Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Lidow

door Janneke van der Veer

Lidow werd op 21 februari 1890 als Alida Christina Bernardina Walther in Amsterdam geboren. Zij volgde een opleiding aan de Kunstnijverheidsschool, hoewel haar ouders deze keuze niet toejuichten. Ze was een droomster, maar had duidelijk eigen ideeën en een sterke wil. In 1912 ging zij samen met haar vriend P. Eijkman, die administrateur van een suikeronderneming was, naar Indië, waar ze in het huwelijk traden. Het echtpaar kreeg twee zoons en één dochter. Als tijdpassering illustreerde ze in Indië enkele natuurkundeboekjes en maakte ze olieverfschilderijen. Ze was tamelijk reislustig en bezocht vanuit Indië verschillende landen.

In 1933 ging het gezin naar Nederland. Waarschijnlijk is ze daar begonnen met het schrijven en illustreren van kinderboeken. Als pseudoniem koos ze de door haarzelf bedachte roepnaam Lidow. Door de economische crisis waren de vooruitzichten slecht en daarom besloot het gezin na enkele jaren terug te keren naar Indië. Vader en zoons reisden vooruit. Maar door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zagen moeder en dochter zich gedwongen in Nederland te blijven. Tijdens de oorlog verdiende Lidow de kost met schrijven en illustreren. Dit zette ze in de eerste naoorlogse jaren voort; daarnaast verrichtte ze enig vertaalwerk. Ze overleed op 8 augustus 1968 in Den Haag.

Werk

Hoewel Lidow een op tekenen en illustreren gerichte opleiding had gevolgd, was zij ook actief als schrijfster van kinderboeken. Ze richtte zich vooral op de leeftijdsgroep van zes- tot tienjarigen. Er is maar één meisjesboek van haar bekend: Eerst de H.B.S. en dan...! (1942), dat verscheen onder haar eigen naam A.C.B. Walther en geïllustreerd werd door Tilly de Roos. Haar kinderboeken voorzag ze zelf van illustraties, op De ring van zeven na, dat in 1974 postuum gepubliceerd werd met tekeningen van Anton Pieck.

Haar eerste boek Luie Wimi verscheen omstreeks 1940. In het werk van Lidow vallen vooral de sprookjes-achtige elementen op. Kabouters, elfjes, pratende vogels en tovenarij komen veelvuldig voor. De grens tussen werkelijkheid en fantasie of droom is vaag. De verhalen doen tamelijk ‘zoet’ aan; ook bevatten ze

[pagina 2]

vaak een moralistische boodschap. In Donnetje (1942) leert de hoofdpersoon dat zowel in kabouterland (de fantasiewereld) als in kinderland (de werkelijkheid) prettige en minder prettige dingen voorkomen. In De groene vogel (1940) wordt aan Poms en juffrouw Liletje duidelijk gemaakt dat vogels vrij moeten kunnen rondvliegen en niet in een kooitje thuishoren.

Bij een aantal boeken heeft Lidow duidelijk een ideaal voor ogen gehad. Ze wilde Nederlandse kinderen op een positieve manier laten kennismaken met verre landen. Zo probeerde ze begrip te kweken voor andere culturen. Tot deze ‘Verre landenserie’ behoren Het Zonneboek (1946), Het Maanboek (1946), Kim Lie (1948), Karin (1948) en Pablo (1948). In een verhaal verpakt bevatten deze boeken




informatie over landen als Arabië, China, Indië, Zweden en Lapland. Lidow besteedde niet alleen aandacht aan voedsel, feesten, kleding, onderwijs, klimaat en kunst, maar weefde ook sprookjes uit de landen door haar verhaal. De structuur doet daardoor soms wat gekunsteld aan. Zij nam haar pedagogische doel erg serieus en documenteerde zich vooraf uitgebreid over de landen die ze wilde beschrijven.

Haar illustraties zijn zowel in zwart-wit als in kleur uitgevoerd. Met name de zwart-wit tekeningen lijken eenvoudig, maar een nadere beschouwing leert dat Lidow ook lette op details, bijvoorbeeld de decoraties op kleding of gebruiksvoorwerpen. In het kleurgebruik valt een voorkeur voor pasteltinten waar te nemen. Met name de kleurenillustraties stralen een zekere lieflijkheid en harmonie uit. Net als in de verhalen vervaagt soms de grens tussen fantasie en werkelijkheid. In een aantal gevallen lijken de getekende kinderen meer op poppen dan op echte kinderen, vooral door hun enigszins starre gezichtsuitdrukking.

Lidow had een grote bewondering voor Rie Cramer en Anton Pieck. Zij illustreerde ook boeken van anderen, onder wie Nienke van Hichtum, Henk Cornelissen en Jan Post.

Waardering

Over de boeken van Lidow is niet veel geschreven. In Kinderboeken en Jeugdlectuur wordt van

[pagina 2a]

[pagina 3]

Pablo, Karin en Kim Lie gezegd dat ze kinderen èn volwassenen veel informatie geven over andere landen. De idil-gids zegt over Marionet, een verhaal in de vorm van een marionettenspel, dat het een zeer mooi kinderboek is. Over De ring van zeven merkt een recensente van Bureau Boek en Jeugd van het nblc op: ‘Schrijfster komt telkens tussen verhaal en lezer(es) met haar maternaliserende uitleg en haar moralistische beschouwingen. De humor, die zoveel volkssprookjes eigen is, komt hier maar zuinigjes aan bod. De verteltrant is nodeloos plechtstatig en omslachtig, met teveel fraaie versieringen, lange slechtlopende zinnen en stopwoorden.’ Een recensent van het Nieuwsblad van het Noorden rept echter van ‘een verzorgde verteltrant’.

Bibliografie

Keuze uit de kinderboeken met tekst en illustraties van Lidow

Luie Wimi. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1940].

De groene vogel. Den Haag, M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1940].

Donnetje. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1942].

Joejoe. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1944].

Het Maanboek. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1946].

Het Zonneboek. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1946].

Wilde Rozemarijntje. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgever Mij. [1947].

Karin. Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1948]

Door Lidow geschreven boeken

A.C.B. Walther, Eerst de H.B.S. en dan...! Met illustraties van Tilly de Roos, Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, [1942].

Lidow, De ring van zeven. Met illustraties van Anton Pieck, Den Haag, Ad M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1974].

Keuze uit de kinderboeken met illustraties van Lidow

Nienke van Hichtum, Nienke van Hichtum vertelt weer. Sprookjes en vertellingen verzameld door Nienke van Hichtum. Met illustraties van Lidow, 's-Gravenhage-Batavia, G.B. van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij n.v., [1939].

Henk Cornelissen, Trilogie voor de jeugd. Het veelbewogen leven van Sijmen Snoek. Met illustraties van Lidow, Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, z.j.

Jan Post, Lotje en haar nieuwe pop. Met illustraties van Lidow, Den Haag, Ad. M.C. Stok Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij, [1949].

Over Lidow

H.C.M. Wiersema, J. Boer e.a., Kinderboeken en Jeugdlectuur. Emmerschans, Centrale Vereniging voor de Opbouw van Drenthe, afdeling Instituut voor jeugd- en ontwikkelingswerk, 1948, blz. 11.

IDIL-gids voor Jeugdlectuur. Tilburg, 1-3-1950, blz. 9.

[Anoniem], Nieuwsblad van het Noorden, 3-6-1975.

Janneke van der Veer, Schrijfster/illustratrice Lidow (1890-1868). In: Boekenpost, jaargang 3 (1994/95), nr. 18, juli/augustus 1995.

39 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1995