Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Martine Letterie

door Casper Markesteijn

Martine Letterie is op 12 december 1958 in Amsterdam geboren. Zij groeide op in Voorburg, waar ze ook het voortgezet onderwijs volgde. Daarna studeerde zij Nederlands in Utrecht. Haar hoofdvak was Middelnederlandse letterkunde. Na haar studie stond ze ruim twaalf jaar voor de klas. In Zutphen gaf zij Nederlands op een school voor mavo, havo en vwo, in Doetinchem op een meao en vervolgens jeugdliteratuur op een pabo.

Letterie maakte van 1990 tot 1993 deel uit van de Griffeljury, was een aantal jaren betrokken bij Bumper en Tikker, tijdschriften over jeugdliteratuur voor het voortgezet onderwijs, en legde zich toe op het schrijven van lesmateriaal. In 1996 debuteerde zij met Het schorriemorrie van De Pruk. Momenteel werkt zij fulltime als schrijfster van kinder- en jeugdboeken en educatieve teksten.

Werk

Letterie begon haar carrière als auteur met het schrijven van schoolboeken voor Nederlands en maatschappijleer ten behoeve van het voortgezet onderwijs. Ook van het werken voor Bumper en Tikker heeft ze naar eigen zeggen veel geleerd. Een artikel over het maken van een stamboom, geschreven voor een van die bladen, was de directe aanleiding voor haar eerste kinderboek. Zoekend naar materiaal voor haar eigen stamboom ontdekte ze in de papieren van haar vader dat twee van haar voorouders lid waren geweest van een inbrekersbende in het achttiende-eeuwse Den Haag. Door het verraad van Willem van Esch, hoofdpersoon in Het schorriemorrie van De Pruk (1996) waren ze in het gevang beland. De correspondentie tussen de baljuw van Den Haag en het Hof van Holland die Letterie in de paperassen van haar vader aantrof, werd het uitgangspunt voor haar boek. Om haar lezers meer identificatiemogelijkheden te bieden, maakte ze het jongste bendelid, de elfjarige Willem,

[pagina 2]

tot de hoofdpersoon voor haar verhaal.

Als Willems vader werkloos wordt en het gezin moet verhuizen naar een arme buurt in Den Haag en tot overmaat van ramp ook zijn zusje sterft, willen zijn ouders niets meer van hem weten en raakt Willem op het slechte pad. Hij gaat stelen en valt in handen van de bende van Hannes de Clercq alias De Pruk. Bij een van hun acties wordt Willem gepakt en komt hij in het cachot. Daar heeft hij alle gelegenheid om in een lange terugblik zijn zonden te overdenken en aan de lezer duidelijk te maken hoe het allemaal zo gekomen is. Originele stukken over de rechtsgang illustreren het verhaal van Willem.

Ook voor haar tweede kinderboek ging Letterie te rade bij haar stamboom. De twee meisjes Kaatje en Johanna in Ver van huis (1998) hebben als Catherina en Johanna Letterie echt bestaan en zijn verre familieleden van de schrijfster. Zij komen na het overlijden van hun moeder en het werkloos worden van hun vader in aanmerking voor de kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid in Frederiksoord, een instelling waar de armen hun uitkering konden terugverdienen en een vak leerden. Daar worden de kinderen opgenomen bij verschillende families. Johanna kan na vier jaar terug naar haar broer Gideon maar Kaatje zal nog twee jaar langer in de kolonie moeten blijven.

Het derde historisch verhaal Focke




en het geheim van Magnus; een speurtocht door de Middeleeuwen, dat in 1998 uitkwam, schreef Letterie in opdracht van de stichting Oude Groninger Kerken.

In hetzelfde jaar dat Ver van huis verscheen, kwam bij uitgeverij Zwijsen Letteries eerste boekje in de serie Spetter uit: De leeuw is los! Deze serie kenmerkt zich door de zogenaamde Leeslat-aanduiding, waarbij de afkorting ‘lat’ staat voor Leeservaring, Avi-niveau en Thema. Sanne die met de klas en een ‘stiefjuf’ (een invalster) op kamp is, denkt dat de leeuw uit het circus bij het kampvuur ligt. Bij nader onderzoek blijkt dat invalster Ada buiten

[pagina 3]

is gaan liggen, omdat zij zo snurkt. Na De leeuw is los! verscheen in dezelfde serie Broer te koop! (2000).

Voor de serie Leesleeuw die als boekenabonnement op scholen wordt verkocht, schreef Martine Letterie Hussen met je neus ertussen (1999) dat gebaseerd is op Van den Vos Reynaerde. Het leesniveau avi-3 is bedoeld voor groep vier van de basisschool.

