Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Mary Hoffman

door Wilma van der Pennen

Mary (Margaret) Hoffman is geboren op 20 april 1945 te Eastleigh in het graafschap Hampshire in Engeland. Ze studeerde Engelse literatuur aan de universiteit van Cambridge en Taalkunde in Londen. Na haar afstuderen in 1970 werkte ze als freelance journaliste. Ze was een aantal jaren verbonden aan de open universiteit van Milton Keynes, een plaats in Zuidoost-Engeland. Daarna werkte ze voor de bbc als leesconsulent schooltelevisie. Vanaf de jaren negentig is ze fulltime schrijfster.

Hoffman debuteerde in 1975 met White Magic. Nadat het manuscript van dit boek door een aantal uitgeverijen was afgewezen, liet ze het lezen door Richard Adams, auteur van Watership Down (Waterschapsheuvel). Zijn aanbeveling zorgde ervoor dat het boek werd gepubliceerd. Daarna wisselden fictie en non-fictie voor kinderen en volwassenen elkaar af. Hoffman recenseerde kinder- en jeugdboeken voor verschillende kranten, waaronder Times Literary Supplement.

In 1991 ontving zij de prijs van de Kinder- en Jeugdjury Limburg voor Poes op pad. In 1993 was er de Kinderboekwinkel Achterafprijs voor Rosa.

Werk

Mary Hoffman heeft een groot en gevarieerd oeuvre opgebouwd. Naast verhalen vol magie schrijft zij vooral spookverhalen en historische verhalen. Ook maakt ze bewerkingen van sprookjes en mythologische verhalen. Haar non-fictieboeken gaan onder meer over dieren en verschenen in serieverband (‘Animals in the wild’). Slechts een beperkt aantal van haar boeken is in het Nederlands vertaald. In haar verhalen stelt

[pagina 2]

ze vaak maatschappelijke problemen aan de orde. Discriminatie, racisme, emancipatie en dierenrechten vormen terugkerende elementen.

Voor jonge lezers schreef Hoffman teksten van prentenboeken. In Poes op pad scharrelt een poes haar kostje bij elkaar op verschillende adresjes in de buurt: overal weet ze op het juiste tijdstip binnen te komen. Zij zorgt daardoor voor verbroedering tussen de verschillende bewoners. De tekst is beknopt en staat in dienst van de prenten. Datzelfde geldt voor Het kinderhotel, een prentenboek waarin - als in een folder - kinderen zonder hun ouders worden uitgenodigd voor een verblijf in hotel ‘Rollebol’. Rosa gaat over een Surinaams meisje dat dol is op verhalen, die ze steeds probeert na te spelen. Als haar klas het toneelstuk ‘Peter Pan’ gaat opvoeren, wil zij Peter zijn. Maar volgens haar klasgenoten kan dat niet, want Rosa is geen jongen, en bovendien heeft ze een gekleurde huid. In Het grote boek over families besteedt Hoffman aandacht aan familiezaken. Zij laat families uit andere culturen de revue passeren zonder daarbij de verschillen te benadrukken.

In Aarde, vuur, water, lucht toont de auteur haar bewogenheid met de bedreigde wereld. Dit kijk- en leesboek gaat over de vier elementen, zoals die voorkomen in mythen, afgewisseld met feiten. Zon, maan en sterren is op een vergelijkbare manier uitgevoerd. In dit boek wordt het ontstaan van hemel, zon, maan en sterren belicht aan de hand van twintig mythologische verhalen uit vrijwel de hele wereld. Daarnaast wordt informatie gegeven over bijvoorbeeld het lezen van hemelkaarten, de tekens van de dierenriem en over de sterren. Beide boeken zijn geïllustreerd door Jane Ray. Ook voor Mythen en verhalen: over helden, koningen, monsters en nog veel meer bewerkte Hoffman mythen en sagen uit verschillende culturen. In Verhalen uit de Bijbel vertelt ze bekende Bijbelverhalen na. Deltas wondere sprookjesschat is een bundeling van 26 klassieke sprookjes die ingedeeld zijn in een aantal rubrieken.

Hoffmans historische belangstelling blijkt onder meer uit de jeugdromans De valkeniersknoop en Troubadour. De valkeniersknoop is een historische detective die speelt in het middeleeuwse Italië. De 16-jarige Silvano, zoon van een baron, is verliefd op een getrouwde vrouw. Als haar echtgenoot dood op straat wordt aangetroffen, valt de verdenking op de jonge geliefde en moet hij vluchten. Zijn vader brengt hem onder in een abdij, waar vlak na zijn aankomst een aantal moorden wordt gepleegd. Het ontraadselen van wie de moordenaar is, zowel in Silvano's geboorteplaats als in het klooster, vormt de motor van dit avonturenverhaal, waarin ook liefdesperikelen en de schilderkunst een plaats krijgen. Troubadour speelt zich af in de dertiende eeuw in Frankrijk. Centraal staat Elinor, de 13-jari-

