Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Odo Hirsch

door Karen Ghonem-Woets

Odo Hirsch is als David Kausman in de jaren zestig geboren in Melbourne, Australië. De exacte datum wil hij niet prijsgeven, omdat hij dergelijke gegevens niet van belang acht. Hij studeerde medicijnen en werkte in universiteitsziekenhuizen in Melbourne en Londen. Aan de universiteit van Cambridge promoveerde hij in de politicologie (‘political thought’). Hij bleef in Engeland wonen en werkte daar als medisch adviseur voor Amnesty International. Voor deze organisatie bracht hij verslag uit over slachtoffers van martelingen en onderzocht hij de omstandigheden in Oost-Europese ziekenhuizen.

Sinds 1997 is hij management adviseur (‘business consultant’) bij McKinsey Consulting. Na deze verandering van loopbaan begon hij met het schrijven van boeken voor kinderen vanaf ongeveer negen jaar. Zijn eerste boek, Antonio S. and the Mystery of Theodore Guzman (Antonio S. en het verborgen theater), verscheen in 1997. In Australië, Engeland en de Verenigde Staten ontving hij diverse literaire prijzen en nominaties van zowel jury's van volwassenen als van kinderen, waaronder in 1999 de Patricia Wrightson Prize for Children's Literature voor Antonio S. and the Mystery of Theodore Guzman.

Inmiddels heeft hij ook een titel voor volwassenen op zijn naam staan, Yoss (2001).

Werk

In Antonio S. en het verborgen theater, het verhaal waarmee Odo Hirsch debuteerde, komen al meteen de centrale thema's uit zijn werk naar voren: het doen van ontdekkingen en het oplossen van problemen. De hoofdpersonen in de verhalen van Hirsch zijn zelfstandig, nieuwsgierig en eigenwijs. Ze bevinden of begeven zich in een wereld die vol verrassingen is en

[pagina 2]

waar de ‘normale’ regels niet altijd van toepassing zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Hirsch zegt beïnvloed te zijn door Alice in Wonderland van Lewis Carroll.

Antonio S. woont in een groot, oud huis. Door een scheur in de muur kan hij in het appartement van Theodoor Guzman kijken, ooit een beroemd acteur. Antonio is vastbesloten de kunstenaar te ontmoeten, maar Guzman leeft teruggetrokken en heeft met niemand contact. Antonio zal dus iets moeten verzinnen om zijn aandacht te trekken. Hij besluit samen met een aantal vrienden een toneelstuk op te voeren. Het wordt een bijzondere ervaring, waarbij ze gaandeweg de magie van het theater ontdekken. Tijdens de uitvoering ziet Antonio meneer Guzman tussen het publiek. Enige tijd later nodigt Guzman hem uit voor een bezoek. Antonio ontdekt dat zich in de ruimte waarvan hij eerder al een glimp had opgevangen, een miniatuurtheater bevindt. In dat theater mag hij met behulp van poppen zijn zelfbedachte stuk nog een keer tot leven brengen.

Na Antonio S. en het verborgen theater schreef Hirsch een aantal verhalen waarin Bart, een ontdekkingsreiziger, of Hazel, een jonge detective in spe, centraal staan. Over beide hoofdpersonen zijn inmiddels drie verhalen verschenen, zodat gesproken kan worden van series. Bart bevindt zich altijd in vreemde oorden, Hazel beleeft haar avonturen in een gewone stad. Toch zijn er allerlei overeenkomsten tussen de series. Zowel Bart als Hazel krijgt regelmatig te maken met problemen en de lezer kan het hele proces van het ontdekken, ontrafelen en oplossen daarvan volgen. Beiden zien zich geplaatst voor levensvragen en morele dilemma's. Niet alleen de hoofdpersonen maar ook de lezers worden hierdoor aan het denken gezet. Hirsch wil met zijn boeken ‘deurtjes openen in het voorstellingsvermogen van de lezer’. Hij laat zien dat vragen en dilemma's op verschillende manieren beantwoord of opgelost kunnen worden. Daarbij worden voortdurend de grenzen van waarheid, eerlijkheid en vertrouwen afgetast. In Hazel van de twaalfde verdenkt bakker Volio, een goede vriend, Hazel ervan dat ze het geheime recept van zijn chocodippers naar de concurrent heeft doorgespeeld. In plaats van dit alleen te ontkennen, gaat Hazel met haar vriend Jakov op pad om de echte verrader te ontmaskeren. In Hazel en het kreeftenraadsel ontdekt Hazel dat de visboer Petrusca niet kan lezen. Hij weet dus niet wat er in het briefje staat dat een dief heeft achtergelaten bij het aquarium waaruit twee bijzondere kreeften zijn gestolen. Zonder dat Petrusca het weet en zonder dat ze zijn geheim verraadt, lost Hazel samen met Jakov de diefstal op.

Bart en Hazel zijn zelfstandige en ondernemende types, maar hebben ook behoefte aan vriendschap. Ze zijn geen superhelden. Zo trekt Hazel het

[pagina 3]

zich aan wat andere kinderen van haar vinden. Haar beste vriend is de stille, teruggetrokken Jakov, die door de andere kinderen gezien wordt als een buitenstaander.

