Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Miep Kuijpers

door Janneke van der Veer

Miep Kuijpers (ook geschreven als Kuypers) is als Marie Kuijpers op 24 oktober 1915 geboren te Den Haag, waar haar vader inspecteur bij de gemeentepolitie was. Tijdens haar jeugd woonde ze enkele jaren in Schalkhaar bij Deventer. Ze werkte in een Haagse slagerij en op het ministerie van Sociale Zaken. Op 16 juli 1941 trouwde ze met de leraar, journalist en bioloog Pieter Kaas (1915-1996). Het echtpaar bleef kinderloos, maar nam wel de verzorging en opvoeding op zich van zeven pleegkinderen. Onder de pseudoniemen Hendrik J. de Water, B. Graafland en Cor Versteegh publiceerde het echtpaar Kaas-Kuijpers een groot aantal informatieve jeugdboeken. Pieter Kaas had het grootste aandeel in deze reeks. Onafhankelijk van haar man schreef Miep Kuijpers onder haar meisjesnaam jeugdboeken. Haar man publiceerde onder het pseudoniem Piet van As een aantal jongensboeken.

Werk

Miep Kuijpers schreef, naast enkele verhalen voor jonge kinderen, voornamelijk meisjesboeken voor diverse leeftijdscategorieën. De hoofdpersoon in deze boeken is meestal een meisje dat in een pleeggezin woont. Het gevoel nergens echt bij te horen leidt bij de hoofdfiguur nogal eens tot lastig gedrag, dat doorgaans overwonnen wordt door het contact met een invloedrijk persoon, zoals in Zet je schrap Greet! (1953). Dit verhaal voor meisjes van 14 tot 16 jaar beschrijft de ervaringen van de zestienjarige Greet, die sinds haar achtste bij een oom en tante woont. Haar ouders zijn bij een bombardement in 1944 om het leven gekomen. Er wordt goed voor haar gezorgd, maar toch voelt ze zich vaak eenzaam. Ze is erg met zichzelf bezig en nogal stug in de omgang. Tijdens een kinderkamp, waar ze actief is als keukenhulp, leert ze Ina kennen. Die wijst haar op haar norse gedrag en op het feit dat ze snel op haar teentjes getrapt is. Greet wordt kinderjuffrouw in een gezin maar houdt dat niet lang vol. Weer thuis hoort ze dat ze mag doorleren voor kleuterleidster. Ze ziet dan in dat iedereen het goed met haar voorheeft.

Ook de hoofdpersoon in Ankie is zo'n lastpost (1954), ‘een vertelling voor kinderen van 8-10 jaar’, vertoont dwars gedrag. Ankie woont bij haar tante Jos. Haar moeder is overleden en vader is op zee. Ankie houdt zich niet aan afspraken en doet waar ze zin in heeft.

[pagina 2]

Als haar tante een arm breekt, moet Ankie een poosje naar een kindertehuis. Dat wil ze niet, ‘want dan hoor je nergens meer bij’. Toch heeft ze het in dat tehuis niet slecht. Ze krijgt vriendinnetjes en ontmoet er zuster Marjan met wie ze het goed kan vinden. Als haar vader thuiskomt, zoekt hij een plek waar ze samen kunnen wonen. Zuster Marjan trekt bij ze in als huishoudster. Door haar gunstige invloed leert Ankie meer rekening houden met anderen.

Pleegkinderen komen ook voor in Een schoolreis met gevolgen (1954). In dat boek voor meisjes van 10 tot 12 jaar vindt een uitwisseling plaats van een schoolklas uit Den Haag met een klas uit een bosrijk plattelandsdorp. Het plattelandsmeisje Wies komt terecht in een Haags gastgezin met vijf pleegzoons.

