Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Hanna Kraan

door Deborah van der Vliet

Hanna Kraan is in 1946 in Rotterdam geboren. Zij volgde de tolkopleiding Italiaans aan de Universiteit van Utrecht en werkte na haar studie enige tijd als tolk voor de rechtbank en diverse bedrijven. Toen haar dit niet langer beviel, ging ze kinderen rondleiden in musea. In de jaren zeventig kreeg Kraan haar huidige baan aan het conservatorium in Rotterdam waar zij Italiaans doceert aan zangers, en begon ze voor kinderen te schrijven.

In 1975 werd haar gevraagd om voor de kinderpagina's van Boerderij verhalen te schrijven. Op verzoek van de redactie van dat tijdschrift gingen die verhalen over dieren. In de vijf jaar dat Kraan dit werk deed, legde zij de basis voor de boze heks-verhalen.

In 1990 verscheen haar eerste boek, Verhalen van de boze heks. Hierna volgden nog meer boeken over de boze heks, alle geïllustreerd door Annemarie van Haeringen en bewerkt voor de televisie.

In 1993 werd De boze heks is weer bezig! getipt door de Nederlandse Kinderjury. Dit deel is vertaald in het Duits. Verhalen van de boze heks verscheen in Engeland, Duitsland, Canada en de Verenigde Staten.

Werk

De boeken die Kraan tot nu toe schreef, gaan allemaal over de boze heks, omdat ze ‘nu eenmaal van dat mens houdt’. De heks is een bejaarde dame met wie je rustig appeltaart kunt gaan eten, maar die ook kan toveren en chagrijnig genoeg is om dat te doen. Haar toverkunsten vormen een reële dreiging. Elk moment kan ze veranderen van een lieve dame in een enge heks en dat maakt haar optreden zo spannend.

De verhalen over de boze heks zijn allemaal op dezelfde manier opgezet. Het zijn avontuurtjes die los van elkaar (voor)gelezen kunnen worden en

[pagina 2]

meestal in het bos spelen. Belangrijke personages naast de heks zijn de haas, de egel en de uil. De andere dieren in het bos treden op als figuranten.

De heks is voor alle dieren in het bos een bedreiging. Ze vindt het leuk haar tovertruukjes op ze los te laten. De dieren moeten dan listen verzinnen om het gevaar af te wenden. De haas is daar het beste in. De egel is vooral bang en vertrouwt de heks voor geen stuiver. Toch kunnen de dieren en de heks niet zonder elkaar, want een heks brengt wel leven in de brouwerij. Dit merken de dieren als ze de heks met een smoes het bos uit hebben gekregen. Het spel begint opnieuw als ze haar terug halen en bekennen dat ze haar weg wilden hebben. De heks wordt woedend en laat haar toverkracht op de dieren los, maar na verloop van tijd wordt duidelijk dat de heks wel een goed hart heeft.

Hanna Kraan zegt niet beïnvloed te zijn door schrijvers als Jean Dulieu, wiens Paulus-verhalen in dezelfde context spelen. De overeenkomsten zijn toevallig. Zij vindt dat haar verhalen en de sfeer ervan geheel anders zijn en heeft de verhalen vooral gemaakt omdat ze zo'n plezier had in het schrijven ervan.

Waardering

Uit de kritiek blijkt dat de waardering voor het werk van Kraan sterk afhangt van de verwachtingen van de recensent. Wie op zoek is naar een prettig verhalenboek voor kinderen is positiever dan wie op zoek is naar literaire kwaliteiten. ‘Wat kinderen vooral zal aanspreken is de tegenstrijdigheid in het karakter van de heks. Die tegenstrijdigheid zorgt voor onverwachte wendingen. Geplaatst naast de konsekwent doorgevoerde typeringen van de haas, de egel en de uil, die onder andere tot uitdrukking komen in de humoristische dialogen, levert dit geheel een spannend en plezierig leesbaar boek op.’ (Joyce Kammer over Toveren met de boze heks)

‘Wie graag diepere betekenislagen ziet in een jeugdboek, wie literaire waarde wil, kan dit heksenboek beter links laten liggen. De psychologie is tamelijk vlak, en de gebeurtenissen zijn wel heel gewoontjes voor een dierenbos waarin toch eigenlijk alles mogelijk moet zijn.’ (Inge van den Blink over Verhalen van de boze heks).

Enkele recensenten legden het werk van Kraan naast het werk van an-

[pagina 3]

dere auteurs van dieren- of heksenverhalen. Die vergelijking pakte niet in haar voordeel uit. Toveren met de boze heks ontleent zijn charme aan de vlotte dialogen en vriendelijke oplossingen. Maar anders dan bij Dulieu, biedt haar taal maar zelden een verrassing.’ (Joke Linders over Toveren met de boze heks) ‘De dieren in het bos leven vrij oppervlakkig en stellen zichzelf geen filosofische vragen zoals in de dierenverhalen van Toon Tellegen.’ (Baukje Wytsma over Toveren met de boze heks)

Bibliografie

Kinderboeken

Verhalen van de boze heks. Rotterdam, Lemniscaat, 1990.

De boze heks is weer bezig! Rotterdam, Lemniscaat, 1992.

Bloemen voor de boze heks. Rotterdam, Lemniscaat, 1994.

Toveren met de boze heks. Rotterdam, Lemniscaat, 1996.

Over Hanna Kraan

Joyce Kammer, ‘Een heks met hoogtevrees’. In: Haagse Courant, 12-4-1990.

Inge van den Blink, ‘Heksenboek Hanna Kraan spannend, en tegelijk onschuldig van sfeer’. In: Utrechts Nieuwsblad, 2-5-1991.

Griet Vandewalle, ‘De boze heks is weer bezig’. In: Jeugdboekengids, jaargang 35 (1993), nr. 4, blz 130.

Jan van Coillie, ‘Toveren met de boze heks’. In: Leesidee, jaargang 2 (1996), nr. 5, blz. 158.

Baukje Wytsma, ‘Kester Ranzijn is een opa-pester’. In: Leeuwarder Courant, 28-6-1996.

Joke Linders, ‘De magie van het woord sorry’. In: Algemeen Dagblad, 19-7-1996.

47 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1998