Lexicon van de jeugdliteratuur

Wim Hora Adema

door Bregje Boonstra

Wim Hora Adema werd op 14 juli 1914 geboren in Huizum (Friesland) als oudste van drie dochters. Toen ze tien was, las ze Nanda's Een jolig zestal, waarin een meisje tegen de wil van haar familie in onderwijzeres wordt, om ‘het zonnetje in het leven van arme kindertjes’ te zijn. Dus wilde Wim Hora Adema ook naar de kweekschool. Ze was korte tijd Montessorileidster, maar belandde al snel in de journalistiek. Vanaf 1934 schreef ze voor het Leeuwarder Nieuwsblad en van 1936 tot 1941 werkte ze voor het Algemeen Handelsblad.

Na de oorlog kwam ze bij Het Parool waar ze onder andere de vrouwen- en kinderpagina redigeerde, tot ze in 1968 na een conflict met de hoofdredactie op straat kwam te staan. Tot enkele jaren vóór haar dood schreef ze kinderboekenrecensies voor uiteenlopende bladen en in de jaren tachtig was ze een van de initiatiefneemsters tot het instellen van de Woutertje Pieterseprijs. Haar grote verdienste voor de jeugdliteratuur heeft gelegen in het vermogen talent te herkennen en anderen tot schrijven te stimuleren. Ook stelde ze met zorg en kennis van zaken een aantal bloemlezingen samen.

In 1972 richtte ze samen met Hedy d'Ancona het feministisch maandblad Opzij op, waar ze tot 1986 redacteur bleef. Op 10 december 1998 overleed Wim Hora Adema in Amsterdam.

Werk

Het begin van Hora Adema's betrokkenheid bij het kinderboek ligt in haar redactionele werk voor Doe mee, het kindertijdschrift dat het Algemeen Handelsblad voor de oorlog uitgaf. (Twaalf pagina's, veel strips en 30.000 abonnees). Na de oorlog zat ze met A. Viruly en Henriëtte van Eyk in de redactie van het jeugdblad Ruim Baan, een gemeenschappelijke uitgave van-

Het Parool en De Bezige Bij, die na krap twee jaar weer verdween.

Het Parool gaf haar de opdracht een wekelijkse kinderpagina samen te stellen. Ze maakte al de vrouwenpagina en volgens de hoofdredactie behoorden vrouwen en kinderen nu eenmaal bij elkaar. In 1949 kwam ‘Parool-junior’ uit. De pagina bleef bestaan tot 1962, later onder de titel ‘P.S.-kind’. Verschillende belangrijke auteurs maakten hun debuut in de kinderkrant. Annie Schmidt bracht er haar eerste versjes en Jip en Janneke, Mies Bouhuys begon met de poezen Pim en Pom, die ruim vijfhonderd afleveringen haalden. Verder liet Hora Adema veel Engelse verhalen vertalen, waarvan een aantal later is uitgegeven in de serie Prisma Juniores van Het Spectrum.

Later werd ze adviseur bij de Arbeiderspers, onder andere ten behoeve van de A.P.-jeugdserie. Ze maakte er ook haar eerste bloemlezingen, aanvankelijk samen met Annie Schmidt (Het rad van avontuur en De vlaggelijn) en later alleen. Vanaf 1975 verschenen de bloemlezingen bij uitgeverij Het Spectrum. Inhoudelijk lag de nadruk op de Engelse jeugdliteratuur en het is opvallend hoeveel schrijvers van naam bereid bleken vertalingen te leveren: Clare Lennart, Margaretha Ferguson, Harriët Freezer, Ruth Wolf, An Rutgers van der Loeff. Alle verhalen werden opnieuw geïllustreerd door Nederlandse, vaak aankomende tekenaars. De meest in het oog springende bundel is misschien wel Meisjes blijven meisjes blijven meisjes, waarin fragmenten uit zestig jaar meisjesboeken verzameld werden.

