Lexicon van de jeugdliteratuur

Marjon Hoffman

door Ellen Verschuren

Marjon Hoffman is op 25 september 1971 in Amsterdam geboren. Als kind was ze heel creatief, ze had vooral talent voor tekenen. Om die reden begon ze aan een studie op de Grafische school. Ze maakte deze opleiding niet af, maar ging al snel aan de slag bij een reclamebureau. Hoffman werkte als artdirector en bedacht campagnes voor radio, televisie en de geschreven media. De reclamewereld gaf haar echter niet de voldoening die ze zocht. In 2001 besloot ze zich te gaan richten op het schrijven van kinderboeken. Twee jaar later verscheen haar debuut: De regels van Floor - het eerste deel van een serie over dit personage, dat aansloot bij populaire meisjesfiguren als Tracy Beaker (Jacqueline Wilson) en Klaartje Boon (Lauren Child). Floor gaat door (2004) en Floor regelt het even (2008) werden getipt door de Nederlandse Kinderjury.

Sinds 2012 wisselt Hoffman het schrijven van boeken af met opdrachten uit de reclamewereld. Ze is getrouwd en woont met haar man en dochter in Amsterdam.

Werk

In het werk van Marjon Hoffman spelen humor en herkenbaarheid een belangrijke rol. Haar eerste boek, De regels van Floor (2003), had veel succes bij jonge lezers en groeide al snel uit tot een populaire reeks, met bijna jaarlijks een vervolg. Floor is een vrolijk, energiek en eigengereid meisje dat in de ik-vorm over haar belevenissen vertelt. Elk hoofdstuk begint met een korte ‘regel’, een wijsheid van Floor zelf. De eerste regel typeert haar meteen he-

lemaal: ‘Alle kinderen mogen zelf regels maken.’ Verder geven ze vooral komisch commentaar op alledaagse situaties waarin Floor verzeild raakt. Wanneer ze bijvoorbeeld met haar moeder mee moet naar een vriendin die alles zelf maakt, en ze een afschuwelijke jas met puntmuts cadeau krijgt, besluit Floor dat ze de gever hiervoor niet hoeft te bedanken. De regels van Floor spreken tot de verbeelding en zetten soms ook aan tot nadenken: ‘Als iemand je een geheim vertelt, moet diegene er wel duidelijk bij zeggen dat het een geheim is.’

Ook dat haar eigen logica nogal eens botst met die van volwassenen, kan voor jonge lezers herkenbaar zijn. Wanneer Floors ouders in De spelregels van Floor (2013) op fietsvakantie willen, protesteren Floor en haar broer Kees. Als het moment van vertrek aanbreekt en Floor haar ouders ziet in een volgens haar volstrekt belachelijk fietstenue, slaat haar tegenzin om in paniek. Stel dat iemand op school hen herkent! Floor voorziet alle gebeurtenissen van grappig commentaar vanuit een kinderlijke logica. Dit nodigt de jonge lezers extra uit om zich met haar te identificeren. Daarnaast zorgt het soms verrassende verloop van de gebeurtenissen voor humor. Bijvoorbeeld in het verhaal ‘Als je wereldkampioen wil worden in een sport die heel makkelijk lijkt, moet je wel eerst goed nadenken of je om die sport niet wordt uitgelachen’, waarin Floor wereldkampioen in watertrappelen wil worden.

De boeken over Sem zijn een soort Floor-reeks voor jongens, met een vergelijkbare opbouw en karaktertekening. Elk hoofdstuk van Sem = eruit (2008) begint met een optelsom die Sem, een jongen die goed in rekenen is, verzint. Deze ‘logische’ optelsommen vormen het startpunt voor een op zichzelf staand verhaal vanuit het perspectief van Sem. In ‘een leuk meisje + een klein zusje = niet altijd een leuk afspraakje’ neemt Sem zijn zusje Bo mee naar de zandbak en ontmoet daar een aardig meisje. Het meisje blijkt Bo echter leuker te vinden dan Sem. Sem = super (2009) bevat soortgelijke verhaaltjes. In ‘een nieuwe broek + een moeder die geld wil besparen = 100% problemen’ gaat Sem tegen zijn zin mee uit winkelen. Sems moeder ziet al snel een afgeprijsde broek, die ze hem heel goed vindt staan. Sem zelf vindt de broek eigenlijk te klein, maar onder druk van zijn moeder neemt hij het kledingstuk toch. Wanneer achteraf blijkt dat de broek echt te klein is, twijfelt Sem aan de oprechtheid van zijn moeders advies.

