Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Gonneke Huizing

door Marlene Lunter

Gonneke Huizing is geboren op 11 april 1960 in Groningen, waar ze nog steeds woont. Als kind schreef ze al verhaaltjes, die ze zelf illustreerde. In groep zes van de basisschool won ze een opstelwedstrijd. Als kind las ze al heel veel, haar ouders stimuleerden dat door boeken te kopen. Na de middelbare school studeerde ze Nederlandse Taal- en Letterkunde in haar geboorteplaats. Sinds 1985 geeft ze Nederlands op het Wessel Gansfortcollege, een middelbare school in Groningen. Ze is getrouwd en heeft twee dochters die oorspronkelijk uit China komen. Begin jaren negentig, toen ze in een langdurige adoptieprocedure verwikkeld was, schreef ze een verhaal over een jongen die een oude man berooft. Zo ontstond Mes op de keel, waarmee ze in 1996 debuteerde. Het boek stond in de top-vijf van de Jonge Jury 1999 en werd vertaald in het Duits. Aangemoedigd door dit succes en wachtend op haar tweede adoptiedochter, schreef ze Belofte maakt schuld (1998). Daarna schreef ze ook boeken voor jongere kinderen.

Werk

Wat Gonneke Huizing het leukst vindt aan schrijven, is dat ze baas is over het verhaal. Als schrijfster bepaalt zij het doen en laten van de personages. Meestal weet ze vooraf niet hoe het verhaal zal aflopen en dat maakt het schrijven voor haar tot een boeiende bezigheid. Ze wil graag dat de lezer het boek in één ruk uitleest. Een goede spanningopbouw is volgens haar dé manier om dat voor elkaar te krijgen. Wanneer de lezer zich door het verhaal laat meeslepen, kan hij niet om de problemen van de hoofdpersoon heen.

[pagina 2]

Een belangrijk thema in haar boeken voor kinderen vanaf twaalf jaar is macht en onmacht. Mes op de keel (1996) en Fluiten in het donker (2000) gaan beide over pesten. Als docente op een middelbare school is Huizing regelmatig getuige van pesterijen en in haar boeken wil ze dat gedrag aan de kaak stellen. Het is voor jongeren, ook als ze er zelf niet direct mee te maken hebben, een herkenbaar probleem. De onmacht van de gepeste geeft de pester de macht om zijn gang te gaan.

Huizing benadert het probleem van verschillende kanten. In Mes op de keel is het slachtoffer, Rutger, de hoofdpersoon. Fluiten in het donker draait om de dader, Jelmer. Zo maakt Huizing duidelijk waarom iemand gepest wordt, maar ook waarom iemand gaat pesten. Jelmer voelt zich schuldig aan de dood van zijn moeder en zijn zusje bij een auto-ongeluk. Zijn moeder was concertpianiste en ook Jelmer heeft talent. Zijn vader wil van hem per se een pianist maken en slaat hem als hij niet goed genoeg oefent. Zijn stiefmoeder weet ervan en keurt dit gedrag af, maar zij kan het niet voorkomen. Om zich af te reageren pest Jelmer andere kinderen en gedraagt hij zich stoer en roekeloos op zijn crossfiets.

Interessant is de rol van de leraren. In Rutgers geval doet de leraar mee, maar Jelmers meester probeert het pesten te stoppen. Hij praat er veel over met zijn leerlingen en uiteindelijk stellen ze samen een lijst met regels op om het pesten te stoppen.

Als Rutger gepest wordt op school (Mes op de keel), nemen twee oudere jongens het voor hem op, maar dat doen ze ook uit eigenbelang. Ze laten hem voor alles betalen en eisen zelfs steeds meer geld voor hun zogenaamde vriendschap. Als Rutger door zijn geld heen is, begaat hij een wanhoopsdaad: hij pleegt een overval op een oude man, een baron. Deze komt daardoor in het ziekenhuis terecht en Rutger voelt zich vreselijk schuldig. De schrijfster laat zien hoe belangrijk oprechte vriendschap is en hoe goed het is als je elkaar in vertrouwen kunt nemen. Ze wisselt het heden af met het verleden van de baron. Zo ontstaan er twee verhaallijnen. De baron heeft de in Tweede Wereldoorlog zijn joodse butler verraden om zijn eigen gezin te kunnen redden en daarover voelt hij zich nog steeds schuldig. Hiermee voegt Huizing een belangrijk thema, de holocaust, op een aansprekende manier in het boek.