In de boeken voor oudere meisjes doen zich romantische verwikkelingen voor, zoals in Bloemen in Trondheim (1973). In dat verhaal maakt Anniek samen met een vriendin een trektocht door Noorwegen. Ze is verliefd op Meindert, die in verband met zijn studie een poos in Noorwegen verblijft. Er ontstaan misverstanden doordat Anniek niet begrijpt dat Meindert volledig in zijn studie opgaat. Uiteindelijk komt het tot een happy end: Meindert wil haar niet missen en Anniek ziet in dat ze haar vriend meer ruimte moet geven. Ook Marjan in Marjans dilemma (1959) schikt zich. Ze is verliefd op Lex, een reisleider die erg gesteld is op zijn vrijheid en zich niet altijd aan afspraken houdt. Marjan heeft het daar moeilijk mee maar accepteert zijn gedrag uiteindelijk wel.

In verscheidene verhalen komen beroepen voor die met reizen te maken hebben, zoals reisleider in De jongste uit het nest (1956) en Marjans dilemma (1959) en zeeman in Stunteltje (1952), Ankie is zo'n lastpost (1954) en Een van ons (1956).

Naast meisjesboeken schreef Miep Kuijpers voor jonge kinderen enkele eenvoudige verhalen over dicht-bij-huis-onderwerpen. Rob en Lex gaan logeren (1950) vertelt over een logeerpartij van twee Haagse broertjes in het

[pagina 3]

Gelderse Gorssel. Arend-Jan (1955) gaat over een jongen die bang is voor water. Dat is een probleem als hij samen met z'n broer en zusje naar een vakantiekamp gaat. Ondanks extra lessen brengt hij van zwemmen weinig terecht. Wanneer ze in het kamp naar een zwembad gaan, blijft Arend-Jan aan de kant. Maar als zijn zusje wordt gepest in het water, springt hij er pardoes in, én zwemt. Hij heeft z'n angst overwonnen.

Het werk van Miep Kuijpers kenmerkt zich door een eenvoudige stijl met veel dialogen. Soms worden er grote sprongen in de tijd gemaakt, zoals in Bloemen in Trondheim (1973). Over het algemeen is de karaktertekening nogal vlak. Sommige verhalen, onder meer Zet je schrap Greet! (1953) en Marjorie (1959), zijn geschreven vanuit een religieuze achtergrond, die overigens nergens nadrukkelijk aanwezig is.

Samen met haar man Piet Kaas schreef Miep Kuijpers onder verschillende pseudoniemen een groot aantal biografieën van beroemde personen, onder anderen Edison, Columbus, Louis Pausteur, Marie Curie en Michiel de Ruyter

Stunteltje

Klaasje woont bij haar grootmoeder. Haar vader is op zee, moeder is overleden. Ze wordt streng opgevoed en mag, in vergelijking met haar leeftijdgenootjes, niet erg veel. Ze heeft bijvoorbeeld geen fiets. Klaasje staat een beetje buiten de groep omdat ze nogal stug is en geen eigentijdse kleding draagt. Sommige kinderen pesten haar. Ze krijgt meer zelfvertrouwen wanneer ze in de eerste klas van de hbs bevriend raakt met Riek. Ze kan goed tekenen en geniet van de tekenlessen. Haar tekenleraar brengt haar in contact met een kunstschilder. De leraar bezoekt ook haar grootmoeder en vertelt van haar talent. Als oom Patricius en tante Miek met hun kinderen overgekomen zijn uit Amerika, wordt Klaasje jaloers op het gemakkelijke contact tussen haar nichtje Joke en grootmoeder. Grootmoeder maakt haar duidelijk dat zij met Klaasje een heel andere band heeft, ze moet haar immers opvoeden. Klaasje voelt zich daarna minder eenzaam. Ze weet dat grootmoeder om haar geeft. Het verhaal eindigt met een voor Klaasje glorieuze dag: bij een tekenwedstrijd wint ze een fiets. Bovendien komt nog die zelfde dag vader thuis, draagt ze een mooie, door tante Miek gemaakte jurk en hoort ze dat ze naar de tekenacademie mag.