[pagina 3]

ge dochter van een edelman die zich bekeerd heeft tot het geloof van de ‘ware christenen’, later katharen genoemd. Een tweede verhaallijn gaat over de troubadour Bertran, ook een ware gelovige, die ooggetuige is van de moord op een gezant van de paus. Deze moord wordt aangegrepen om een kruistocht te organiseren tegen de bewoners van Occitanië, het zuidelijke deel van wat nu Frankrijk heet. Elinor is heimelijk verliefd op de troubadour, die echter nooit zal trouwen. In beide verhalen is een nawoord opgenomen waarin de auteur de historiciteit ervan toelicht.

Stravaganza

In 2003 verscheen Stad van maskers, het eerste deel van de Stravaganza-serie, genoemd naar de stravaganti, ofwel tijdreizigers. De verhalen spelen in het land Talia, in een andere tijd en in een ander universum. Hoffman bedacht voor het fictieve land tien steden. Elk deel is gesitueerd in een van deze steden. Of de serie daadwerkelijk tien delen zal gaan tellen, is nog niet zeker.

In het eerste verhaal staat de ernstig zieke Lucien Mulholland uit Londen centraal. Hij blijkt tot zijn eigen verbazing tussen twee werelden te kunnen reizen. In de zestiende-eeuwse stad Bellezza (in de andere wereld Venetië) beleeft hij als Luciano een spannend avontuur rond de regerende duchessa. De wijze Rodolfo - ook een stravagante - is haar vertrouweling en raadgever. Hij




wordt ook Luciens raadsman, maar het meest over het leven in Talia leert Lucien van Arianna. Zij redt hem als hij voor het eerst in Bellezza arriveert, precies op de Giornata Vietata, de ‘Verboden Dag’ waarop buitenstaanders niet welkom zijn in de stad. Luciano weet per ongeluk een moordaanslag op de duchessa te verijdelen. Daardoor raakt hij betrokken bij allerlei politieke intriges. In zijn eigen wereld overlijdt de jongen, maar voor Luciano begint in Bellezza een nieuw leven.

Ieder verhaal kent een nieuwe hoofdpersoon, maar er wordt regelmatig teruggegrepen op de voor-

[pagina 4]

gaande delen, wat lezing daarvan noodzakelijk maakt. De tijdreizigers reizen - stravageren - steeds via een talisman van de ene naar een andere tijd en plek. Bij Lucien is dat zijn notitieboekje, dat hij gebruikt omdat hij vanwege een chemokuur te ziek is om te kunnen praten. In het tweede deel, Stad van sterren, koopt Georgia een beeldje van een gevleugeld paard en belandt zo in Talia. In deel vijf (Stad van schepen) komt Isabel door middel van een zakje met mozaïeksteentjes terecht in Classe (Ravenna). Het kenmerk van een stravagante is dat hij geen schaduw heeft. Slechts enkele mensen kunnen stravageren, al passen ze het soms niet meer toe. De in het eerste deel geïntroduceerde William Dethridge ontdekte in 1552 bij toeval het stravageren tijdens een experiment in de alchemie. Hij was de eerste tijdreiziger die in Talia belandde. Sindsdien haalt hij, met behulp van talismannen, mensen naar dit zestiende-eeuwse land. Dethridge is gebaseerd op een historische figuur. Ook enkele andere karakters uit de serie zijn gemodelleerd naar bestaand hebbende personen. Zo is de familie Di Chimici geïnspireerd op de beroemde familie De Medici. Elk boek in de reeks bevat een appendix waarin de auteur een toelichting geeft op de historische achtergrond.

Hoffman verweeft haar uitgebreide kennis van de Italiaanse geschiedenis in haar verhalen over Talia. Volgens Kyra Fastenau verklaart dit de populariteit van de serie bij een brede doelgroep: ‘Hoewel de parallellen tussen het fictieve Talia en het Italië tijdens de renaissance duidelijk uitgelegd worden voor jongere lezers, maken de vele overeenkomsten “Stravaganza” eveneens interessant voor een ouder publiek met een geschiedkundige interesse.’ (de Leeswelp).

Bij de serie is een website gemaakt (www.stravaganza.co.uk), waar onder meer een kaart van het land te vinden is. Ook in alle boeken is deze kaart opgenomen. Daarnaast worden de hoofdstukken van de boeken ingeleid door kleine illustraties in zwart-wit van Peter Bailey.

