Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Henk Kneepkens

door Koos Schulte

Henk Kneepkens is op 4 juni 1940 in Venlo geboren. Na de lagere school en de hbs doorliep hij van 1957 tot 1961 de Academie voor Industriële Vormgeving in Eindhoven, waar hij zich toelegde op produktpresentatie.

Nadat hij een jaar op een boekbinderij in Brabant had gewerkt, verhuisde hij naar Haarlem. Voor uitgeverij De Spaarnestad maakte hij daar van 1964 tot en met 1966 illustraties voor diverse tijdschriften.

In de jaren zeventig aanvaardde Kneepkens opdrachten voor het illustreren van kinder- en jeugdboeken. In 1977 maakte hij naam met illustratiewerk voor Diederik uit het blik van Christine Nöstlinger. In 1979 mocht hij het kinderboekenweekgeschenk van Mies Bouhuys (De klepel of de klok) van illustraties voorzien.

Tot zijn bekendste werk worden gerekend het kijk-, lees- en voorleesboek Mijn eerste Winkler Prins van Jan Bijl en Beekman en Beekman van Toon Kortooms.

Van tijd tot tijd werkt Henk Kneepkens voor de not, zoals in 1985 toen hij de illustraties verzorgde voor Dank u, Sinterklaasje; en in 1991 toen hij de illustraties maakte voor De beer van Bern en andere Europese verhalen.

Enkele keren heeft hij meegedaan aan de Biennale d'Illustrations te Bratislava in Slowakije.

Kneepkens is drie dagen per week als dessinontwerper in vaste dienst werkzaam bij een stoffenfabriek in Helmond. Daarnaast is Kneepkens steeds vrij blijven tekenen en schilderen. Hij ervaart dit als een noodzakelijkheid om zijn eigen identiteit te vinden en te bewaren. Met zijn poëtische, vrije werk en kinderboekenillustraties treedt hij regelmatig voor het voetlicht, zoals in Gemeentemuseum

[pagina 2]

De Wieger in Deurne in 1991 en in Museum Kempenland in Eindhoven in 1993.

Met zijn vrouw, de kunstenares Dorothé Koolen, en hun drie kinderen woont Henk Kneepkens sedert 1968 in Deurne.

Werk

Hoewel Henk Kneepkens de Academie voor Industriële Vormgeving in Eindhoven als waardevol heeft ervaren, voelt hij zich toch autodidact. Het vak van illustrator heeft hij in de praktijk geleerd. Kneepkens voelt zich erg aangetrokken tot romantische, sprookjesachtige boeken. De sfeer van de illustraties van Arthur Rackham en Lidia Postma spreekt hem zeer aan.

Wanneer hij het manuscript gelezen heeft begint Kneepkens steevast aan de omslagillustratie. Hij ontwerpt twee of drie schetsen waaruit de uitgever een keuze maakt. Het omslag is dus eerder klaar dan het binnenwerk. Kneepkens zou het liever andersom zien, maar om produkttechnische redenen is dit niet mogelijk. In de ruim twintig jaren van illustreren heeft de precieze, gedetailleerde wijze van tekenen langzamerhand plaatsgemaakt voor een lossere, vlottere tekenstijl. Tot 1984 werkte Kneepkens illustraties uit in Oostindische inkt, waarbij hij vooral gebruik maakte van de pen. Door deze fijne manier van illustreren kregen veel tekeningen een nogal statisch karakter. Soms pasten ze echter precies bij de tekst, zoals in Diederik uit het blik, Christine Nöstlingers beschrijving van de consumptiemaatschappij (men kan zelfs ingeblikte kinderen kopen).

Om zijn illustraties meer vaart te geven is Kneepkens sinds 1984 met potlood en krijt gaan werken. De tekeningen ogen daardoor spontaner en winnen aan zeggingskracht. Dit valt duidelijk waar te nemen in de illustraties voor Aardappels met lawaaisaus van Miek Dorrestein en die voor de Lotje- en Dik Trom-serie.

De omslagen zet Kneepkens tegenwoordig anders op dan vroeger. De oudere omslagen zijn meestal uitgewerkt in aquarel, zoals bij De molen en de Boeseknor van Alet Schouten. De laatste jaren gebruikt hij voor omslagillustraties zowel potlood als krijt, wat duidelijk te zien is bij Die andere trap naar boven van Pam Con

[pagina 3]

rad en bij Dreiging uit het dal van Michael Morpurgo.

Opmerkelijk is Mijn eerste Winkler Prins. Kneepkens werkte ruim twee jaar aan de 22 grote tekeningen die hij in waterverf uitwerkte. In dit abc-boek heeft de illustrator zoveel mogelijk geprobeerd woorden te zoeken die in verschillende talen met dezelfde letter beginnen, omdat het een internationale produktie betrof.

Bij iedere illustratieopdracht probeert Kneepkens zijn eigen wereld te scheppen. Hij ziet zichzelf niet als het verlengstuk van een auteur, maar wil het verhaal door middel van zijn illustraties een extra dimensie geven.

