Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Yvonne Jagtenberg

door Joke Bellemans

Yvonne Jagtenberg is op 8 december 1967 in Tilburg geboren. Als kind was ze gek op de boeken van Annie M.G. Schmidt en Roald Dahl, op klassiekers als Lijsje Lorresnor en Afke's tiental en vooral op Pippi Langkous. Na de middelbare school volgde ze de pabo en de 1e graads lerarenopleiding tekenen aan de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. Kunstenaars die ze bewondert zijn Jeroen Bosch, Magritte en Edward Hopper. Na haar afstuderen, begin jaren negentig, werkte ze enkele jaren als beeldend kunstenaar en deed ze mee aan verschillende groepsexposities en -projecten. In 1993 liep ze op eigen verzoek stage bij Yvonne Kroese in Amsterdam.

Het eerste door haar geïllustreerde kinderboek, Een man voor juf Jet van Henk Hokke, verscheen in 1994. Van 1995 tot 1999 was Yvonne Jagtenberg lid van het platform illustratief ontwerpen van de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (bno). In 1999 startte ze verschillende nieuwe activiteiten. Zo werd ze bestuurslid van de onderwijscommissie van de bno en ontwierp ze een kindermeubellijn. Als illustratrice is ze vooral bekend van Sesamstraat, waar haar kleurige illustraties regelmatig te zien zijn bij de voorleesverhalen over Diedier. In 2001 werd haar werk geselecteerd voor de prestigieuze Nederlandse kinderboekententoonstelling in Bologna, ‘Dutch Oranges’. In hetzelfde jaar verscheen Een bijzondere dag, het eerste prentenboek waarvoor zij ook de tekst schreef. Het werd onderscheiden met een Pluim van de Maand.

Werk

In de eerste kinderboeken die Yvonne Jagtenberg illustreerde, is nog weinig te zien van haar latere, persoonlijke stijl. De zwart-wit aquarellen in Een man voor juf Jet (1994) van Henk Hokke zijn zwierig van lijnvoering en

[pagina 2]

tamelijk gedetailleerd. Voor Labbekak de kakkerlak (1995), eveneens van Hokke, werkte ze in kleur in een speciale techniek. Op ivoorkleurig papier schilderde ze verschillende lagen verf over elkaar. De onderste lagen schemeren lichtelijk door de bovenste heen, met hier en daar heldere accenten. De vlotte illustraties in inkt met pen en penseel in Atijd wat met Ferdinant (1995) van Martin Scherstra roepen herinneringen op aan het werk van Quentin Blake.

Na de zwart-wit illustraties in De ijzeren kameel (1996) van Ghazi Abdel-Qadir, waar ze met weinig details een mooi oosters sfeerbeeld schetst, schakelde Jagtenberg geleidelijk over op een krachtiger lijnvoering. Wolkjes bijvoorbeeld bestaan uit slechts enkele krasjes. In Pestkinderen (1997) van André Boesberg ging ze nog een stapje verder. Met stevige bewegingen knipte ze door haarzelf getekende figuren uit en plaatste die tegen een nieuwe achtergrond. Sommige illustraties liet ze zo, andere bewerkte ze met verschillende materialen, variërend van potlood tot krijt, wasco en waterverf.

Ze bleef op deze manier werken, waarbij ze later ook stempeltechnieken toepaste en voorbedrukt papier in collages verwerkte. Op die manier ontwikkelde ze haar eigen herkenbare stijl, die soms aan het werk van John Birmingham doet denken. Het werkelijke aanzien van mensen, dieren, voorwerpen en landschappen maakt ze ondergeschikt aan de sfeer en de gevoelens die ze wil benadrukken. Zo wist ze in Pestkinderen goed de onheilspellende sfeer te treffen van een middeleeuwse stad waarin de pest uitbreekt. Het zwart heeft in de zwart-wit illustraties de overhand. Ze werkte met strakke lijnen, krassen en vlekken; en vrijwel zonder details. Koka en de doodsviool van Bidshika (1998) voorzag ze van soortgelijke illustraties. Dit verhaal van André Boesberg gaat over een zigeunerjongen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in een concentratiekamp belandt. Sprekend is met name de illustratie waarop vrouwen zijn afgebeeld die de nieuwkomers kaalknippen. De onaangename sfeer wordt versterkt door het piepkleine raampje hoog in de donkere muur.

[pagina 2a]

[pagina 3]

Voor jongeren vanaf elf jaar illustreerde ze de serie Sprookverhalen, middeleeuwse legendes die Agave Kruijssen bewerkte tot een eigentijdse versie. Al op het omslag raakt Jagtenberg met weinig middelen de kern van het verhaal. De zwart-wit illustraties in het boek hebben alle eenzelfde stijl: eenvoudige, vierkante potloodtekeningen die op etsen lijken. In het midden een afbeelding, in de hoeken een bijbehorend detail. De laatste illustratie in Het lied van heer Halewijn (1999) bijvoorbeeld toont de schotel waarop het afgehakte hoofd van Halewijn wordt opgediend samen met een varkenskop. In de hoeken van de illustratie zijn varkenspootjes te zien.

