendin met vuisten]

Joke Linders, Van Pompelmoes tot klassefratsen. In: Algemeen Dagblad, 8-10-1999. [Over Donna Lisa]

Judith Eiselin, Juf was zelf ooit een heel dom meisje. In: NRC Handelsblad, 3-8-2001. [Over Wedden van wel!]

Jan Van Coillie, De mooiste staart van de wereld. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-10-2001.

Judith Eiselin, Ineens is er een spiegelbeeld. In: NRC Handelsblad, 14-6-2002. [Over Ik, Ik!]

Casper Markesteijn, De Rolling Stones en de foute foto. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-12-2003.

Herman Kakebeeke, Ik! Ik! In: Leesideeën Off Line, 31-12-2003.

Hanneke van den Berg, [Over P.S. Ik ben uw

[pagina 9]

dochter]. In: Noordhollands Dagblad, 29-7-2004.

Andrea Kluitmann, Blowen op de wc; meidenroman met humor en ellende. In: de Volkskrant, 1-10-2004. [Over P.S. Ik ben uw dochter]

Hanneke van den Berg, [Over Niet verder vertellen]. In: Noordhollands Dagblad, 3-2-2005.

Bea Ros, In actie tegen de liefde. In: Didaktief, 1-3-2005. [Over Niet verder vertellen]

Karin Van Camp, [Over Niet verder vertellen]. In: De Leeswelp, 1-5-2005.

Bea Ros, Zoek de dief! In: Didaktief, 1-12-2005. [Over Klem!]

Bas Maliepaard, Wraak op die pestkop Samira. In: Trouw, 4-3-2006. [Over Lief - Liefde - Geliefd]

Marja Boonstra, Samira onder vuur. In: Leeuwarder Courant, 10-12-2006. [Over Lief - Liefde - Geliefd]

Annemarie Terhell, Zo'n opgewonden flipperbal. In: Kids Week, 16-2-2007. [Over Lief - Liefde - Geliefd]

Marja Boonstra, Eigengereide meiden. In: Leeuwarder Courant, 27-4-2007. [Over P. S Ik ben verliefd]

Thomas de Veen, Cynthia het moederloze eendje. In: Kids Week, 23-5-2008. [Over Voor jou 10 anderen]

Harm de Jonge, Een pleegkind in een hondenmand. In: Dagblad van het Noorden, 20-6-2008. [Over Voor jou 10 anderen]

Bas Maliepaard, Mama Riet dreigt met Dutroux. In: Trouw, 21-6-2008. [Over Voor jou 10 anderen]

Mirjam Noorduijn, Dreigen met Dutroux. In: De Groene Amsterdammer, 4-7-2008 [Over Voor jou 10 anderen]

Jeugdliterom

Verzamelde recensies en artikelen over Nederlandstalige jeugdliteratuur. De Jeugdliterom is te vinden in iedere openbare bibliotheek.

Websites

www.mirjamoldenhave.nl

www.leesplein.nl

www.kjoek.nl

81 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2009