Lexicon van de jeugdliteratuur

Nienke van Hichtumprijs

door Sandra van Bruinisse

De Nienke van Hichtumprijs wordt toegekend door de Jan Campertstichting. Deze heeft als doelstelling de Nederlandse letterkunde te bevorderen. Miep Diekmann heeft zich lange tijd sterk gemaakt voor de instelling van een prijs op het gebied van het jongerenboek. De cpnb bekroonde met de prijs Kinderboek van het Jaar namelijk alleen boeken voor kinderen tot tien jaar. Hoewel er een nieuwe jeugdcultuur in opkomst was, was er geen bekroning voor boeken die voor de oudere leeftijdscategorie waren bedoeld. Miep Diekmann kreeg voor elkaar dat er een prijs werd ingesteld voor het beste jeugdboek voor jongeren in de leeftijd van dertien jaar en ouder. Haar suggestie de prijs te vernoemen naar de ‘grootmoeder’ van de jeugdliteratuur, Nienke van Hichtum, werd overgenomen. De Nienke van Hichtumprijs werd net als de Staatsprijs voor het eerst in 1964 uitgereikt.

Aanvankelijk werd de Nienke van Hichtumprijs onregelmatig toegekend. Sinds 1974 is het een tweejaarlijkse prijs. De eerste keer, in 1964, ging hij naar Gertie Evenhuis voor het boek Wij waren er ook bij. Daarna werd de prijs zes jaar lang niet uitgereikt. Burgemeester Marijnen was het daar niet mee eens. In een toespraak bij de uitreiking van de Jan Campertprijzen in 1970 zei hij: ‘Naar ik meen te weten is de Nienke van Hichtumprijs niet aan enige periodiciteit gebonden. En dit heeft het voordeel, dat het bestuur zich niet verplicht hoeft te voelen de prijs op vaste tijden toe te kennen. Maar misschien zou het toch aanbeveling verdienen niet te lang te wachten met het opnieuw te overwegen, of er een aanleiding is de prijs toe te kennen.’

Vervolgens werd er in drie achtereenvolgende jaren een Nienke van Hichtumprijs toegekend, daarna elke twee jaar.

Tot 1983 benoemde het bestuur van de Jan Campertstichting voor de toekenning van de Nienke van Hichtumprijs extra juryleden. Daarna achtte de ‘gewone’ jury zich tot het oordelen over jeugdliteratuur bevoegd. Het aantal juryleden nam in de loop der jaren toe, beginnende met vijf en eindigend met negen. Ook het aantal vrouwen werd groter. In de beginjaren zat er één vrouw in de jury, de laatste tien jaar zitten er minimaal twee vrouwen in; in 1997 zelfs vier. Het gewonnen geldbedrag werd in de loop der jaren hoger; beginnend met 1000 gulden

loopt het bedrag geleidelijk op tot 10.000 gulden in 2001.

Winnaars van de Nienke van Hichtumprijs zijn voornamelijk vrouwen: elf vrouwelijke winnaars tegen zes mannelijke. Alle Nederlandstalige auteurs komen voor een bekroning in aanmerking; vaak zijn ze al eerder bekroond met een Gouden of Zilveren Griffel. De oorspronkelijke doelstelling van de Nienke van Hichtumprijs - boeken bekronen voor jongeren van dertien jaar en ouder - is losgelaten. In de praktijk gaat de prijs vaak naar boeken voor kinderen vanaf tien jaar.

Uit de juryrapporten blijkt dat de jury van de Nienke van Hichtumprijs een boek bekroont als de auteur een thema op een bijzondere manier, overtuigend en met een grote betrokkenheid en inlevingsvermogen heeft uitgewerkt. Daarnaast speelt de beoordeling van de literaire vorm een grote rol. Het boek moet literaire kwaliteiten hebben: in een perfecte stijl zijn geschreven, de juiste compositie hebben, met veel aandacht voor details. Deze combinatie van thematiek en literaire vorm maakt dat het bekroonde boek echt wel iets bijzonders is. De lezer moet verder kijken dan de oppervlakte, waardoor een boek boeiend wordt voor zowel kinderen als volwassenen en het steeds weer uitnodigt tot herlezen.

Bibliografie

Lijst van bekroonde werken

56 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2001