Voor iets jongere kinderen illustreerde Yvonne Jagtenberg boeken van verschillende schrijvers. Steeds is daarin iets eigens van de illustratrice terug te vinden. In De ogen van La Negra (1998) van Anton van der Kolk gaf ze een winkeltje van golfplaten weer door golfkarton. Door onder aan een bladzijde ondersteboven een rokje en twee benen te tekenen beeldde ze in Een vriendin met vuisten (1998) van Mirjam Oldenhave een meisje uit dat op haar handen loopt. De typische schoolse sfeer in Harige poten in de klas (1999) van André Boesberg bereikte ze door het veelvuldig gebruik van lijntjes- en ruitjespapier. In Anders is niet gek (1999) van dezelfde auteur paste ze een andere manier van illustreren toe. Een tiental icoontjes van ongeveer twee centimeter hoog, getekend met




zwarte inkt, duikt telkens opnieuw op aan de zijlijn van de tekst. Het roept associaties op aan de manier waarop jonge kinderen tekenen.

Boeken voor heel jonge kinderen, zoals Joepie de Poepie (1998) van Yolanda Edens, luisterde Jagtenberg op met vrolijke zwart-wit afbeeldingen. Robuust en uitbundig van kleur zijn de illustraties in de prentenboekjes op rijm Ik vind je lief (2000) en Voor jou (2001) van Bette Westera. In Hier is Diedier (2000) en Diedier is geen wolk (2000) van Ben Kuipers speelt bij elk verhaal een andere kleur een hoofdrol. Voor Het hoofd van Marieke (2001) van Siska Goeminne lijkt Jagtenberg al haar illustratiematerialen uit de kast te hebben gehaald. Daarmee weet ze abstracte zaken als dromen, fantasietjes en nachtmerries voor jonge kinderen doeltreffend weer te geven.

[pagina 4]

In 2001 verscheen Een bijzondere dag, een prentenboek met tekst, illustraties en vormgeving van Yvonne Jagtenberg. Het verhaal gaat over Arno die voor het eerst naar school moet. Tekst en illustraties zijn eenvoudig maar bijzonder expressief. Daardoor komen de gevoelens van Arno goed uit de verf. Zijn onwennigheid aan het begin van de dag verandert als hij in het spel van Roodkapje en de wolf mag spelen.

Waardering

Naarmate Yvonne Jagtenberg langer illustreert en haar eigen pittige stijl ontwikkelt, weet ze meer en meer de aandacht naar zich toe te trekken. Recensenten reageren bijna zonder uitzondering positief. ‘Prachtig’ noemt Belle Kuijken haar tekeningen in Koka en de doodsviool van Bidshika. Truusje Vrooland-Löb schreef in juni 2000: ‘Uitgeverij Fontein mag best even gecomplimenteerd worden met de prachtige omslagen in kleur die Yvonne Jagtenberg al een tijdje maakt voor hun historische reeks sprookverhalen door Agave Kruijssen. Omslagen die je als 10-plusser het boek inlokken’. Ook als illustratrice van prentenboeken krijgt ze lof. Marianne Witvliet voegde, na Roald Dahl en Quentin Blake en Annie M.. G. Schmidt en Fiep Westendorp te hebben genoemd, Bette Westera en Yvonne Jagtenberg toe aan haar lijstje van sterke duo's die tekst en illustraties feilloos op elkaar weten af te stemmen.

Met het verschijnen van Een bijzondere dag, haar eerste eigen prentenboek, kwam een stroom van reacties los. Peter de Boer: ‘Yvonne Jagtenberg heeft maar een vleugje fantasie nodig om de werkelijkheid zo op te rekken dat haar lezertjes zich er in thuis zullen voelen.’ Erick Kila vergeleek het boek met een ander prentenboek voor kleuters en schrijft aan het eind van zijn recensie: ‘Toch intrigeert vooral de kijkdoos [hij noemde het boek eerder “een kijkdoos in een plat vlak”] van Yvonne Jagtenberg. Kleuters moeten de wereld die hun te wachten staat nog inkleuren en verkennen. Het bedremmelde en bangige gevoel dat daarbij hoort is door Yvonne Jagtenberg mooi verbeeld’. Marja Boonstra concludeert: ‘Wie net als Jagtenberg niet te veel weggeeft en voorkauwt gunt de lezer/kijker zijn eigen fantasie, zodat een boek lang fris blijft’. Trees Wissenburg eindigt haar bespreking met ‘Warm aanbevolen’. Volgens Yvonne Jansen bevat het werk van Yvonne Jagtenberg ‘een gelaagdheid, met knipogen naar kunstgeschiedenis en jeugdliteratuur’.

Bibliografie

Geschreven en geïllustreerd door Yvonne Jagtenberg

Een bijzondere dag. Leuven, Davidsfonds/Infodok, en Amsterdam, Hillen, 2001

Geïllustreerd door Yvonne Jagtenberg

Henk Hokke, Een man voor juf Jet. Kampen, La Rivière & Voorhoeve, 1994.

