Lexicon van de jeugdliteratuur

Yvonne Kroonenberg

door Marlene Lunter

Yvonne Kroonenberg is op 31 mei 1950 in Amsterdam geboren. Haar vader was leraar, haar moeder verpleegster. Het gezin bestond uit vier kinderen, drie meisjes en één jongen. In 1953 verhuisden ze naar Scheveningen. Op haar vijfde ging Yvonne Kroonenberg al naar de lagere school. Ze was onhandig en kleiner dan de andere leerlingen en werd veel gepest; ze kon niet zo goed meekomen. In die tijd schreef ze al gedichtjes, las veel en haar vader moedigde haar aan. De middelbare school doorliep ze probleemloos. Haar gymnasiumdiploma behaalde ze in 1968.

Met een beurs van de Rotary Club ging ze een jaar naar de Verenigde Staten. Vervolgens begon ze in Nederland aan een studie psychologie, die ze afsloot in 1975. Ze was als therapeute werkzaam in een eigen praktijk in Amsterdam. In 1981 begon ze met journalistiek werk. In de loop der jaren bouwde ze haar praktijk af en legde zich helemaal toe op het schrijven. Ze schreef columns voor verschillende bladen: nrc Handelsblad (1982-1992), Het Vrije Volk (1983-1987), Playboy (tot 1988 regelmatig, daarna sporadisch), het gezondheidsblad Instellingen en Viva.

In 1986 verscheen de eerste bundeling van haar columns, Alle mannen willen maar één ding. Zij houdt veel lezingen in het land; als men om een prikkelende of provocerende mening verlegen zit, is Yvonne Kroonenberg een geschikte kandidaat.

Haar eerste jeugdboek, Koosje, verscheen in 1989.

Werk

Yvonne Kroonenberg stopte met haar praktijk als therapeute, omdat ze steeds dezelfde problemen hoorde. ‘Ik kreeg teveel neiging grapjes te gaan maken op ongepaste momenten.’ Door een man begon ze met schrijven. ‘Ik was verliefd op een journalist en de beste manier om ook journalist te worden, is door ernaast te gaan liggen. Hij heeft me geleerd alle overbodige woorden uit een tekst te schrappen en hij heeft me aan de eerste opdrachten geholpen.’

Schrijven vindt Kroonenberg heerlijk. Schrijversleed kent ze niet. Iets onder woorden brengen betekent voor haar geluk, zelfs als het moeilijk gaat. Sinds 1989 publiceert ze jeugdboeken over paarden. Zij heeft dit populaire genre, dat tot op dat moment voornamelijk bestond uit de tamelijk triviale boekjes van uitgeverij Kluitman, op een hoger niveau gebracht. Yvonne Kroonenberg is zelf een fervent paardrijdster. In haar jeugd wilde ze dolgraag op les, maar haar ouders vonden paardrijden te gevaarlijk en waren bang dat hun dochter in een milieu terecht zou komen dat haar ontevreden zou maken.

Ook de ouders van Koosje, de hoofdpersoon uit haar boeken, gebruiken dat argument. Koosje is een verlegen, teruggetrokken meisje dat in de loop van de serie een ontwikkeling doormaakt. In het eerste boek, Koosje, zit zij in de laatste klas van de basisschool. Koosje in de stallen (1992) speelt in de zomervakantie, Een paardenvriendin voor Koosje (1994) beslaat de eerste maanden op de middelbare school.

In het eerste deel is Koosje een jaar bezig met paardrijlessen. Haar ouders begrijpen haar liefde voor paarden niet. ‘Er is steeds narigheid met die knollen,’ zegt haar moeder, ‘altijd zijn ze ziek of onderweg. Ze worden verkocht of ze doen niet wat jullie zeggen. Ik hoor nooit eens wat leuks.’ (Een paardenvriendin voor Koosje)

Koosje krijgt met verschillende problemen te maken. Het zijn geen zware problemen, maar moeilijkheden die elk kind dat opgroeit moet overwinnen. Van haar ouders krijgt ze straf omdat ze te vaak op de manege is en te veel geld uitgeeft. Op school krijgt ze op haar kop als ze steeds zit te dromen over paarden.

Koosje heeft vaak het gevoel dat ze alleen is, nergens bij hoort. Ze is veel ernstiger dan haar moeder en oma. Haar hartsvriendin Marcia gaat makkelijker met andere kinderen om; zij heeft ook nog een andere vriendin, Eva. Koosje is daar jaloers op. Ze voelt zich mislukt als ze zich met Eva vergelijkt. Ten slotte raakt Koosje ook met Eva bevriend.

