Lexicon van de jeugdliteratuur

Piet Klaasse

door Truuske Sanders-Mulder

Piet Klaasse is geboren op 16 september 1918 in Amsterdam. Vanaf zijn kinderjaren heeft hij getekend. Toen hij elf was trad hij al op als sneltekenaar. In 1937 begint hij de opleiding voor tekenleraar aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten. Daarna wordt hij tekenleraar op het Montessori Lyceum. Van 1947-1981 is hij docent aan de Gerrit Rietveld Academie te Amsterdam. Hij was de coördinator van de in 1976 zelfstandig geworden ‘werkgroep illustratie’.

Als kinderboekillustrator wordt hij pas echt bekend als hij de Bijbel voor de kinderen (1959) illustreert.

Daarvoor heeft hij zowel voor kinderen als volwassenen al illustratief werk gedaan in de schaarse vrije tijd, want heel lang vond hij het onderwijs naast ook het vrije werk dat hij wilde maken toch z'n eerste taak.

Piet Klaasse is getrouwd, heeft kinderen en woont in Eemnes. Hij ontving in 1981 de Gouden Penseel voor de illustraties in Sagen en Legenden van de Lage Landen.

Werk

Het illustratief werk van Piet Klaasse zal men in de eerste plaats als naturalistisch en gedetailleerd kenschetsen, al zijn de tekeningen uit de begintijd (voor 1950) ook enigszins karikaturaal. In die tijd heeft hij een nog wat stroeve lijnvoering, maar al heel gauw ontwikkelt hij een losse, bijna schrijvende lijnvoering, die de illusie van beweging geeft.

Het lesgeven heeft een grote invloed gehad op zijn illustratieve en vrije werk. Door zijn leerlingen (bijvoorbeeld Lydia Postma en Ton Eyzenbach) is hij weer technieken gaan gebruiken die jaren taboe waren (zoals pastel en aquarel). Ook durfde hij gaandeweg weer meer gedetailleerder te werken. Het bewegingstekenen is zijn specialisme geworden. Hij beheerst deze techniek zowel met potlood, krijt en pen als met penseel. In al zijn werk ziet men het vermogen van Piet Klaasse het karakter en de sfeer

van de verschillende verhalen illustratief weer te geven.

Zijn opvatting over illustreren: ‘In opdracht werken is nooit een belemmering, hoewel je in gebonden kunsten te maken hebt met een aantal beperkingen, maar deze kunnen een voordeel zijn, water door een kleine opening geperst, spuit hoger.’

Kinderboeken

Piet Klaasse heeft nooit onderscheid gemaakt of hij nu voor volwassenen of kinderen illustreert en streeft in beide gevallen naar volmaaktheid. Hierin is hij geslaagd, hoewel in Ons vrolijke troepje (1946) en in Het vacantieboek voor jongens (1951) de tekeningen vooral waar het mensfiguren betreft wat houterig zijn. In de Helleense Mythos (1952) ziet men al de heel eigen stijl, waarin de illusie van de beweging zichtbaar wordt. Hij werkt dan nog met een sterk zwart-witcontrast dat in de Bijbel voor de kinderen door Johanna Klink niet meer aanwezig is. Opvallend in deze bijbelillustraties is het gebruik van de vele tonen van zwart naar wit. Opmerkelijk is de goede weergave van het landschap: hij was destijds nog nooit in Israël geweest.

Bekend geworden door deze tekeningen wordt hij in 1962 door de CPNB gevraagd een verhaal van de 10-jarige Hans Dijkhuis te illustreren, Keesje Kruimel, dat als boekenweekgeschenk zal uitkomen. Een staaltje ambachtelijk vakmanschap: hij maakt niet alleen de gekleurde illustraties, maar ook de deeltekeningen voor de druk van dit boekje (deellitho's maken was te duur). Piet Klaasse blijkt hier in staat een kinderlijk, humoristisch fantasieverhaal adequaat en grappig te illustreren zonder concessies te doen aan zijn ambitieuze opvatting over zijn vak.

In 1972 maakt Klaasse een aantal nieuwe tekeningen voor de pocketeditie van de Bijbel voor de kinderen. Hij is dan inmiddels wél in Israël geweest. Toch ademen deze nieuwe tekeningen dezelfde sfeer.

In 1978 krijgt hij weer een opdracht van de CPNB om een kinderboekenweekgeschenk te illustreren, De tram is geel het gras is groen van Gertie Evenhuis. Naast zwart-wittekeningen bevat het boekje twaalf aquarellen die heel goed van kleur en sfeer zijn. Opvallend is ook de consciëntieuze uitwerking tot in de kleinste details. Toch hebben de prenten niets kouds, integendeel, ze zijn juist sfeervol.

Een jaar later maakt Piet Klaasse acht grote kleurplaten bij de 15e druk van de Bijbel voor de kinderen Deel I. Deze aquarellen zijn zachter van kleur: dit heeft te maken met zijn interpretatie van het te illustreren verhaal. Bovendien is hij er in geslaagd de kleurplaten te laten passen bij de 20 jaar eerder gemaakte zwart-wittekeningen.

Meteen daarna krijgt hij de opdracht om de Sagen en Legenden van de Lage Landen van Eelke de Jong te illustreren. Deze sagen zijn verlucht met

paginagrote kleurplaten (aquarellen) en in grootte variërende krijttekeningen. Zowel de aquarellen als de krijttekeningen zijn realistisch, soms humoristisch en griezelig-mysterieus tegelijk. Bij de aquarellen wordt dit veroorzaakt door een nieuwe techniek. De ragfijne witten van onder andere de spookfiguren zijn bijna doorzichtig. Hij spaarde ze dan ook niet uit, maar penseelde ze in met latex, die hij na voltooiing van de prent weer van het papier wreef. Ook de lay-out van dit boek is door hem verzorgd. Er is harmonie tussen platen en tekstgedeelten. Voor de illustraties in deze bundel ontving Piet Klaasse in 1981 de Gouden Penseel.

Bibliografie

Lexicon jeugdliteratuur
september 1982