Robert Jan Swiers, Tussen de kromme eiken. Groningen, Meulenhoff Educatief, 1994.

[pagina 5]

Henk Hokke, Labbekak de kakkerlak. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1995.

Martin Scherstra, Altijd wat met Ferdinant. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1995.

Ghazi Abdel-Qadir, De ijzeren kameel. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1996.

Henk Hokke, De meester zoent met de juf. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1996.

André Boesberg, Pestkinderen. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1997.

Arend van Dam, Een heel jaar zes. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1997.

Arend van Dam, Ik ben al vijf. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1997.

Kurt Kemal, Zeven kamers vol wonderen. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1997.

André Boesberg, Koka en de doodsviool van Bidshika. Baarn, Fontein, 1998.

Arend van Dam, Eindelijk acht. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1998.

Arend van Dam, 1, 2, 3, 4, 5, 6... zeven. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1998.

Yolanda Edens, Joepie de Poepie. Amsterdam, Piccolo, 1998.

Maria van Eeden, Pannenkoeken met mosterd. Tilburg, Zwijsen, 1998.

Koos Hageraats, Stefan en het geheim van de wolf. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1998.

Anton van der Kolk, De ogen van La Negra. Amsterdam, Van Goor, 1998.

Diana Noonan, Stef en het geheim van de dolfijn. Baarn, La Rivière & Voorhoeve, 1998.

Mirjam Oldenhave, Een vriendin met vuisten. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1998.

Truuske Sanders en Wilma van der Pennen (sam.), Holland rijmt. Haarlem, Holland, 1998.

André Boesberg, Anders is niet gek. Baarn, Fontein, 1999.

André Boesberg, Harige poten in de klas. Dronten, Maretak, 1999.

Arend van Dam, Wat komt er na drie... vier! Houten, Van Holkema & Warendorf, 1999.

Els de Jong-van Gurp (sam.), Achter de horizon. Kampen, Callenbach, 1999. (Kerstverhalen van negen auteurs)

Ben Kuipers, Hier is Diedier. Tilburg, Zwijsen, 1999.

Agave Kruijssen, Elegast. Baarn, Fontein, 1999.

Agave Kruijssen, Het Ros Beyaart. Baarn, Fontein, 1999.

Agave Kruijssen, Het lied van heer Halewijn. Baarn, Fontein, 1999.

Beatrijs Nolet, Verboden toegang. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1999.

Bette Westera, Ik vind je lief. Leuven, Davidsfonds/Infodok, en Amsterdam, Hillen, 1999.

Henk Hokke, Duizend kusjes. Baarn, Fontein, 2000.

Agave Kruijssen, Reinout van Montalbaan. Baarn, Fontein, 2000.

Agave Kruijssen, Het vrouwtje van Stavoren. Baarn, Fontein, 2000.

Anton van der Kolk, Prauw! Prah! Proi! Tilburg, Zwijsen, 2000.

Ben Kuipers, Diedier is geen wolk. Tilburg, Zwijsen, 2000.

André Boesberg, Vuile handen. Baarn, Fontein, 2001.

Siska Goeminne, Het hoofd van Marieke. Leuven, Davidsfonds/Infodok; Amsterdam, Hillen, 2001.

Agave Kruijssen, Lancelot. Baarn, Fontein, 2001.

Bette Westera, Voor jou. Leuven, Davidsfonds/Infodok; Amsterdam, Hillen, 2001.

Over Yvonne Jagtenberg

Belle Kuijken, Koka tussen de mensen. In: De Morgen, 26-11-1998.

Lieke van Duin, Goed gelezen voor 0-8 jaar. In: Leesgoed, 27ste jaargang (2000), nr. 3.

Truusje Vrooland-Löb, Wij waren er. In: Leesgoed, 27ste jaargang (2000), nr 5.

Yvonne Jansen, Liever jeugdboek mee naar bed dan roman. In: Arnhemse Courant, 3-2-2001.

Mick Salet, Een bijzondere dag in Arnhemse kinderboekwinkel. In: De Gelderlander, 9-2-2001.

Erick Kila, Poëtische kijkdoos. In: Haagse Courant, 17-2-2001.

Marja Boonstra, ‘Morgen word ik somber’. In: Leeuwarder Courant, 19-2-2001.

Marianne Witvliet, De verrassing van het herkenbare. In: Reformatorisch Dagblad, 21-2-2001.

Peter de Boer, Niet Marieke, maar haar stoute schóenen schoppen! In: Trouw, 17-3-2001.

Trees Wissenburg, Pluim van de maand voor Ga je mee. In: Utrechts Nieuwsblad, 17-3-2001.

Onno Blom, Kikker in Bologna. In: Trouw, 4-4-2001.

[pagina 6]

Dutch Oranges. Tweetalige catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling. Zwolle, Waanders, 2001, blz. 50-51.

57 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2001