Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Beatrijs Nolet

door Marlene Lunter

Beatrijs Nolet is in 1942 in Schiedam geboren. Ze groeide op in Bergen, Noord-Holland. Na de mms verdiepte ze zich in toneel en schrijven. Aanvankelijk gaf ze dramalessen. Haar eerste kinderboek, De kleine wereldreis van Bas en Joke, verscheen in 1980. Behalve boeken schrijft ze toneelstukken en musicals voor de jeugd. Daarnaast geeft ze zelf ontwikkelde schrijfcursussen aan volwassenen en kinderen. Ze leert haar cursisten onder meer kinderverhalen, detectiveverhalen, autobiografische verhalen of een gefingeerd dagboek schrijven. Voor het bureau Script begeleidde ze beginnende kinderboekenschrijvers. Sinds 1974 woont ze in Den Haag. Ze is getrouwd en heeft een zoon.

Voor De kleine wereldreis van Bas en Joke ontving Nolet in 1981 een Vlag en Wimpel. Ravia's dagboek: Tegenwind (1996) en Dagboek van Ravia: Verboden lectuur (1997) werden genomineerd door de Nederlandse Kinderjury. Ontsnapt! (1986) is door Nelleke Douw bewerkt tot een toneelproject voor de basisschool.

Werk

Beatrijs Nolet schreef als kind al verhaaltjes voor haar broertje. Later zette ze de verhalen die ze aan haar zoon vertelde op papier. Hij was haar meest kritische recensent. Als hij tijdens het voorlezen zijn interesse verloor, begreep ze dat de spanningsboog niet goed was. Humor vindt ze belangrijk in verhalen, het maakt problemen hanteerbaar. Vooral in de dagboeken van Ravia komt dat tot uiting.

De eerste boeken van Nolet waren fantastische avonturenverhalen voor kinderen onder de tien jaar. Ontsnapt! (1986) vertelt over Sproet, een meisje dat als baby van huis is weggekropen. Overgevoelig voor geluid als ze was, kon ze de herrie van een twintigtal

[pagina 2]

broertjes en zusjes niet langer verdragen. Ze woont in een verwaarloosde woonwagen en kan springen en klimmen als een kat. Als ze een bevolkings-formulier moet invullen, komt ze in problemen, want ze kan niet schrijven. Verrassend is dat Sproet uiteindelijk niet naar haar familie terugkeert.

In Schrikbeelden (1993) vindt Vink een oude televisie op straat. Tijdens het repareren doet ze een uitvinding waardoor het scherm doorlaatbaar wordt. Vink kan voorwerpen zoals een voetbal en voedingsmiddelen uit de reclame, uit de tv pakken. Ze kan ook zelf de tv in. Dat levert komische en beangstigende scènes op. In 1999 werd Schrikbeelden in licht geredigeerde vorm opnieuw uitgebracht onder de titel Verboden toegang.

De hoofdpersonen in de boeken van Beatrijs Nolet zijn meestal slimme, zelfstandige en eigengereide meisjes met onalledaagse namen. Een dapper jongetje, Wale, treedt op in Maanlicht (1994), een verhaal over het overwinnen van je angst voor het donker. In Op een onzekere dag (1988), bestemd voor kinderen vanaf zeven jaar, heeft Filia een tekening gemaakt van zichzelf in het bos. Haar getekende evenbeeld komt tot leven en tovert met een potlood een cowboy te voorschijn die zich vijandig gedraagt en de kleine Filia bedreigt. Potlood en gum worden als wapens gebruikt.