Waardering

Over de teksten in de prentenboeken van Mary Hoffman wordt in besprekingen weinig geschreven. In het juryrapport van de Kinderboekwinkel Achterafprijs staat over Rosa: ‘Als geheel stralen tekst en prenten een zeldzame warmte en humaniteit uit. [-] Natuurlijk zit er een moraal in dit verhaal, maar die komt zonder opgeheven vingertje als vanzelfsprekend naar voren.’ Ook bij Hoffmans bewerkingen worden in besprekingen vooral de illustraties benadrukt. Lieke van Duin merkt over Aarde, vuur, water, lucht op: ‘De teksten zijn wat mager, hapsnap en hier en daar moralistisch, maar zetten hoe dan ook tot denken aan.’ (Trouw). Herman De Graef (Leesidee Jeugdliteratuur) vindt de bewerkingen

[pagina 5]

van de mythen in Zon, maan en sterren wat beknopt, maar voegt eraan toe dat deze wel uitnodigen tot vergelijking. Boeiend vindt hij de verwantschap tussen vreemde mythen en West-Europese volksverhalen.

De Stravaganza-serie is over het algemeen lovend ontvangen. Mai Van Loon is de Leeswelp positief over het eerste deel. Ze roemt de verbeeldingskracht van Mary Hoffman, die ze ‘verbluffend’ noemt. Ook over de structuur van deze jeugdroman is Van Loon enthousiast: ‘Alle verhaaldraden van een ingewikkelde intrige hangen verbazingwekkend goed samen, de actie gaat steeds vlugger.’

De titels uit de Stavaganza-serie zijn opgebouwd volgens een vast patroon; ze beginnen bijvoorbeeld alle met het woord ‘Stad’. Van Loon merkt in haar bespreking van Stad van sterren op dat dit de verhalen iets voorspelbaars geeft, maar dat weegt volgens haar niet op tegen de overwegend positieve elementen. ‘De auteur creëert een boeiende wereld met interessante verbindingen tussen de tijd van nu en toen en een aantal knap uitgewerkte personages.’ Van Loon noemt het ‘een opmerkelijk fantasyverhaal’ dat ook sterke thrillerelementen bevat. ‘De energieke stijl, de vele intriges en verwikkelingen die elkaar in een snel tempo opvolgen, de wisselende perspectieven en uiteraard de cliffhangers brengen erg veel vaart in het verhaal.’ (de Leeswelp). Hanneke van den Berg schrijft naar aanleiding van het vijfde deel, Stad van schepen: ‘Het is bewonderenswaardig hoe Mary Hoffman er in slaagt hetzelfde concept steeds zoveel originaliteit mee te geven.’ (De Gooi- en Eemlander).

Op de historische verhalen van Hoffman zijn verschillende reacties gekomen. Jet Marchau (de Leeswelp) noemt De valkeniersknoop een verhaal dat verrast ‘door de originele instap vanuit twee middeleeuwse outcasts, de verzorgde historische situering, het oog voor details en de knappe vervlechting van intriges’. Minder positief is Joke Guns over Troubadour: ‘Hoffmans verhaal kan echter niet beklijven, want het heeft te veel van een geschiedenisles. De personages zijn goed uitgewerkt, maar krijgen geen ziel en zijn ook niet erg geloofwaardig neergezet.’ (de Leeswelp).

Recensenten zijn over het algemeen vol lof over de beeldende schrijfstijl van de auteur. Hanneke van den Berg noemt Stad van sterren in het Noordhollands Dagblad ‘een wervelend avontuur’ dat uitstekend is opgeschreven.

Bibliografie

Niet in het Nederlands vertaald (selectie)

White Magic (1975), Beware, Princess! (1986), Dracula's Daughter (1988), Max in the Jungle (1991), Women of Camelot: Queens and Enchantresses at the Court of King Arthur (2000), Sleeping Beauty and Other Stories (2002).

[pagina 6]

In het Nederlands vertaald

My Grandma Has Black Hair (1988): Mijn grootmoe heeft zwart haar. Met illustraties van Joanna Burroughes. Vertaald door Annemarie van Ewyck. Antwerpen, Facet, 1988.

Catwalk (1989): Poes op pad. Met illustraties van Joanna Burroughes. Vertaald door Annemarie van Ewyck. Antwerpen, Facet, 1989.

The Babies' Hotel (1991): Het kinderhotel. Met illustraties van Willow. Vertaald door Annemarie van Ewyck. Antwerpen, Facet, 1991.

Amazing Grace (1991): Rosa. Met illustraties van Caroline Binch. Vertaald door Harriet Laurey. Haarlem, Gottmer, 1992.

Song of the Earth (1995): Aarde, vuur, water, lucht. Met illustraties van Jane Ray. Vertaald door Andrea Princen-Hagen. Zeist, Christofoor, 1995.

First Bible Story Book (1997): Verhalen uit de Bijbel voor kinderen. Met illustraties van Julie Downing. Vertaald en bewerkt door Guus Houtzager. Malle/Almere Haven, De Ballon, 1998.

