Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Sipke van der Land

door Hilly Appel

Sipke van der Land werd geboren op 12 februari 1937 in Kollum, Friesland. Hij studeerde Nederlandse taal- en letterkunde en werkte tijdens die studie als jeugdleider. Hij behaalde de aktes m.o. Nederlands en godsdienstonderwijs en gaf in die vakken les aan het Christelijk Lyceum in Leiden. Na vijf jaar verliet hij de school om zich te wijden aan schrijven, fotograferen, reizen en preken.

In 1966 schreef Van der Land zijn eerste jeugdboek: Ik heb een mes. Hij won hiermee een door uitgeverij Callenbach uitgeschreven jeugdboeken-prijsvraag. Nog in hetzelfde jaar verscheen zijn tweede boek en daarmee begon een aanzienlijke reeks publikaties, die weliswaar verschillend van karakter zijn (avonturenboeken, bijbelse leesboekjes, reisverhalen, poëziebloemlezingen, enz.) maar als overeenkomst hebben dat er duidelijk een protestants-christelijke levensovertuiging in uitgedragen wordt.

Sipke van der Land maakte een groot aantal reizen in alle werelddelen, vooral in ontwikkelingslanden. Zijn ervaringen verwerkte hij in publikaties op het gebied van onderwijs, zending en kerk. Ook presenteerde hij jarenlang tv-programma's bij de ncrv, zoals: De groeten van Paulus, Niet te geloven en Tussen hemel en aarde.

Als (jeugd)predikant spreekt Van der Land elke zondag in kerken op allerlei plaatsen in Nederland, waarbij de kerkelijke richting voor hem niet terzake doet. ‘De jeugd van tegenwoordig is niet meer aan één kerk gebonden,’ stelde hij in een interview in

[pagina 2]

1971. Behalve in kerken, houdt hij toespraken voor middelbare scholen, academies e.d. Verder leidt hij regelmatig groepsreizen, bijvoorbeeld naar Bijbelse landen, Indonesië en China. Als hij niet op reis is, woont Sipke van der Land in Wassenaar.

Werk

Sipke van der Land omschrijft zichzelf als ‘publicist op het gebied van onderwijs, zending, kerk enz.’ Zijn eerste jeugdboeken zijn avonturenverhalen vanuit een protestants-christelijk perspectief. De auteur probeert met deze boeken een eigentijdse voortzetting te geven van het werk van W.G. van de Hulst en Anne de Vries; in een interview in 1966 noemde hij deze schrijvers als zijn leermeesters. Ander werk van Van der Land zijn expliciet christelijke uitgaven als bijbelse leesboekjes, een kinderbijbel, bundels preken. In deze uitgaven wordt de lezer een geloofsboodschap gegeven. Maar ook in de boeken die minder direct aan kerk en bijbel gerelateerd zijn, draagt Sipke van der Land zijn geloof uit. Zijn reisverhalen gaan over zending, over de positie van christenen, over vormen van geloof. Zijn poëziebloemlezingen bevatten christelijke gedichten. In beschrijvingen van sekten en vormen van bijgeloof oordeelt de schrijver vanuit zijn bijbelse overtuiging over de aanvaardbaarheid van opvattingen en gebruiken.

In De bijbelverhalen vertelt Van der Land de bekendste bijbelverhalen na in eenvoudige, vlotte taal. Meestal beginnen de hoofdstukken met een inleiding in de jij-vorm, om de lezers bij het verhaal te betrekken: ‘Stel je voor: je hebt je tent midden in het bergachtige landschap gezet...’ Dan volgt het verhaal, waarin de ‘verteller’ zich regelmatig met uitleg en commentaar tot de lezer richt.

Via deze verteller brengt Sipke van der Land duidelijk zijn opvatting naar voren dat de bijbel in opdracht van God is geschreven en een vaststaande boodschap bevat. In zijn uitleg van de bijbelverhalen trekt de auteur geen duidelijke lijn; zo worden wonderen soms verklaard vanuit natuurverschijnselen, andere keren weer niet. Sommige verhalen worden helemaal niet uitgelegd en andere krijgen een betekenis opgelegd die in de oorspronkelijke bijbeltekst niet terug te vinden is.

Hoewel De bijbelverhalen eigentijds aandoet door de moderne taal en illustraties, staat het boek sterk in de traditie van W.G. van de Hulst en is het in die zin een ouderwetse kinderbijbel te noemen.

Wat bezielt ze? heeft als ondertitel: Het handboek van sekten, stille krachten en bewegingen. Sipke van der Land heeft zich intensief bezig gehouden met sekten en bewegingen. In het begin van de jaren tachtig was hij bekend vanwege zijn optreden in de tv-serie Niet te geloven, over ‘geeste-

[pagina 3]

lijke stromingen’. Wat bezielt ze? is een bundeling van drie eerder verschenen publikaties naar aanleiding van deze serie. In het boek beschrijft de auteur veertien sekten (o.a. Bhagwan, Transcedente Meditatie, Children of God), acht stille krachten (o.a. yoga, spiritisme, macrobiotiek) en zeven bewegingen (o.a. Youth for Christ, Jesus People).