Na 1980 was Wim Hora Adema alleen nog als recensente actief. Ze schreef grotere stukken voor de Haagse Post, aanschafadviezen voor Margriet en ten slotte voor Tubantia. Vanaf 1950 tot aan haar vertrek in 1968 publiceerde ze met grote regelmaat boekbesprekingen in Het Parool. Hierin volgde ze de jaarproductie uiterst kritisch. ‘Laten we’, schreef ze in 1956, ‘alleen prijzen wat werkelijk goed is en ons niet langer welwillend tonen tegenover alles wat “wel aardig” of “goed bedoeld” is.’ Ze was streng in haar oordeel en soms venijnig, zoals in een stuk over Pieter Grashoff in Margriet (1975). ‘Hoe zit dat met al die ouders, kijken die nooit eens de lectuur in die ze hun kinderen geven?’, vroeg ze zich hierin af. Het werk van de schrijver werd krachtig in de verste hoek gezet: ‘Dat Pieter Grashoff zo'n boek in twaalf uren, verdeeld over vier dagen, elke dag drie uur nadat de school is uitgegaan, schrijft, geloof ik direct: zulke onzin kost alleen de tijd van het typen.’

Haar hart ging vooral uit naar het literaire, humoristische kinderboek, dat vaak uit het Engels taalgebied afkomstig was. ‘Opzettelijkheid en burgerlijkheid maken de meeste Nederlandse boeken onverteerbaar.’ Ze vond de jaarlijkse boekproductie veel te groot, pleitte voor meer herdrukken van titels die hun kwaliteit al bewezen hadden en onderstreepte het belang

Van 1980 tot 1990 besprak Hora Adema Engelse literatuur voor het dagblad Trouw. Voor dezelfde krant koos ze samen met Nettie Heimeriks een aantal jaren de vijftig beste kinderboeken uit (1981-1988). Die moesten bij voorkeur ‘literaire verbeelding aankweken, verwondering wekken en sfeer hebben.’

Jeugdboeken

Zelf schreef Wim Hora Adema tussen 1940 en 1964 een aantal kinder- en jeugdboeken, waarvan Rooie Freeke (1953) en De rode engel (1957) het meest bekend werden. Freeke is een nakomertje uit een wat bekrompen gezin, met een sloverige, weinig tolerante moeder. Op school voelt ze zich een eenling vanwege haar rode haar. Om zich voor teleurstellingen te behoeden kapt ze alle contacten af. Ze leeft op door de vriendschap met de ondernemende Jean, dochter van een toneelspeler, en koestert zich in het zo heel andere, lossere milieu. Het boek werd in het Engels vertaald onder de titel Odd girl out (1962). In De rode engel zoekt een klein meisje dat in de kerstvakantie bij haar grootouders logeert, wanhopig vervanging voor de gasten die het plotseling laten afweten. Uiteindelijk is het huis met kerstmis boordevol mensen en ‘vrede op aarde’.

Haar laatste kinderboek, De jacht op de dolfijn (1964), schreef Hora Adema samen met Marjolein de Vos. Ze verwerkte er veel van haar kennis over Londen in. Ze hield op met schrijven voor kinderen ‘omdat ik te ver van mijn lezers af kwam te staan. Opvattingen over stijl en taal veranderen immers. Bovendien was ik over mijn eigen werk eigenlijk nooit tevreden.’

Waardering

Uit recensies van Hora Adema's bloemlezingen spreekt veel waardering voor de durf, de literaire smaak en het gevoel voor humor van de samenstelster. Wel vraagt men zich af of sommige verhalen niet te hoog gegrepen zijn. Van haar eigen boeken is het vooral Rooie Freeke dat in het oog sprong. De kritiek noemde het verhaal ‘onopgesmukt, zonder sentimentaliteit en psychologisch goed aangevoeld.’ Hora Adema's belang heeft uiteindelijk niet zozeer gelegen in de primaire literatuur alswel in haar stimulerende

en kritische rol op de achtergrond van de kinderboekenwereld.

Bibliografie

52 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2000