De opbouw van Waarom het leuk/stom is om een broer/zus te hebben (2005) is eveneens vergelijkbaar met die uit de serie over Floor. Hoofdpersoon Victoria komt voorafgaand aan elk hoofdstuk zelf aan het woord met tips over hoe je zo veel mogelijk

plezier en zo min mogelijk last kunt hebben van je broers of zussen. Bijvoorbeeld in het hoofdstuk ‘Hoe je jongere broer of zus altijd de schuld krijgt’, waarin Victoria ervoor zorgt dat niet zij, maar haar kleine broertje Pieter ervan beschuldigd wordt snoep te hebben gestolen uit de gangkast. Naast de tips van Victoria is er ook steeds een lijstje met benodigdheden, bijvoorbeeld: ‘een jongere broer of zus, een lijstje met alle dingen erop die je jongere broer of zus graag eet en doet, een lijstje met alle dingen erop die je ouders écht kwaad maken, de creativiteit om een val te bedenken’.

Hoffmans boeken die niet in series verschijnen, zijn vaak opgebouwd rond een herkenbaar of actueel thema dat spannend of grappig gebracht wordt. In De Boskampi's (2004) beschrijft Hoffman het leven van Rik Boskamp, een jongen die gepest wordt op school. Als Rik gaat verhuizen, moet hij van school veranderen. Een goed moment om iets spannends en interessants over zichzelf te verzinnen, zodat hij een stoere indruk kan maken. Omdat Rik geïnteresseerd is in de maffia, verzint hij dat hij deel uitmaakt van een maffia-familie en verandert hij zijn naam in Rikki Boskampi. Hierdoor belandt hij in allerlei komische situaties.

In De dochters van sjeik Boul-Boul (2005) is de sjeik zo rijk dat hij nauwelijks weet wat hij met al dat geld moet. De absurde rijkdom van de sjeik, gecombineerd met zijn bijzondere karakter, zorgt voor allerlei grappige situaties.

Mijn vreemde vriendin Hag en ik (2007) heeft vriendschap en anders zijn als thema. Nina verandert van school en komt in een nieuwe klas. Ze moet wel wennen. De meester heeft zijn klaslokaal omgetoverd tot een oerwoud en introduceert Nina door de klas te vragen haar een hartelijk applaus te geven. Nina ontmoet nieuwe kinderen, onder wie het vreemde meisje Hag, dat er rare gewoontes op na houdt. Ze draagt bijvoorbeeld oorbellen met reepjes pannenkoek eraan en heeft haar eigen geheimtaal bedacht. Toch kunnen de meisjes het goed met elkaar vinden en ontstaat een hechte vriendschap.

Humor, spanning en herkenbare problemen zijn eveneens belangrijke ingrediënten in de boekjes die Hoffman schreef voor de serie Bikkels, een reeks voor beginnende lezers waarin speciaal aandacht wordt besteed aan uitbreiding van de woordenschat. Alle boeken in deze serie beginnen met een woordweb, waarin de belangrijkste woorden uit het verhaal zijn opgenomen. De titels Ik wil geen bril! (2008) en Bang voor meisjes (2008) maken meteen de herkenbare thema's duidelijk. Ze gaan over Sofie die allesbehalve blij is met haar nieuwe bril en over Jesse die graag buiten wil spelen, maar niet met zijn buurmeisjes. In Een geheim

bij de buren (2006) creëert de titel al spanning. Een auto voor papa (2009) hoort ook bij deze serie. In dit verhaal vinden Bas en zijn broer het rijbewijs van hun vader op zolder. Een vreemde ontdekking, want het gezin heeft geen auto. Vader legt uit dat daar geen geld voor is, waarop Bas en zijn broer besluiten om geld in te zamelen, zodat ze een auto kunnen kopen.