Op grond van het - nog beperkte - oeuvre van Letterie kan gezegd worden dat ze een voorkeur heeft voor het historische genre.

Focke en het geheim van Magnus

Focke en het geheim van Magnus speelt in 1398. Focke is de zoon van Eppo van Nittersum, een Fries edelman die hem bij de abt van het Sint Bernardusklooster achterlaat voor een goede en stichtelijke opleiding. Van die opleiding komt niet veel terecht als hij een monnik moet helpen een belangrijk document te vinden. In dat document zouden zeshonderd jaar eerder Karel de Grote en paus Leo III aan Magnus Fortema, leider van de Friezen die Rome op de barbaren hadden veroverd, eeuwige vrijheid voor de Friezen en alle Friese landen hebben gegarandeerd. Na de dood van Magnus werden het document, de gouden halsband die hij van Karel kreeg en zijn gebalsemde arm, als relikwieën bewaard.

In de tijd van Focke worden de Groninger ommelanden verscheurd door de strijd tussen de Vetkoopers en de Schieringers. De eersten willen zich overgeven aan het gezag van de graaf van Holland. De laatsten willen de vrijheid voor de Groninger ommelanden behouden. Voor deze strijd heeft Eppo van Nittersum de relikwieën nodig om aan zijn troepen te laten zien. Dat zal ze kracht geven om de Vetkoopers te verslaan. De relikwieën liggen, verspreid over het Groningse platteland, in verschillende kerken verborgen. De abt stuurt de niet al te snuggere broeder Tammo eropuit om de relikwieën op te sporen. Fockes leermeester Everhard vraagt Focke zich bij Tammo aan te sluiten. In een gedicht dat Everhard meegeeft, staan aanwijzingen over de plaatsen waar de relikwieën verborgen zijn. De tocht voert Focke van het ene avontuur naar het andere en levert de nodige zelfkennis op.

Waardering

De kritieken over het werk van Martine Letterie evolueren van een zesje naar een ruime voldoende. Dat heeft alles te maken met het feit dat haar verhaalfiguren in de loop van de tijd geloofwaardiger zijn geworden. Al bij haar eerste boek was er waardering voor de zorgvuldigheid waarmee zij de historische feiten hanteert: ‘Letterie heeft zich veel moeite getroost een verhaal te schrijven dat historisch klopt’, vond Selma Niewold in de Volkskrant. Bezwaarlijk is dat ze haar lezers ‘iets te nadrukkelijk bij de hand neemt’.

Over Ver van huis merkte Jant van der Weg op dat Letterie het werk op de boerderijen levendig beschrijft en dat

[pagina 4]

de karakterontwikkeling van Kaatje goed uitkomt in de brief die zij aan haar oudste broer schrijft. Aukje Holtrop vond dat het verhaal teveel kabbelt en dat de schrijfster zich te weinig verplaatst had in de gedachtegang van de kinderen.

Dat Letterie de kleine historie van gewone mensen als uitgangspunt voor haar verhalen neemt en niet de ‘heroïsche hoogtepunten in de grote geschiedenis’ wordt doorgaans zeer gewaardeerd.

Bibliografie

Jeugdboeken

Het schorriemorrie van De Pruk. Met illustraties van Kees de Kiefte. Amsterdam, Ploegsma, 1996.

Ver van huis. Amsterdam, Leopold, 1998.

De leeuw is los! Met illustraties van Mark Janssen. Tilburg, Zwijsen, 1998.

Focke en het geheim van Magnus; een speurtocht in de Middeleeuwen. Amsterdam, Leopold, 1999.

Hussen met je neus ertussen. Met illustraties van Yolanda Eveleens. Tilburg, Zwijsen, 1999.

Broer te koop! Met illustraties van Juliette de Wit. Tilburg, Zwijsen, 2000.

Over Martine Letterie

Christel Visser, Martine Letterie en het schorriemorrie. In: Haagse Courant, 2-6-1996.

Judith Eiselin, Braaf jongetje wordt inbreker. In: NRC Handelsblad, 13-8-1996.

Selma Niewold, Willem overdenkt zijn zonden. In: de Volkskrant, 7-9-1996.

Aukje Holtrop, Kinderboeken. In: Vrij Nederland, 20-11-1998.

Jant van der Weg, Kinderen van andere tijden en plaatsen. In: Friesch Dagblad, 28-4-1999.

Selma Niewold, De jachthond vertelt. In: de Volkskrant, 9-7-1999.

C.A. Braal, Brief van keizer Karel. In: Reformatorisch Dagblad, 6-10-1999.

55 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2001