Sun, Moon and Stars (1998): Zon, maan en sterren. Met illustraties van Jane Ray. Vertaald door Andrea Princen-Hagen. Zeist, Christofoor, 1998.

A First Myths Story Book (1998): Mythen en verhalen: over helden, koningen, monsters en nog veel meer. Met illustraties Roger Langton en Kevin Kimber. Vertaald en bewerkt door Marie-Louise van As e.a. Malle/Almere Haven, De Ballon, 1999.

The Macmillan Treasury of Nursery Stories (2000): Deltas wondere sprookjesschat. Met illustraties van Anna Currey. Vertaald door Jeske Nelissen. Aartselaar, Deltas, 2001.

City of Masks (2002): Stad van maskers. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2003. (Herdruk 2011 met illustraties van Peter Bailey). (Stravaganza)

City of Stars (2003): Stad van sterren. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2004. (Herdruk 2011 met illustraties van Peter Bailey). (Stravaganza)

City of Flowers (2005): Stad van bloemen. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2005. (Herdruk 2011 met illustraties van Peter Bailey). (Stravaganza)

The Falconer's Knot (2007): De valkeniersknoop. Vertaald door Annelies Jorna. Houten, Van Goor, 2008.

City of Secrets (2008): Stad van geheimen. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2008. (Stravaganza)

Troubadour (2009): Troubadour. Vertaald door Annelies Jorna. Houten, Van Goor, 2010.

City of Ships (2010): Stad van schepen. Met illustraties van Peter Bailey. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Van Goor, 2011. (Stravaganza)

The Great Big Book of Families (2010): Het grote boek over families. Met illustraties van Ros Asquith. Vertaald door Maaike Sigar e.a. Naarden, Middernacht Pers, 2010.

Over Mary Hoffman

W. Nikola-Lisa, Mary Hoffman's Amazing Grace: creating a discourse for talking about gender, race and culture. In: Journal of Children's Literature, jaargang 20 (1994), nr. 1, blz. 14-15.

Herman Verschuren, Achteraf-prijs. In: Leesgoed, jaargang 21 (1994), nr. 1, blz. 28-29.

Lieke van Duin, [Over Aarde, vuur, water, lucht]. In: Trouw, 13-12-1995.

Herman De Graef, [Over Zon, maan en sterren]. In:: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 5 (1999), nr. 2, blz. 73.

Chris Powling, Special Outsiders. In: Carousel, 2000, nr. 15, blz. 18-19. [Interview]

Mai Van Loon, [Over Stad van maskers]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 9 (2003), nr. 7, blz. 307-308.

Simone Arts, [Over Stad van maskers]. In:

[pagina 7]

Jeugdliteratuur in de basisvorming, jaargang 9 (2004), nr. 3, blz. 13-16.

Hanneke van den Berg, [Over Stad van sterren]. In: Noordhollands Dagblad, 22-4-2004.

Mai Van Loon, [Over Stad van sterren]. In: de Leeswelp, jaargang 11 (2005), nr. 7, blz. 288.

Hanneke van den Berg, Stravageren naar Talia. In: Haarlems Dagblad, 9-7-2005. [Over Stad van bloemen]

Tessa Matser, Reiziger in tijd en ruimte. In: KidsWeek, 26-8-2005. [Over Stad van bloemen]

Hanneke van den Berg, Liefdesgeschiedenis in middeleeuws Italië. In: Haarlems Dagblad, 12-7-2008. [Over De valkeniersknoop]

Jet Marchau, [Over De valkeniersknoop]. In: de Leeswelp, jaargang 14 (2008), nr. 7, blz. 264-265.

Joost Minnaard, [Over De valkeniersknoop]. In: Jeugdliteratuur in praktijk, jaargang 14 (2009), nr. 1, blz. 10-12.

Hanneke van den Berg, Avontuur, historie en tienerromantiek. In: Haarlems Dagblad, 2-1-2009. [Over Stad van geheimen]

Lien Rondou, [Over Stad van geheimen]. In: de Leeswelp, jaargang 15 (2009), nr. 5, blz. 191.

Hanneke van den Berg, Prille liefde in oorlogstijd. In: Noordhollands Dagblad, 10-11-2010. [Over Troubadour]

Joke Guns, [Over Troubadour]. In: de Leeswelp, jaargang 16 (2010), nr. 7, blz. 354.

Hanneke van den Berg, Stravaganza blijft origineel. In: De Gooi - en Eemlander, 1-6-2011. [Over Stad van schepen]

Kyra Fastenau, Het verleden zien, horen, ruiken en voelen: historische fantasy voor een dubbel publiek in Mary Hoffmans ‘Stravaganza’. In: de Leeswelp, jaargang 17 (2011), nr. 5, blz. 178-180.

Internet

www.leesplein.nl

www.maryhoffman.co.uk

www.stravaganza.co.uk

90 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2012