In de kritiek wordt het werk van Henk Kneepkens sfeervol en levendig genoemd. De illustraties zijn heel concreet, maar prikkelen tegelijkertijd de fantasie.

Bibliografie

Keuze uit door Henk Kneepkens geïllustreerde jeugdboeken

Helena van den Berg-Bakker, Kim het vliegtuigkind. Baarn, De Fontein, 1985.

Paul Biegel, Leesgoed. Amsterdam, CPNB, 1980.

Mies Bouhuys, De klepel of de klok. Amsterdam, CPNB, 1979.

Jan Bijl, Mijn eerste Winkler Prins. Amsterdam, Winkler Prins, 1982.

Marianne Colijn, Klap van de boemerang. Bussum, Van Holkema & Warendorf, 1973.

Marianne Colijn, Groene senora. Baarn, De Fontein, 1988.

Pam Conrad, Die andere trap naar boven. Amsterdam, Ploegsma, 1991.

Pieter van Delft, Spelen met puzzels. Amsterdam, De Bezige Bij, 1978.

Miek Dorrestein, Aardappels met lawaaisaus. Amsterdam, Ploegsma, 1991.

Ineke Fredriks, Dank u, Sinterklaasje. Hilversum, NOT, 1985.

Ineke Fredriks, De Beer van Bern en andere Europese verhalen. Hilversum, NOT, 1991.

Max von der Grün, De Krokodillenbende. Baarn, De Fontein, 1978.

Arno Guldemond, De wonderbaarlijke avonturen van de kleine Oekibala. Bussum, Van Holkema & Warendorf, 1975.

Jaap ter Haar, Lotje-serie (9 delen). Houten, Van Holkema & Warendorf, 1987-1988.

Marian van der Heiden, De stem van de reiziger. Amsterdam, Ploegsma, 1990.

Wil Huygen, De geheime nachten van Jochem. Bussum, Van Holkema & Warendorf, 1972.

Wil Huygen, De steen zonder naam. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1983.

C.J. Kieviet, Dik Trom-serie (6 delen). Houten, Van Holkema & Warendorf, 1988-1989.

Miep Klomp, Joep Malenstein e.a., Versluys Basisinformatie (15 delen). Amsterdam, Versluys, 1972-1979.

Simone Kramer, Een boek of ik schiet. Amsterdam, Ploegsma, 1990.

Rindert Kromhout van der Meer, De malle molen. Haarlem, Holland, 1981.

Tine Lodewijks, Lobbes. Bussum, Van Holkema & Warendorf, 1973.

Koos Meinderts, Olie Bol van Krentenkoek las een prachtig prentenboek. Amsterdam, Ploegsma, 1991.

A.A. Milne, Duveltjes uit een doosje. Amsterdam, CPNB, 1974.

A.A. Milne, Waarom kwamen de walvissen? Amsterdam, Ploegsma, 1987.

Michael Morpurgo, Een boek heel ver gevist. Amsterdam, Ploegsma, 1990.

Michael Morpurgo, Dreiging uit het dal. Amsterdam, Ploegsma, 1991.

Christine Nöstlinger, Diederik uit het blik. Baarn, De Fontein, 1977.

Christine Nöstlinger, Anika's lesrooster. Baarn, De Fontein, 1980.

Christine Nöstlinger, Door dik en dun. Baarn, De Fontein, 1982.

[pagina 4]

Christine Nöstlinger, Rosalinde heeft een hoofd vol gedachten. Baarn, De Fontein, 1984.

Christine Nöstlinger, Dunnetjes overdoen. Baarn, De Fontein, 1985.

Christine Nöstlinger, Olfi Obermeier. Baarn, De Fontein, 1985.

Katherine Paterson, De naam in de zwarte steen. Amsterdam, Ploegsma, 1989.

Alet Schouten, De molen en de Boeseknor. Baarn, De Fontein, 1983.

Walter Scott, Ivanhoe. Utrecht, Het Spectrum, 1979.

Lea Smulders, Verhalen uit het land van Nooit. De Bilt, Cantecleer, 1979.

Colin Thiele, Het tweede gezicht. Amsterdam, Ploegsma, 1988.

Over Henk Kneepkens

Henk Egbers, Henk Kneepkens, ‘Via letters naar de kinderwereld’. In: De Stem, 14-10-1982.

Thijs Joosten, Henk Kneepkens: ‘Illustrator is geen verlengstuk van de auteur’. In Dagblad voor Noord-Limburg, 2-10-1986. (interview)

Tjeu Teeuwen, Schilderijen en tekeningen Henk Kneepkens. Deurne, Gemeentemuseum De Wieger, 24-2-1991.

Toin Duijx & Joke Linders, De Goede Kameraad, Honderd jaar kinderboeken. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1991, blz. 96.

Peter Thoben, Henk Kneepkens, Poëtische Verbeelding. Eindhoven, Museum Kempenland, 1993.

36 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1994