Lexicon van de jeugdliteratuur

E. Knuttel-Fabius

door Toin Duijx

Johanna Christina Frederika Elisabeth Fabius werd geboren op 7 maart 1857 te Batavia (Weltevreden). In 1883 trouwde zij met haar volle neef dr. W.P.C. Knuttel, doctor in de godgeleerdheid en werkzaam in de Koninklijke Bibliotheek. Zij overleed in 1944.

Knuttel-Fabius debuteerde voor volwassenen, maar ging al snel over tot het schrijven voor kinderen en jongeren. Verder heeft zij enkele bijdragen geleverd aan de bestudering van de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur.

Werk

Elize Knuttel Fabius debuteerde in 1887 met een bundel gedichten onder de titel Bonte schelpen. De gedichten staan los van elkaar, maar handelen veelal over de jeugd. Dit debuut wordt positief ontvangen.

In 1900 worden enkele gedichten op muziek gezet en later verschijnt een keuze van de gedichten in een leesboek voor de hogere klassen van de lagere school. In Der ziele wonderland (1905) worden sagen, tradities, zeden en gewoonten van de Kelten beschreven.

Knuttel-Fabius leverde bijdragen aan onder meer het Weekblad De Amsterdammer, Astrea, Ned. Spectator, De Gids.

Knuttel-Fabius heeft verschillende kinderboeken geschreven, die bijna allemaal vallen onder de categorie ‘verhalen over gezins- en kinderleven’. In Kinnie en haar vrienden (1910) volgen we het leven van Kinnie vanaf de tijd dat ze opgevoed wordt door haar vader, en vooral de Juf, tot aan haar verloving.

In Het boek van Hans (1925) worden de dagelijkse belevenissen van een klein jongetje beschreven. In het vervolg Hans en Hannie (1930) komt een logeetje, een meisje van familie uit Indië, wier moeder is overleden. Na allerlei problemen worden zij na enkele jaren de beste vrienden.

In Moed (1926) draait alles om het leven van het meisje Cile dat als hulpje bij een oudere dame werkt. Eigenlijk wil ze meer bereiken, maar de maatschappelijke omstandigheden laten dit niet toe. Als zij dan haar invalide buurmeisje Paula uit een brand weet te redden, breken betere tijden aan. Liefde (1928) is min of meer een vervolg op Moed.

Elize Knuttel heeft ook een aantal historische kinderboeken geschreven, onder andere Sterk en trouw (1932), dat zich afspeelt in de Middeleeuwen. Naast haar boeken heeft Elize Knuttel-Fabius ook nog een aantal sprookjes bewerkt in Toverland (1937) en verschillende bijdragen geleverd aan jeugdbladen; met name die voor Zonneschijn werden zeer gewaardeerd.

Studies

In 1906 publiceert Elize Knuttel-Fabius haar studie Oude kinderboeken, met als ondertitel ‘Paedagogie en moraal in oude Nederlandsche kinderboeken’. In dit werk worden aan de hand van kinderboeken, merendeels uit de achttiende en negentiende eeuw, de opvoedkundige inzichten van die tijd besproken. Veel kinderboeken worden uitgebreid besproken, aangevuld met bibliografische gegevens, maar van een geschiedschrijving is geen sprake. Opmerkelijk is dat Knuttel reeds in 1906 aandacht aan de studie van kinderboeken heeft besteed. Voor deze tijd werden oude kinderboeken in het geheel niet bestudeerd. Jan Ligthart gaf in School en leven (1907) het volgende oordeel: ‘Ik heb me erover verbaasd, dat de schrijfster een zoo bedompt, om niet te zeggen duf onderwerp met zooveel frischheid behandelen kan. Boeiend en leerend is deze lectuur van begin tot eind’.

Enkele jaren later, in 1912, verschijnt in Boekzaal een bijdrage van Knuttel-Fabius, ‘Over oude kinderboeken en prenten’. Het artikel biedt iets meer informatie, maar moet vooral gezien worden als een aanvulling op eerder genoemd boek. In De Vrouw van 15 december 1906 stelde een recensent naar aanleiding van Oude kinderboeken: ‘Ik had gaarne in het boek heel veel typische prentjes gezien ter illustratie van den tekst’. In het artikel in Boekzaal is hieraan enigszins tegemoet gekomen.

Na een aantal kortere bijdragen, verschijnt in Leven en werken van 1932 ‘Een achttiende-eeuwse pionierster’. Een artikel geheel gewijd aan het leven en werk van Hannah More, een bekende Engelse moraliste die een zevenjarig jongetje Milton's Paradise Lost liet lezen.

Bibliografie

19 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1989