Waardering

‘Schreef pittige kinderverhaaltjes’ meldt het Lectuur-Repertorium in 1953 over Miep Kuijpers. De editie van 1981 daarentegen typeert Bloemen in Trondheim als ‘oppervlakkige meisjesroman’. Voor het overige is er in de vakliteratuur niet veel over Miep Kuijpers en haar werk geschreven. Daaruit kan worden geconcludeerd dat haar boeken door de critici werden gerekend tot de triviale, niet erg aanbe-

[pagina 4]

volen jeugdlectuur. Dit wordt bevestigd door een aantal korte besprekingen in de idil-gids en door recensies van het toenmalige Bureau Boek en Jeugd van het nblc. Over Ankie is zo'n lastpost (1954) oordeelt de idil-gids van januari 1955: ‘Het verhaal is erg oppervlakkig en Ankie is een echt onhebbelijk kind vol nare streken.’ Arend-Jan (1955) wordt in de idil-gids van maart/april 1956 als volgt getypeerd: ‘Het verhaal mikt niet hoog; juist de eenvoud is er toch nog wel aantrekkelijk van.’ F.T. Bijlsma, recensente van Bureau Boek en Jeugd, noemt Bloemen in Trondheim (1973) ‘een onwaarschijnlijk meisjesromannetje’, waarvan de intrige ‘zeer onwaarschijnlijk’ en de karaktertekening ‘oppervlakkig’ is. Een enkel boek van Miep Kuijpers is positiever beoordeeld, zoals Een schoolreis met gevolgen (1954), dat in de idil-gids van februari 1955 ‘aardige leesstof voor meisjes’ wordt genoemd.

Van enkele biografieën die Miep Kuijpers samen met haar echtgenoot schreef, verschenen herdrukken, wat op een zekere populariteit wijst. Tamelijk positieve besprekingen van deze uitgaven zijn te vinden in diverse edities van de jeugdboekengids De Kleine Vuurtoren.

Bibliografie

Keuze uit haar jeugdboeken

Rob en Lex gaan logeren. Hoorn, West-Friesland, [1950].

Een vacantie vol vrolijkheid. Hoorn, West-Friesland, [1951].

De verdere avonturen van Jens en Hens de ondeugende eskimo'tjes. Met illustraties van Henk Zwart. Hoorn, West-Friesland, [1952].

Stunteltje. Met illustraties van Hans Borrebach, Hoorn, West-Friesland, 1952. (Ook verschenen als Witte Raven pocket JM 207, Hoorn, West-Friesland, 1962.)

Lidy. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1953].

Marjans taak. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1953].

Zet je schrap Greet!. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1953].

Patty. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1954].

De leertijd van Diny Verheul. Hoorn, West-Friesland, [1954].

Een schoolreis met gevolgen. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1954].

Ankie is zo'n lastpost. Met illustraties van Joop Löbeler. Hoorn, West-Friesland. [1954].

Arend-Jan. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1955].

Net iets voor Anke. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1955].

De eerste prijs. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1956].

Een van ons. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1956].

De jongste uit het nest. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1956].

Marjanke. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1956].

Peet en Peek. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1957].

Marjorie. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, 1959.

Marjans dilemma. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1959]. (De Zonnereeks)

Marja wordt volwassen. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, 1962.

Het Zonnehuis. Met illustraties van Hans Borrebach. Hoorn, West-Friesland, [1965]. (Witte Raven pockets M 131)

Bloemen in Trondheim. Omslag Herson (= H.G.M. Behrens). Hoorn, West-Friesland, 1973.

[pagina 5]

Onder het pseudoniem Hendrik J. de Water (samen met Piet Kaas)

Edison: zijn leven en werken. Hoorn, West-Friesland, [1951]. (Klimop-reeks 1)

Amundsen: een leven in het poolijs. Hoorn, West-Friesland, [1951]. (Klimop-reeks 6)

Columbus, ontdekker van Amerika. Met illustraties van Reint de Jonge. Hoorn, West-Friesland, [1955]. (Klimop-reeks 11)

Jan Pieterszoon Coen. Met illustraties van F. Wijnand. Hoorn, West-Friesland, [1957]. (Klimop-reeks 20)

Henry Stanley: het levensverhaal van Boela Matari, de rotsenbreker. Hoorn, West-Friesland, [1961]. (Klimop-reeks 34)