Hoewel het niet als jeugdboek uitgegeven is, is Wat bezielt ze? vooral op jongeren gericht. De informatie is als een boeiend verhaal verteld en met veel illustraties nog aantrekkelijker gemaakt. Evenals in de kinderbijbel speelt het bijbelse geloof van Sipke van der Land zelf een hoofdrol in het boek. Zo worden christelijke bewegingen positief en weinig kritisch besproken, terwijl in de gedeelten over sekten en stille krachten de toon waarschuwend en zeer kritisch is.

In christelijke kringen werd het boek over het algemeen lovend besproken, maar door de sterke zwart-

[pagina 4]

wit tekening en de conclusies in het licht van de bijbel, is het voor niet-christelijke lezers niet wat de titel pretendeert: het handboek van sekten, stille krachten en bewegingen.

Waardering

Hoewel Van der Land veel gepubliceerd heeft, is hij buiten de ‘eigen’, protestants-christelijke, kring niet (meer) zo bekend. Zijn tv-optreden, onder meer in de serie Niet te geloven, maakte nogal wat reacties los. Behalve positieve geluiden kwam er kritiek van verschillende zijden, omdat hij te belerend zou zijn vanuit de christelijke levensovertuiging. Over zijn boeken wordt in niet-godsdienstige kringen gezwegen. Vrijwel alle recensies van werk van Van der Land zijn verschenen in kerkbladen of plaatselijke krantjes van protestantse signatuur. Op een enkele na zijn deze besprekingen zeer positief. In een incidentele ‘bespreking’ in een meer literair georiënteerd blad als De Tijd wordt Van der Land - zonder verdere argumentatie - beschreven als ‘de Henk van der Meyden van de kerkelijke apologie’.

Het taalgebruik van Sipke van der Land is helder en eenvoudig. Regelmatig komen in boekbesprekingen omschrijvingen voor als ‘een vlotte pen’, ‘een boeiend verteller’, ‘eigentijdse taal’. De auteur slaat hierbij soms door naar ‘te vlot’, ‘geforceerd’. Hij gebruikt veel woordspelingen en ook zijn boeken voor volwassenen zijn gemakkelijk te begrijpen door jonge lezers.

Niet alleen de stijl van Van der Land is simpel, ook zijn redeneringen zijn het. ‘Een diepgravend exegeet of een scherpzinnig theoloog ontmoeten we in dit boekje niet,’ schrijft een anonieme criticus in een Hervormd weekblaadje over de toesprakenbundel Tot uw dienst. Ook in andere recensies wordt, al of niet vergoelijkend, opgemerkt dat ‘exegese niet de sterkste kant is’ van de auteur. Zelf betitelt hij een deel van zijn werk als ‘populair theologisch’. Als een echte (godsdienst)leraar probeert hij met zijn boeken een aanzet te geven tot reflectie op de bijbel en het eigen geloof van zijn lezers.

Bibliografie

Keuze uit zijn werk voor volwassenen

Dag in, dag uit (1970), De levenswijsheid van Prediker (1978), Tot uw dienst (1980), Wat bezielt ze... (1984), Met Paulus en Johannes op reis (1986), Zalig zijn de vervolgden (1986), De mooiste natuurgedichten (1986), Achter de Chinese muur (1988), De mooiste kerstgedichten (ca. 1988), Wie zoekt die vindt (1990), Inspiratie (1990)

Werk voor kinderen

Ik heb een mes. Nijkerk, Callenbach, 1966.

Wij zijn rebellen. Nijkerk, Callenbach, 1966.

Gods bestseller voor tieners. Bijbels dagboekje. Kampen, Kok, 1967.

Auke vecht mee. Nijkerk, Callenbach, 1968.

De roekeloze tocht. Nijkerk, Callenbach, 1969.

Je speelt hoog spel. Zwolle, L.R.V., 1969.

[pagina 5]

De bijbel in vogelvlucht. Schoolboek voortgezet onderwijs. Kampen, Kok, 1969.

Hoe zit dat? Voorlichting voor jongens. Kampen, Kok, 1970.

Knokploeg. Den Haag, Voorhoeve, 1971.

Je zit op een wereldschool. Onderwijs derde wereld. Kampen, Kok, 1972.

Mensenkinderen. Kijkleesboek voor kinderen. Kampen, Kok, 1972.

De bijbelverhalen. Kinderbijbel. Kampen, Kok, 1976.

Recht door zee. Bijbels leesboek. Kampen, Kok 1976.

Houvast. Vier delen godsdienstlessen voortgezet onderwijs. Kampen, Kok, 1976, 1977, 1978, 1979.

De kans van je leven. Onderwijs in de derde wereld. Kampen, Kok, 1978.

Hoe bestaat het? Bijbels leesboek voor kinderen. Kampen, Kok, 1980.

Over Sipke van der Land

Interview (zonder titel, auteur onbekend). In: Friesch Dagblad, 19-11-1966.

Frits Bromberg, De zeven levens van Sipke van der Land. In: Haagsche Courant, 20-2-1971.

26 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1991