Voor de oudere jeugd schrijft Nolet sinds 1996 realistische romans over onvolledige gezinnen, huwelijksproblemen, huiselijk geweld, vriendschap en verliefdheid. Ze wijdde twee boeken aan het meisje Ravia: Ravia's dagboek: Tegenwind (1996) en Dagboek van Ravia: Verboden lectuur (1997). In het eerste deel zit Ravia in de brugklas, in het tweede is ze een jaar ouder. Beide boeken zijn, zoals uit de titel blijkt, dagboeken. Ravia is een geboren leidster, heeft een heldere kijk op de wereld, zit vol humor en bekijkt het leven positief. De problemen waar ze mee te maken krijgt zijn die van elke opgroeiende puber. Ze begint een dagboek als ze

[pagina 3]

haar gevoelens en gedachten niet meer kan delen met haar hartsvriendin Lidian, want die is verliefd. Ravia voelt zich in de steek gelaten. Maar als het uit is tussen Lidian en Onno en Lidian verdrietig is, zorgt Ravia dat het weer goed komt tussen de twee.

Als Ravia zelf verliefd wordt, ontkent ze dat lange tijd in haar dagboek. ‘Lidian heeft laatst gezegd dat ik verliefd op Barend ben, maar dat is echt onzin. Ik ben alleen maar onder de indruk. En dat is ook logisch. Die jongen denkt over het leven na, terwijl ik amper over mezelf kan nadenken - en hij schrijft gedichten over de wereld.’ Pas in het tweede deel begrijpt Ravia hoe de vork in de steel zit. Ze mag dan zelfverzekerd zijn, tegenover Barend weet ze niet hoe ze zich moet gedragen. Voor haar gevoel doet ze steeds het verkeerde. Als ze samen op de hei liggen, valt ze in slaap. Als Barend aanstalten maakt om haar te zoenen, wijst ze hem op de zonsondergang.

Lidians ouders zijn gescheiden. Ze heeft twee oudere broers, de tweeling Koos en Karel, die nogal ruw met haar omgaan. Het loopt zo uit de hand dat Lidian het huis ontvlucht en op kamers gaat. Daar krijgt ze te maken met diefstal en drugs. Ravia's ouders maken een moeilijke tijd door. Vader is musicus, en een nogal zweverig type; moeder heeft weinig geduld met hem. Als een tante vader probeert in te palmen, is Ravia bang dat haar ouders gaan scheiden. Ze stelt alles in het werk om de twee bij elkaar te houden. Wanneer haar ouders niet meer met elkaar praten, laat ze een knopje in haar neus zetten, zodat ze een gespreksonderwerp hebben.

Nachtboek van Jelle

Jelles vader is werkloos en drinkt te veel. Als hij te diep in het glaasje heeft gekeken, kan hij zijn handen niet thuishouden. Jelle en zijn moeder zitten regelmatig onder de blauwe plekken. Maar Jelle laat zich niet kennen en gaat zelfs zo ver dat hij zijn vader uitdaagt.

Op school vertelt Jelle sterke verhalen over hoe hij zijn verwondingen heeft opgelopen. De andere kinderen vinden hem maar een fantast. Hij is bijzonder lastig in de klas. Zijn mentor, bijgenaamd Puistenkop, probeert hem te helpen, maar Jelle sluit zich af. ‘Terwijl hij Puistenkop recht in zijn gezicht bleef aankijken, had hij het gevoel of zijn eigen ogen van een speciaal soort glas waren, waardoor je wel naar buiten kon kijken maar niet naar binnen. Dat gaf hem een veilig gevoel. Als Puistenkop nou maar ophield met zijn stomme vragen.’

Als Jelle het moeilijk heeft, kruipt hij in de zolderkast en schrijft in zijn nachtboek. ‘Dit was nog eens wat anders dan de dagboeken die meisjes altijd schreven. In een nachtboek geen geklets over zoenen en verkering; maar wel verhalen uit zijn eigen leven.’

Jelle raakt onder de indruk van Leila, een nieuw meisje uit de buurt. Als zijn vader in een ontwenningskliniek is beland, lukt het vader en zoon

[pagina 4]

eindelijk toenadering tot elkaar te zoeken. Leila speelt daarbij een belangrijke rol.

Nolet laat in dit boek zien waarom Jelle zo moeilijk is, waarom hij liefdevolle toenaderingspogingen afwijst en hoe hij, diep weggestopt, naar aandacht en verzorging snakt.