Onder het pseudoniem B. Graafland (samen met Piet Kaas)

Abe Lincoln: van pionier tot president. Hoorn, West-Friesland, [1951]. (Klimop-reeks 4)

Louis Pasteur: overwinnaar der microben. Hoorn, West-Friesland, [1953]. (Klimop-reeks 11)

Rembrandt: meester der meesters. Hoorn, West-Friesland, [19..]. (Klimop-reeks 12)

Schweitzer: eerbied voor het leven. Hoorn, West-Friesland, [1954]. (Klimop-reeks 13)

Onder het pseudoniem Cor Versteegh (samen met Piet Kaas)

Marie Curie: de ontdekking van het Radium. Hoorn, West-Friesland, [1952]. (Klimop-reeks 8)

Nansen: poolvorser en diplomaat. Met illustraties van F. Wijnand, Hoorn, West-Friesland, [1954]. (Klimop-reeks 14)

Churchill, van journalist tot staatsman. Met illustraties van F. Wijnand, Hoorn, West-Friesland, [1955]. (Klimop-reeks 16)

Stephenson: de geschiedenis van de locomotief. Met illustraties van F. Wijnand, Hoorn, West-Friesland, [1957]. (Klimop-reeks 19)

Franklin: grondlegger van Amerika's onafhankelijkheid. Met illustraties van F. Wijnand, Hoorn, West-Friesland, [1957]. (Klimop-reeks 22)

Lely, land uit het water. Met illustraties van F. Wijnand, Hoorn, West-Friesland, [1958]. (Klimop-reeks 25)

Michiel de Ruyter: de vuist des vaderlands. Met illustraties van F. Wijnand, Hoorn, West-Friesland, [ca. 1968]. (Klimop-reeks 32)

Over Miep Kuijpers

H.J. Kluit e.a. (red.), De Kleine Vuurtoren. Jeugdboekengids 1951. Rotterdam/Den Haag, Voorhoeve & Dietrich/N.V. Boekh. M. Dijkhoffz, 1951.

Joris Baers (red.) Lectuur-Repertorium. Deel II, Antwerpen, Algemeen Secretariaat voor Katholieke Boekerijen, Vlaamsche Boekcentrale en Nederland's Boekhuis. Tilburg, 1953, blz. 1447.

M. Bruijn e.a. (red.), De Kleine Vuurtoren. Jeugdboekengids 1954. Amsterdam, Vereeniging ter Bevordering van de belangen des Boekhandels, 1954.

[Anoniem], [bespreking van Ankie is zo'n lastpost]. In: idil-gids voor Jeugdlectuur, januari 1955, Tilburg.

[Anoniem], [bespreking van Een schoolreis met gevolgen]. In: idil-gids voor Jeugdlectuur, februari 1955, Tilburg.

M. Bruijn e.a. (red.), De Kleine Vuurtoren. Jeugdboekengids 1956. Amsterdam, Vereeniging ter Bevordering van de belangen des Boekhandels, 1956.

M. Bruijn e.a. (red.), De Kleine Vuurtoren. Jeugdboekengids 1958. Amsterdam, Vereeniging ter Bevordering van de belangen des Boekhandels, 1958.

[Anoniem], [bespreking van Arend-Jan]. In: idil-gids voor Jeugdlectuur, maart/april 1956, Tilburg.

M. Bruijn e.a. (red.), De Kleine Vuurtoren. Jeugdboekengids 1960. Amsterdam, Vereeniging ter Bevordering van de belangen des Boekhandels, 1960.

F.T. Bijlsma, [bespreking M. Kuypers, Bloemen in Trondheim]. Den Haag, NBLC, Bureau Boek en Jeugd, recensie 75-J-298.

Lectuur-Repertorium. Deel II, Den Haag/Antwerpen, Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum/Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekvoorziening, 1981, pag. 1429.

Internet

http://www.geocities.com/harriecyclingbooks/as vanpiet/asvanpiet.htm

http://us.share.geocities.com/Heartland/Woods/2143/Kaas.html

62 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2003