Lexicon van de jeugdliteratuur

Nannie Kuiper

door Jacques Vos

Nannie Kuiper is op 21 april 1939 in Winterswijk geboren. Na de HBS studeerde zij voor de N XX-akte (lerares kinderverzorging en opvoeding). Na het behalen van deze akte volgde zij een journalistencursus aan de G.U. te Amsterdam.

Zij werkte na haar opleiding als freelancer op het gebied van schriftelijke voorlichting over de ontwikkeling van kinderen, waarbij zij ook aandacht schonk aan kinderliteratuur. Over kinderen schrijven veranderde in het schrijven voor kinderen. In 1973 kwam haar eerste bundel kindergedichten uit: De kraai is door zijn nest gezakt. Zij is daarna doorgegaan met het schrijven van kindergedichten, teksten voor liedjes en vertalingen van gedichtenbundels voor kinderen. Een aantal werken schreef zij samen met Dolf Verroen.

Via de Stichting Schrijvers School Samenleving verzorgt zij veel werkbijeenkomsten en lezingen over kinderpoëzie. De eend op de pot is in 1982 bekroond met een Gouden Griffel.

Werk

In haar eerste bundels richt Nannie Kuiper zich op kleuters en op leerlingen van de eerste en tweede klas van de lagere school. In haar latere werk, bijvoorbeeld in Dag Hobbelpaard, schrijft zij ook voor nog iets jongere kinderen.

De kraai is door zijn nest gezakt bevat vier soorten gedichten: gedichten waarin Nannie Kuiper gebruik maakt van allerlei sprookjeselementen (bijvoorbeeld ‘De kleine heks’), gedichten die aansluiten bij reële situaties waarin kleuters zich kunnen bevinden, (bijvoorbeeld ‘Het speelkwartier’), gedichten waarin fantasie en realiteit gecombineerd worden (bijvoorbeeld ‘Het kussentje en het kinderbed’) en gedichten die enigszins verwant zijn aan zogenaamde nonsensversjes (bijvoorbeeld ‘Weet je wat ik durf?’: ‘Weet je wat ik durf?/aan een olifantenslurf/éne, tweeë, drieë/met een reuzenzwaai/dan zit je/boven op die hoge rug/en dan.../langs het staartje weer terug’). Overigens overheersen in deze bundel duidelijk de gedichten over concrete situaties.

De voorkeur voor gedichten die over levensechte situaties handelen, is in haar latere werk nog duidelijker merkbaar. ‘Een sprookjesgedicht zal ik niet gauw meer schrijven, wat ik te zeggen heb projecteer ik niet meer in sprookjesfiguren, ik ben nu gerichter bezig, vanuit het kind zelf’ (interview met Peter van den Hoven). Zij schrijft in haar latere werk ook veel minder in de derde persoon: ‘Karel Jan’, ‘Tineke Teutebel’, ‘Kareltje van Koten’, maar bijna uitsluitend in de eerste of tweede. De bundel Dag Hobbelpaard bevat

veel van deze ik-gedichtjes met beginregels als: ‘morgen ga ik uit logeren’; ‘mag ik spelen op de stoep?’; ‘ik ga weer een toren bouwen’.

Het oeuvre van Nannie Kuiper is minder groot dan het aantal titels zou doen vermoeden. De teksten van de boekjes Barend en Muizen verschenen namelijk eerder in haar eerste bundel De kraai is door zijn nest gezakt, terwijl Zo kan het ook is samengesteld uit deze eerste bundel en haar tweede De tovertrein.

Barend

De oorspronkelijke titel van deze tekst luidt ‘Een kwartier uit het leven van Barend’. Deze tekst bestond aanvankelijk uit drie coupletten die met een soort refrein begonnen: ‘Barend mag nu uit de box/Barend wordt al groot/en hij zit niet meer zo graag/op zijn moeders schoot/Barend weet wel wat hij wil’. Daarna volgt wat Barend zo al wil: kastdeurtjes open doen, met bruine suiker strooien, allebei zijn handjes wassen, even in zijn broekje plassen, enzovoort.

In de afzonderlijke uitgave heeft Nannie Kuiper deze tekst over drieëntwintig pagina's verspreid, meestal twee regels per pagina. Elke pagina bevat verder een tekening (paginagroot) van The Tjong Khing. Het refrein komt niet meer drie maal maar twee maal voor, namelijk aan het begin en aan het eind van de tekst. Opvallend is dat Nannie Kuiper in dit slotrefrein de regel ‘op zijn moeders schoot’ heeft vervangen door ‘op zijn vaders schoot’.

De eend op de pot

Hoofdpersoon van dit boek is Marijke, een meisje van drie jaar. Zij is bang voor de grotemensen-w.c. en doet haar behoefte in een potje met een eendekop, dat zij de hele dag met zich meedraagt. Het potje is voor haar een belangrijk stuk speelgoed geworden, ze stopt er blokken in en ‘kookt’ er soep in. Wanneer Marijke op een keer haar potje heeft vergeten, moet ze wel op de w.c. van de grote mensen, ze is dan haar angst (‘als je er doorzakt,/ neemt het water je mee’) voor de w.c. kwijt.

Nannie Kuiper heeft ondermeer voor dit onderwerp gekozen, omdat het een ‘cruciale periode in het kinderleven’ is: ‘Veel kinderen maken een moeilijke tijd door tussen het zindelijk worden en het accepteren van de w.c.’ Door de vele tekeningen heeft dit

boekje net als Barend het karakter van een prenteboek. Tekst en illustraties vullen elkaar uitstekend aan. Het ritme van de gedichtjes uit deze bundel is over het algemeen gevarieerder dan dat van haar vroegere werk.

Bibliografie

1 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1983