Waardering

Vooral de dagboeken van Ravia zijn in de pers uitbundig geprezen. Beatrijs Nolet trof volgens critici de toon zo goed dat haar heldin een pubermeisje van vlees en bloed is geworden. Judith Eiselin schreef in nrc Handelsblad: ‘Beatrijs Nolet lijkt zich het dertienjarige levensgevoel haarscherp te herinneren. Wat Ravia overkomt is misschien allesbehalve spectaculair, maar toch boeit dit dagboek van begin tot eind en is het om (hardop) te lachen. Nolet beschreef het doen en laten van Ravia zoals Sue Townsend dat van Adrian Mole, zonder in geforceerd jongerenjargon te vervallen (op een enkel “tof” na), maar wel vlot leesbaar. De stijl van dit dagboek is volwassen en toch is de toon duidelijk die van een dertienjarige’.

Schrikbeelden werd in 1993 positief ontvangen, maar de herschreven versie, Verboden toegang, oogstte zes jaar later veel minder lof. Burny Bos raadde naar aanleiding van Ontsnapt! uitgevend Nederland aan beter op Beatrijs Nolet te letten. Het boek deed Joke Linders (Algemeen Dagblad) door het ‘oorspronkelijk karakter, de heerlijke, gekke tekeningen, de opzet van het verhaal, de karakterisering van de personen en de sprookjesachtige sfeer in de verte aan Annie M.G. Schmidt denken’.

Bibliografie

Kinder- en jeugdboeken

De kleine wereldreis van Bas en Joke. Met illustraties van Annemie Heymans. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1980.

Ontsnapt! Met illustraties van Annemie Heymans. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1986.

Op een onzekere dag. Met illustraties van Thea Peters. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1988.

Schrikbeelden. Met illustraties van Harmen van Straaten. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1993. (In gewijzigde vorm herdrukt onder de titel Verboden toegang. Met illustraties van Yvonne Jagtenberg, Houten, Van Holkema & Warendorf, 1999.)

Maanlicht. Met illustraties van Thea Peters. Kampen, La Rivière en Voorhoeve, 1994.

Ravia's dagboek: Tegenwind. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1996.

Dagboek van Ravia: Verboden lectuur. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1997.

Nachtboek van Jelle. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2000.

Over Beatrijs Nolet

Els de Jong, Over Ontsnapt. In: Nederlands Dagblad, 24-12-1986.

Bregje Boonstra, Van huis weggekropen. In: nrc Handelsblad, 30-1-1987.

Joke Linders-Nouwens, Aandacht voor jong talent. In: Algemeen Dagblad, 28-2-1987.

E. de Jong-van Gorp, Over Op een onzekere dag. In: Nederlands Dagblad, 17-7-1994.

Joke Korving, Een muze voor zondagsschrijvers. In: Goudsche Courant, 26-3-1996.

Judith Eiselin, Over Ravia's Dagboek: Tegenwind. In: nrc Handelsblad, 23-4-1996.

Muriel Boll, Ravia's echte dagboek. In: De Stem, 5-9-1996.

[pagina 5]

Judith Eiselin, Overdadig pubergetob. In: nrc Handelsblad, 6-6-1997.

Claire Hülsenbeck, Over Tegenwind en Verboden lectuur. In: Surplus, jaargang 11 (1997), nr. 6.

Marita de Sterck e.a. (red.), Schrijver gevonden. Encyclopedie van de jeugdliteratuur. Lannoo, Tielt / Biblion, Den Haag. 1999, blz. 233-234.

[Anoniem], Over Verboden toegang. In: Belgisch Israëlitisch Weekblad, 4-6-1999.

Peter de Boer, ‘Je lijkt wel een hond zoals je zit te kwijlen.’ In: Trouw, 25-9-1999.

[Anoniem], Over Verboden lectuur. In: Nieuwsblad van het Noorden, 30-10-1999.

Website

www.striktgeheim.net

56 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2001