Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Pieter Kuhn

door Bert Meppelink

Pieter Joseph Kuhn werd op 22 mei 1910 in Amsterdam geboren. Hij volgde daar een opleiding aan de Kunstnijverheidsschool ‘Quellinus’ en een avondstudie aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Hij was eerst werkzaam als lithograaf en later als zelfstandig illustrator. Onder het pseudoniem ‘QN’ tekende hij van 1945 tot zijn dood op 20 januari 1966 de tekststrip Kapitein Rob in het dagblad Het Parool.

Werk

De stripfiguur Kapitein Rob is, samen met de strips Eric de Noorman van Hans G. Kresse en Tom Poes van Marten Toonder, onverbrekelijk verbonden met de jaren vijftig. De vrij statische zwart-wit tekeningen met ondertekst waren destijds een vrij gangbare en geaccepteerde stripvorm, die nu vrijwel geheel plaats heeft gemaakt voor de balloonstrip.

De tekenstijl van Kuhn is realistisch en voornamelijk met de pen uitgevoerd. Zijn tekeningen doen wat stijfjes aan in vergelijking met die van bijvoorbeeld Hans G. Kresse, die zichzelf had ontwikkeld tot een virtuoos penseeltekenaar. De inhoud van de Kapitein Rob-verhalen kende nogal wat sf-invloeden, een bijzonderheid in een tijdperk waarin de tv net haar intrede had gedaan. Het geheel vormde aldus een aantrekkelijke fantasiewereld voor veel lezers.

Vrij snel na eerste publikatie, onder de titel De Avonturen van het zeilschip De Vrijheid, had de strip zich al een vaste plaats verworven in Het Parool. Na voltooiing werden de verhalen in boekvorm uitgebracht en bereikten daarmee een nog groter publiek.

De teksten van de strip, waarvoor Kuhn tekeningen en ideeën leverde, werden uitgewerkt door de journalist Evert Werkman. De avonturen die Kuhn kapitein Rob liet beleven, wa-

[pagina 2]

ren - zeker in de beginperiode - van nogal buitengewone aard. Enerzijds is er sprake van een typisch Hollands karakter, anderzijds wordt de lezer meegevoerd naar verre en onbekende landen en zelfs geheel onbestaanbare werelden. Rob bevaart met zijn zeilschip alle gebieden van de wereld en komt eveneens, op vrij geloofwaardige wijze, in het verleden en in fantasiewerelden terecht. In een tijd dat de ruimtevaart nog in haar kinderschoenen stond, was deze realistisch aandoende strip dan ook vrij succesvol bij zowel jongere als oudere lezers.

Van de vele tegenspelers is de sinistere professor Lupardi wel de belangrijkste en gevaarlijkste. In verscheidene verhalen probeert hij, samen met zijn medewerker Yoto, het lot van de wereld te beïnvloeden. De kwaadaardige personages kregen van Kuhn vaak nogal racistische trekjes mee, hetgeen ook in andere (strip)boeken uit die tijd wel voorkwam.

Afgezien van de gefantaseerde elementen werden de verhalen door Kuhn naar de werkelijkheid getekend. Hij documenteerde zich altijd goed, zodat zijn realistische tekenstijl misschien wat stijfjes maar wel gedetailleerd overkomt. Naast vele bestaande locaties liet hij vaak bekenden uit vrienden- en familiekring als personages in de strip optreden.

In de loop der jaren heeft Kuhn kapitein Rob laten veranderen van een jonge avonturier tot een wat bezadigder grote vaart-kapitein. Zo treedt Rob in het 33e verhaal, De Speurtocht van De Vrijheid, in het huwelijk. Een zeldzame gebeurtenis in strips, die de krant dan ook vele verontwaardigde lezersbrieven opleverde. Sindsdien kwam het gezinsleven van Rob steeds meer op de achtergrond te staan.

Op een onderbreking van anderhalf jaar in 1955/'56 na, is Kuhn gedurende ongeveer twintig jaar onafgebroken bezig geweest met de Robstrip. Elke dag, zes dagen per week en 52 weken per jaar, werden Kuhns werkzaamheden bepaald door het verschijningsritme van de krant. Zijn plotselinge dood viel dan ook

[pagina 3]

middenin het 73e verhaal, dat op dat moment in de krant verscheen, en maakte daarmee een voortijdig einde aan de kapitein Rob-strip.

Hoewel de uitgave van de bekende oblongboekjes door een verminderde belangstelling in 1961 al was stopgezet, bleken de heruitgaven in paperbackvorm zo'n tien jaar later opnieuw een groot verkoopsucces.

Bibliografie

De avonturen van het zeilschip De Vrijheid. Met teksten van Evert Werkman. Amsterdam, Het Parool/De Nieuwe Pers, 1946 t/m 1961. (56 deeltjes).

De avonturen van Kapitein Rob. Met teksten van Evert Werkman. Laren, Skarabee, 1969 t/m 1972. (26 delen). (In 1977 en van 1979 t/m 1982 verschenen een aantal delen opnieuw, in een andere vorm).

Kapitein Rob vertelt. Met teksten van Evert Werkman. 's-Gravenhage, Panda, 1980.

Over Pieter Kuhn

P.H. Frankfurter, Maar dan niet met balloons! In: Stripschrift, jaargang 3 (1970), nr. 24.

Evert Werkman e.a., Kapitein Rob-nummer. In: Stripschrift, jaargang 11 (1970), nr. 107/108.

Lex Ritman e.a., Het stormachtige leven van Kapitein Rob. 's-Gravenhage, Panda, 1978.

15 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1987