Andere series van Hoffman zijn helemaal gericht op ontspanning en sluiten aan bij populaire school- en vakantieboeken. Het internaat uit de serie hetinternaat.com is allesbehalve gewoon. In het eerste deel, Surprise! (2008), maakt Max kennis met zijn nieuwe school, waar hij naartoe gebracht wordt omdat zijn ouders meer tijd voor zichzelf willen. Niet dat Max een vervelend of naar kind is - integendeel: zijn ouders vinden hem saai omdat hij niets durft. In het eerste deel ontwikkelt Max zich echter tot een ware avonturier. Hij maakt nieuwe vrienden en helpt hun problemen op te lossen. Een bizar personage is het hoofd van de school, bijgenaamd ‘de Torenvalk’. Het lijkt zijn hobby te zijn de kinderen zo veel mogelijk te kwellen met rare ideeën. Dit komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in het tweede deel, Wegwezen! (2008), waarin de Torenvalk van de ene op de andere dag besluit dat sport centraal moet staan op het internaat.

Mooi niks (2006) schreef Hoffman voor De Rode Rugzak, een serie met herkenbare vakantieverhalen. Lex en Morris gaan naar Frankrijk. De camping waar ze belanden ziet er aantrekkelijk uit: tennisbaden, zwembaden, fietsen; vlak aan de kust. Maar er zit ook een nadeel aan: het is een nudistencamping. Van bloot lopen moeten Lex en Morris totaal niets hebben. Ze besluiten naar het gewone strand te gaan, waar ze twee leuke meisjes ontmoeten. Natuurlijk proberen ze geheim te houden waar ze echt verblijven, maar al snel zorgt dat voor complicaties.

De dochters van sjeik Boul-Boul

Het leven van sjeik Boul-Boul staat in het teken van geld. Hij is gewend alles te kopen wat hij wil, en winkelen is dan ook het liefste wat hij doet. Na een manege, talloze paarden, een vliegveld, een reuzenrad en een zee met echte golven gekocht te hebben, besluit de sjeik dat hij een dierentuin wil met wilde beesten erin. Boul-Bouls vrouw Yasmin is het daar niet mee eens. Volgens haar heeft de sjeik al talloze dingen in een opwelling gekocht die bedoeld waren voor het hele gezin, maar die nooit gebruikt worden. In een poging sjeik Boul-Boul aan het denken te zetten over zijn koopgedrag, gaat ze een weddenschap met hem aan: het gezin reist naar Yasmins geboorteplaats Londen en leeft daar gedurende honderd dagen als ‘gewone mensen’. Als de sjeik dit vol kan houden,

Al snel komen met name de kinderen van de sjeik erachter, dat wonen in Londen helemaal niet vervelend is. Hijzelf denkt daar anders over: hij vindt het er koud en mist het winkelen heel erg. Als het gezin al geruime tijd in Londen woont, besluit Yasmin de teugels een beetje te laten vieren en ze staat toe dat haar man een uur gaat winkelen in warenhuis Harrods. Dit loopt vokomen uit de hand, waarop Yasmin boos en verdrietig wordt en het gezin teruggaat naar Dubai.

Eenmaal thuis blijkt dat de sjeik wel geleerd heeft van de verhuizing: hij schaft zijn dierentuin aan, maar hij opent die ook voor publiek. Daarnaast start hij een school waar zijn dochters samen met andere kinderen goed onderwijs kunnen volgen. Het koopzieke gedrag van de sjeik zal waarschijnlijk altijd wel blijven, maar uit het verhaal blijkt wel dat hij nu ook het geluk van zijn gezin op waarde weet te schatten.