Ook in Belofte maakt schuld (1998) neemt het thema macht en onmacht een belangrijke plaats in. Jasper voelt zich machteloos als hij en zijn broertje na het overlijden van hun moeder uit elkaar worden gehaald. Hij laat het er echter niet bij zitten en neemt het heft in eigen hand. Machteloos voelt Jasper zich ook als hij en zijn broertje gevangen genomen worden

[pagina 3]

door een drugscrimineel. Maar ook dan wacht hij niet lijdzaam af. Het spanningsveld dat tussen macht en onmacht ontstaat zet de lezer aan tot doorlezen.

Vaders schieten in de verhalen van Gonneke Huizing meestal tekort. Jelmers vader doet dat op een ernstige manier. Rutgers vader heeft geen aandacht voor zijn zoon omdat hij net werkloos is geworden. Jaspers ouders zijn gescheiden en zijn vader zit meestal in het buitenland. Ook de ouders van Kasper in Slikken of stikken (2004) zijn uit elkaar. Kasper woont met zijn broer weliswaar bij zijn vader, maar die heeft het zo druk met zijn werk dat hij niet in de gaten heeft wat er met zijn zonen gebeurt. In dit verhaal is de band tussen de twee broers een belangrijk thema. Drugshandelaars dwingen Matthijs (17) in de rol van drugskoerier. Kasper (12), die het verhaal vertelt, wil hem helpen. Als Matthijs ten gevolge van een geweldsdelict in het ziekenhuis belandt, komt het tot een ontknoping. Dit boek ontstond toen Huizing uit krantenberichten opmaakte dat het drugsprobleem erg groot is. Door dit thema aan te snijden wil ze kinderen waarschuwen, als ze dan met drugs worden geconfronteerd kunnen ze bewust een keuze maken.

In Huizings boeken kampen verschillende personages met schuldgevoelens en is sprake van allerlei criminele activiteiten: liegen, afpersen, stelen, drugshandel en moord. Huizing besteedt veel aandacht aan de

[pagina 4]

psychologische ontwikkeling van haar personages. Jasper maakt na de dood van zijn moeder vier fasen van het rouwproces door: ontkenning, woede, verdriet en acceptatie.

Huizing schreef ook drie boeken voor kinderen die leren lezen. Hoofdpersoon in deze verhalen is een kleine heks, Heksje Heks. De boekjes ontstonden uit de verhalen die ze aan haar dochters vertelde. Ze zijn geschreven in korte zinnen met gebruikmaking van rijmklanken.

Voor Eten met je handen (1999) en Prik in je bil (2001) leverden haar dochters het materiaal. Het zijn bundels met korte scènes, bedoeld om voorgelezen te worden aan kinderen vanaf drie jaar. In Eten met je handen speelt Lilou de hoofdrol, een geadopteerd meisje uit China. Ze is ondeugend, fantasievol en spontaan. Voor haar biologische ouders is ook een rol weggelegd. In Prik in je bil krijgt Lilou een zusje uit China, Didi. Behalve over adoptie gaan deze boeken over peuters die gewone peuterstreken uithalen, zoals spinazie eten met je handen, je ouders tot wanhoop drijven en elkaar met verf besmeuren.

Huizing vindt het belangrijk dat jongeren lezen, omdat het hun wereld verruimt. Ze zegt hierover: ‘Het is goed om over de grenzen van je eigen wereld heen te kijken. Ik vind het belangrijk dat de lezers gegrepen worden door mijn verhaal en dat het hen op de een of andere manier raakt. Ik hoop dat mijn lezers zich betrokken gaan voelen bij wat er in het boek gebeurt en dat mijn verhaal iets toevoegt aan hun mening over de wereld om hen heen.’ Ook in haar verhalen zelf grijpen de personages regelmatig naar een boek.

Belofte maakt schuld

De ouders van Jasper (17) zijn gescheiden. Hij belooft zijn moeder op haar sterfbed dat hij voor zijn kleine broertje Kjeld van vier zal zorgen. Als de twee broers uit elkaar worden gehaald en Kjeld erg ongelukkig is, besluit Jasper tot een wanhoopsdaad: hij neemt Kjeld mee naar Noorwegen, waar zijn ouders een vakantiehuisje hebben. Daar wil hij wachten op hun vader. Die is onderzoeker en zit in de binnenlanden van China. Hij is onbereikbaar, maar hij keert altijd terug naar het huisje in Noorwegen. De tocht van de jongens verloopt zeer moeizaam en de wereld blijkt vol gevaren.

