Lexicon van de jeugdliteratuur

Eugène Ionesco

door Remco Ekkers

Eugène Ionesco werd op 26 november 1912 geboren in Slatina. Zijn vader was Roemeen, zijn moeder Française. In 1913 emigreerden zijn ouders naar Parijs. Na scheiding van zijn ouders in 1925 ging hij met zijn vader in Boekarest wonen, waar hij later letteren studeerde. Na een ruzie verliet hij het vaderlijk huis. Hij trouwde met een Roemeense en werd leraar Frans in de hoofdstad. Begon al jong te publiceren in modernistische tijdschriften, onder andere in Bilete de papagal (Briefjes van de papegaai). Debuteerde met de dichtbundel Elegii pentru fiinte mici (Elegieën voor kleine wezens, 1931).

Ionesco werd internationaal bekend door zijn surrealistisch-absurde toneelwerk: La cantatrice chauve (1948) en Le Rhinocéros (1959).

Kinderboeken

Ionesco schreef vier verhalen voor jonge kinderen beneden de leeftijd van drie jaar (Contes pour enfants de moins de trois ans, 1969). Ze zijn uitgegeven als prentenboeken met platen van Etienne Delessert (verhaal 1 en 2), Philippine Corentin (3) en Nicole Claveloux (4). Het surrealistische karakter van de tekst wordt ondersteund door de kleurige, bizarre tekeningen, die in alle vier prentenboeken goed bij de tekst aansluiten.

In het eerste verhaal komt de bijna driejarige Josette 's ochtends bij haar ouders die nog slapen, omdat ze de vorige avond naar de schouwburg zijn geweest, toen naar een restaurant, toen naar de poppenkast, toen nog eens naar een restaurant. Het dienstmeisje Jacqueline brengt een blad met ontbijt en post, maar de ouders hebben helemaal geen trek. Josette mag alles opeten. Ze gaat terug en terwijl haar mama nog blijft slapen, vertelt papa een verhaaltje waarin iedereen Jacqueline heet. Het dienstmeisje zegt: ‘U maakt haar nog gek, meneer!’ Als Josette even later in een winkel tegen een meisje ook iedereen en alles Jacqueline noemt, kijken de volwassenen haar met grote ogen aan, ‘net alsof ze bang voor haar zijn’. ‘Let u er maar niet op!,’ zegt het dienstmeisje, ‘maakt u zich maar niet ongerust. Dat zijn van die rare verhaaltjes die haar papa haar vertelt.’ Ze draagt op de prent een ring met het portret van de rationalist Descartes. Zij vertegenwoordigt, net als Josettes moeder en de conciërge van de flat, de volwassenen die het kinderlijke hebben afgelegd.

In het tweede verhaal zegt vader, ook weer net na het ontwaken, dat de telefoon geen telefoon is: je noemt dit kaas en de kaas noem je speeldoos; de speeldoos vloerkleed. Josette maakt er een spelletje van: ‘Ik kijk door de stoel

en eet mijn kussen. Ik doe de muur open en loop op mijn oren.’ De literair gevormde lezer begrijpt dat het om ontspoorde metaforen gaat.

De schrijver gaat er waarschijnlijk van uit, dat kinderen tot vier jaar nog in een poëtisch stadium leven, waarin ze de grillige verschuivingen niet vreemder vinden dan de gebeurtenissen in de zogeheten realiteit; óf Ionesco schrijft voor het kind in de volwassene, het kind dat nog steeds niet in staat is of niet bereid is realiteit en droom te onderscheiden en dat wellicht in ieder van ons sluimert. Zijn toneelwerk voor volwassenen wordt eveneens gekenmerkt door een verstoorde verhouding tot de realiteit en afkeer van iedere autoriteit. In zijn bekendste stuk De Rinoceros daveren de metaforen letterlijk over het toneel.

In het derde verhaal vinden we de Icarus-mythe terug. Papa vertelt over een tochtje met een vliegtuig. Uiteindelijk gaan ze naar de zon, waar het vliegtuig smelt. Dan komt mama binnen en zegt: ‘Je maakt haar nog gek met die rare verhaaltjes van je!’ In het vierde verhaal is mama naar haar moeder en laat papa, terwijl hij zich scheert, Josette naar hem zoeken in alle andere kamers dan de badkamer.

Of kinderen deze verhalen waarderen, hangt af van de mate waarin ze geïnfecteerd zijn door de realiteit van het prozaïsche leven. Waarschijnlijk vinden veel kinderen deze prentenboeken vooral vreemd. De jongsten zullen tijdens het voorlezen worden geboeid door de wonderlijke beelden.

Bibliografie

2 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1983