Waardering

Het werk van Marjon Hoffman wordt gewaardeerd om de realistisch weergegeven personages en de herkenbaarheid voor jonge lezers. Jan Van Coillie noemt Floor uit

Helemaal Floor (2007) een eigentijdse heldin, van wie de eigenzinnige standpunten goed getoond worden en die lezers uitdaagt om een eigen standpunt in te nemen (De Leeswelp). Floor kent volgens Marjon Kok verschillende dimensies: lezers worden in eerste instantie door Floor voor de gek gehouden, want ze legt alle regels en situaties uit in haar eigen voordeel en komt daardoor zeer onschuldig over. Dat is ze echter helemaal niet, volgens Kok: ‘Ze is gewoon stout, maar wil liever niet voor de gevolgen opdraaien’ (Tubantia). Marjolein Noé vindt het overtuigend dat de belevenissen van Floor voort lijken te komen uit haar karakter (Leesideeën Off Line).

Ook in andere boeken beoordelen recensenten de herkenbare situaties positief. Zo zullen volgens Bieke Verlinden kinderen de gevoelens van Sofie in Ik wil geen bril! (2008) zeker herkennen (Leesideeën Off Line).

Over de karaktertekening van andere personages in het werk van Hoffman zijn de meningen niet altijd positief. Zo noemt Jan Van Coillie de wijze waarop de figuren worden weergegeven in Wegwezen! (2008) clichématig: ‘Alle personages zijn clichés: de opschepperige directeur, de tirannieke leerkracht, de pestkop, het watje, de rottige ouders die hun zoon liever kwijt dan rijk zijn, het pinnige liefje...’ (Leesideeën Off Line). Volgens Jessica Boeykens zijn de nevenpersonages uit Sem = er uit (2008) oppervlakkig geschetst en wordt het de lezer daardoor lastig gemaakt om een band met hen aan te gaan.

De humor in het werk van Hoffman wordt in de meeste boeken wel gesmaakt. In De dochters van sjeik Boul-Boul (2005) vindt Hanneke van den Berg met name het moment waarop de sjeik in warenhuis Harrods gaat winkelen ook voor volwassenen hilarisch. Mijn vreemde vriendin Hag en ik (2007) wordt in het Nederlands Dagblad getypeerd als ‘grappig’ en ‘vol aparte dingen’. Ook in de boeken over Floor wordt de humor doorgaans positief beoordeeld. Zo stelt Roos Tesselaar dat de ‘regels’ van Floor zeer komisch zijn, net als haar andere hersenspinsels (Algemeen Dagblad).

Toch valt de humor van Hoffman niet altijd in de smaak. Marja Boonstra vindt de grappige bedoeling in De regels van Floor (2003) allerminst geslaagd: ‘De verhaaltjes zijn grappig bedoeld maar zijn het niet. Het is meer een trucje, afgekeken van Sue Townsend (Adrian Mole) of Bridget Jones, maar Hoffman is niet subtiel genoeg’ (Leeuwarder Courant).

Ook over de opbouw zijn de meningen verdeeld. Terwijl Marja Boonstra het door Hoffman gehanteerde perspectief en de gekozen indeling in de boeken over Floor niet geslaagd noemt (Leeuwarder Courant), stelt Marjon Kok dat het starten van elk hoofdstuk met een eigen regel ervoor zorgt dat de lezer al een zeke-

re voorpret ervaart; bovendien zorgt het voor spanning (Tubantia). Voor Marjolein Noé zorgt die indeling ervoor dat de verhalen laagdrempelig zijn en het boek ‘des te lekkerder weghapt’ (Leesideeën Off Line).

Over de schrijfstijl van Hoffman bestaan eveneens verschillende opvattingen. In de serie over Floor wordt die over het algemeen positief beoordeeld. Zo is Helemaal Floor (2007) volgens Jan Van Coillie een vlot geschreven boek waarin Floor als typische heldin goed wordt neergezet (De Leeswelp). De stijl in haar andere boeken lokt vaker negatieve reacties uit. Pjotr van Lenteren vindt het taalgebruik in Mijn vreemde vriendin Hag en ik (2007) zo dood als een pier, volgens hem ‘horten en stoten de kortademige zinnetjes het hele boek door’ (de Volkskrant). En Jessica Boeykens noemt het taalgebruik in Sem = er uit (2008) ‘weinig origineel of virtuoos’ (Leesideeën Off Line).

Bibliografie

94 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2014