Gonneke Huizing verweeft het verhaal van de twee broers op een knappe manier met een spannend avontuur, waardoor het boek een echte thriller wordt. De twee jongens komen in contact met drugscriminelen en ze moeten vrezen voor hun leven. Gelukkig krijgen ze hulp van Liv, een Noorse vrouw die ermee worstelt dat ze door haar scheiding haar kinderen niet meer ziet. Huizing verdeelt haar aandacht over de beide aspecten van het verhaal. In korte

[pagina 5]

scènes zet ze neer hoe Jasper zich voelt en door het spannende avontuur zal het boek veel lezers aanspreken.

Waardering

De critici waren over het algemeen erg positief over de Lilou-verhalen. Ansje Bootsma sprak van ‘ontroerende, komische en herkenbare verhaaltjes’ (Kind en Toekomst). Femmie Juffer, hoogleraar adoptie, noemde Eten met je handen een ‘aanrader voor adoptiegezinnen met kinderen tussen de twee en zes jaar’ (Adoptietijdschrift). Ze was met name te spreken over de wijze waarop de moeder met Lilou over haar adoptie praat.

In de boeken voor oudere kinderen prijzen recensenten de spanning. De stijl wordt vlot en goed leesbaar genoemd. Een bibliotheekrecensie spreekt van ‘net iets te veel heroïek’ in Mes op de keel, maar dat het boek ‘het belang van vriendschap illustreert, zonder de boodschap er duimendik bovenop te leggen’ wordt gezien als een pluspunt.

Aline Zantinge vindt Belofte maakt schuld niet alleen ‘bizar en af en toe onwaarschijnlijk’, maar ook ‘een dynamisch boek vol actie en spanning. Een boek voor kinderen van deze tijd, waarin veel prikkels aanwezig zijn om verder te lezen’ (Tsjip).

Marion Captein-Goedhart ten slotte noemde Fluiten in het donker een ‘beklemmend en overtuigend verhaal met veel dialoog. De tegenstrijdige gevoelens van zowel Jelmer als zijn vader zijn goed uitgewerkt’ (aanschafinformatie voor bibliotheken).

Bibliografie

Kinder- en jeugdboeken

Mes op de keel. Amsterdam, Sjaloom, 1996.

Belofte maakt schuld. Amsterdam, Sjaloom, 1998.

Eten met je handen. Met illustraties van Thé Tjong-Khing. Houten, Van Holkema en Warendorf, 1999.

Fluiten in het donker. Amsterdam, Sjaloom, 2000.

Prik in je bil. Met illustraties van Thé Tjong-Khing. Houten, Van Holkema en Warendorf, 2001.

Heksje Heks. Met illustraties van Alex de Wolf. Houten, Van Holkema en Warendorf, 2002.

Heksje Heks speelt kat en muis. Met illustraties van Alex de Wolf. Houten, Van Holkema en Warendorf, 2003.

Heksje Heks, oost west thuis best. Met illustraties van Alex de Wolf. Houten, Van Holkema en Warendorf, 2004.

Slikken of stikken. Haarlem, Holland, 2004.

Over Gonneke Huizing

[Anoniem], [over Mes op de keel]. Aanschafinformatie voor bibliotheken, 1996.

Hanneke de Klerck, Gepest en afgeperst. In: de Volkskrant, 7-3-1997.

Joey Pluck, Een ondeugend kinderboek van Gonneke Huizing. In: Wereldkinderen, datum onbekend.

Aline Zantinge, Over Belofte maakt schuld. In: Tsjip, jaargang 9 (1999), nr. 1.

Femmie Juffer, Een aanrader voor gezinnen met kinderen tussen de twee en zes jaar. In: Adoptietijdschrift, jaargang 4, nr. 1.

Sofie Fabiani, [Over Eten met je handen]. Aanschafinformatie voor bibliotheken, datum onbekend.

[pagina 6]

Lina Schregardus, [Over Eten met je handen]. In: Nieuwsblad van het Noorden, 3-3-2000.

Marion Captein-Goedhart, [Over Fluiten in het donker]. Aanschafinformatie voor bibliotheken, 8-1-2001.

Vanessa Joosen, [Over Prik in je bil]. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-10-2001.

Ansje Bootsma, Lilou krijgt een zusje! In: Kind en Toekomst, november 2001.

[Anoniem], Groningse zusjes terug naar Chinese wortels. In: Dagblad van het Noorden, 26-6-2004.

Joep van Rutten, ‘Daar komt ze alweer met een boek!’ In: Dagblad van het Noorden, 9-10-2004.

Website

www.gonnekehuizing.nl

www.leesplein.nl

68 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2005