In Koosje in de stallen klit Ciska aan Koosje. Die moet daar niets van hebben omdat Ciska een verwend meisje en een opschepster is en geen hart voor paarden heeft. Het is Ciska's schuld dat Koosje van een paard valt

en niet meer durft te rijden. Op een ponykamp overwint ze die angst. Als Cisca een paard slaat, ontstaat er een vechtpartij tussen de twee meisjes.

In Een paardenvriendin voor Koosje is Ciska het enige kind op de middelbare school dat Koosje kent. Ze voelt zich erg eenzaam, ook omdat Ciska de andere kinderen tegen haar opstookt. Helemaal moeilijk krijgt ze het als Ciska's vader Rozijn koopt, een van Koosjes favoriete paarden. Ciska is zo ruw met het paard dat het schichtig wordt en zich nauwelijks meer wil laten berijden. Uiteindelijk wordt Rozijn doorverkocht; Koosje is heel gelukkig als ze haar later terugziet.

Yvonne Kroonenberg beschrijft de volwassenen realistisch, als mensen met eigen problemen. Koosje heeft beslist geen doorsnee ouders. Haar moeder heeft een hekel aan het huishouden, volgt Spaanse les en komt er eerlijk voor uit dat ze haar dochter niet begrijpt. Koosjes vader geeft geschiedenis op de mavo en is daar tevreden mee, maar zijn vrouw vindt dat hij verder moet studeren. Hij kookt graag en houdt niet van voetballen, tot teleurstelling van zijn zoon Jip.

De boeken wemelen van de paardrijtermen: achterhand, drijven, volte, hoefbevangheid, bokken, aansingelen, hoefslag, linkergalop. Kroonenberg verwerkt deze termen zodanig in het verhaal dat ze ook begrijpelijk zijn voor leken. Met veel liefde en inzicht schetst ze de paardenwereld. Elk paard heeft een eigen karakter. Aramis haalt graag rare streken uit, Sunday is rustig in de les en lief op stal en Wodan probeert zijn berijder eraf te gooien, zodat hij minder hoeft te werken.

Kroonenberg probeert ook de liefde van paarden voor hun berijders te beschrijven: ‘[Koosje] kan niet uitleggen wat het geheim van de liefde van paarden is. Ze houden wel van je, maar het ligt er niet zo bovenop als bij honden. Het is een heel diep gevoel, weet Koosje, maar ze kan het niet benoemen [-] en dan weet ze het ineens: vertrouwen! Dat woord had ze vanochtend tegen Jip moeten zeggen. Als zo'n groot, bang beest jou vertrouwt, weet je dat een paard om je geeft.’ (Een paardenvriendin voor Koosje)

Waardering

De jeugdboeken van Yvonne Kroonenberg zijn over het algemeen positief ontvangen. De recensenten vinden de verhalen vlot geschreven en verwachten dat ze bij paardenliefhebbers in de smaak zullen vallen. Baukje Wytsma en Marja Boonstra over Koosje: ‘De problemen waar Koosje mee worstelt, zoals bijvoorbeeld haar verlegenheid, zijn heel herkenbaar. Toch valt er nog genoeg te lachen. [-] In simpele zinnen weet ze een situatie te schetsen die de lezer duidelijk voor ogen staat. Koosje is een echt meisjesboek, maar het is beslist niet flauw of kinderachtig.’

Griet Vandewalle stoort zich aan de woorden en uitdrukkingen voor paardenkenners. Joke Linders-Nouwens daarentegen vindt dat ‘je een heleboel aan de weet komt over de omgang met paarden en ook de twijfel aan de levensvreugde voor paarden in een binnenmanege krijgt een plaatsje’. Het verdriet van Koosje over het slachten van haar lievelingspaard Sasja vindt zij ‘met psychologisch inzicht en voldoende waarschijnlijkheid behandeld. De verschillende familieachtergronden en de frustraties van de diverse rijinstructeurs worden met smaak opgedist. De schoolsituatie is zeer herkenbaar’ (over Koosje).

Ita Verwey beoordeelt Koosje in de stallen als een ‘optimistisch en lichtvoetig boek, hoewel de gebeurtenissen niet mis zijn, met de gewone ervaringen van het leven als vooroordelen opzij zetten, angst overwinnen en dapper zijn, zonder belerend te worden.’

Bibliografie

46 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1998