Verhalen over Bart

Het motto waaronder Bart zijn avonturen beleeft, is Vindingrijkheid, Moed der Wanhoop en Volharding. Bart is niet het prototype van de stoere, heldhaftige ontdekkingsreiziger: hij is mager en pezig en ziet er sjofel uit. Toch wordt hij in De ijsreis bij een jonge, verwende koningin aanbevolen als de enige die haar wens kan vervullen, namelijk het proeven van een verse melingo. Voor deze opdracht heeft Bart zijn motto meer dan nodig, want melingo's groeien aan de andere kant van de wereld en blijven maar één dag vers. Bart en zijn vaste reisgezel Jacques le Grand aanvaarden de opdracht alleen omdat die hen genoeg geld oplevert voor hun gedroomde reis naar de grotten van Margoulis. Na een zeven weken durende zeereis komen ze aan in het land waar iedereen op dat moment in de ban is van melingo's: men eet ze rauw, gekookt, gestoomd of gepocheerd. Bart staat nu voor problemen die hij één voor één moet oplossen: waar vindt hij de beste melingo, wat is de beste melingo en hoe krijgt hij de melingo vers bij de koningin? Het eerste probleem is opgelost als hij Gozo ontmoet, een jongen die voor zijn oom melingo's naar de markt brengt. De oom wil de gevraagde melingo graag leveren. Ondertussen komt Barts vindingrijkheid van pas bij de oplossing van het laatste probleem: hij gaat op zoek naar een ijs-

[pagina 4]

berg waarin hij de melingo tijdens de terugreis lang genoeg goed kan houden. Gozo, die graag ontdekkingsreiziger wil worden, reist mee. De koningin geeft Bart bij zijn terugkeer alle middelen die hij nodig heeft voor zijn volgende expeditie.

De reis naar de grotten van Margoulis voert Bart uit samen met Jacques en Gozo. Dit avontuur vormt het vertrekpunt in Bart en de Stad van Schaduwen. Na de grotten te hebben bezocht worden de drie reizigers gevangengenomen en naar ‘de stad van de zon’ gebracht. Daar ziet men Gozo aan voor Darian, de ontvoerde en verloren gewaande zoon van de pasja. Bart en Jacques kunnen hun leven alleen redden door het uitvoeren van een ogenschijnlijk onmogelijke opdracht: het bevrijden van ontvoerde onderdanen uit een plaats die ‘Stad van Schaduwen’ heet. Gozo moet in het paleis blijven. Het avontuur is voor hem vooral een les in volharding. De Stad van Schaduwen lijkt het spiegelbeeld van de ‘stad van de zon’; niet een pasja maar een ‘ajsap’ maakt er de dienst uit. Bart weet hem er met moeite van te overtuigen dat hij de zoon van de pasja moet laten gaan. Als tegenprestatie moet Bart de zon naar de Stad van de Schaduwen brengen. Zelfs Jacques komt dat als een onmogelijke opdracht voor. Maar Bart geeft nooit op. Ze keren terug naar de stad van de zon, stelen een enorme spiegel uit het paleis van de pasja en plaatsen die zo voor de ingang van de Stad van Schaduwen dat het zonlicht tot in de verste hoeken van de ondergrondse stad wordt weerkaatst. Daarna vertrekt het drietal naar een volgende bestemming: de Gircassische kloof. Het is niet zozeer de kloof waar Bart en Jacques benieuwd naar zijn, maar wat erachter ligt: een groot oerwoud waarin volgens diverse verhalen een verborgen stad moet liggen. In Bart en de legende van Run ontdekken ze de stad Run en haar bewoners, die een vredig en zorgeloos bestaan lijken te leiden onder ‘de Falla’. Ze treffen er de dood gewaande ontdekkingsreiziger Wouter Tukker. Aanvankelijk hebben de avonturiers het prima naar hun zin. Gozo maakt nieuwe vrienden en raakt verliefd op de dochter van de Falla. Maar na een tijdje worden Bart en Jacques onrustig. Ze vinden het vreemd dat niemand hun vraagt wanneer ze verder reizen, en dat ze de Falla nooit te spreken krijgen. Langzaam maar zeker gaan ze beseffen dat Wouter Tukker niet wil dat ze weggaan, omdat ze dan de locatie van Run bekend kunnen maken aan de buitenwereld. Daar komt bij dat Wouter bang is door het thuisfront voor lafaard te worden aangezien. Hij sluit Bart en Jacques op in een diepe put. Nu is het Gozo die Vindingrijkheid, Moed der Wanhoop en Volharding mag toepassen.

Waardering

Hirsch' werk wordt in Australië, Engeland en de Verenigde Staten positief gewaardeerd vanwege het beeldend taalgebruik, de fantasie, de humor en ‘a freshness of vision’

[pagina 5]

waarmee jonge lezers wereldwijd worden bereikt (The Continuum Encyclopedia of Children's Literature). Critici in Nederland en Vlaanderen prijzen met name Hirsch' vertelkunst en de literaire kwaliteit van zijn werk. Antonio S. en het verborgen theater wordt geroemd omdat het een ‘origineel’ en ‘gedurfd’ boek is, dat niet gaat over ‘het heldendom waar veel kinderen van houden’ maar over ‘het werkelijke werken dat een voorstelling behoeft’ (Trouw). In een bespreking van Hazel van de twaalfde noemt een recensent de auteur ‘een meester in het oproepen van emoties’ (Trouw). Een andere recensent noemt de verhaallijn daarentegen ‘dunnetjes’ en vindt dat het boek in vergelijking met De ijsreis spanning en originaliteit mist (Leesidee jeugdliteratuur). Met De ijsreis zou Hirsch hebben bewezen dat avontuur en spanning ‘niet haaks hoeven te staan op literaire kwaliteiten’ (Leesidee jeugdliteratuur). In Bart en de Stad van Schaduwen worden met name ‘het mooie gebruik van de taal en de sterke sfeerschepping’ geprezen. De recensent vindt het een ‘verademing dat dit op-en-top fantasieverhaal tegelijk zo pretentieloos blijft: hier hoeft niets vernietigd te worden en niemand hoeft de superheld uit te hangen. Er valt niets te griezelen, je wordt niet in herkenbare problemen meegezogen, het is gewoon puur genieten, ook van de bijbehorende tekeningetjes en de vlotte vertaling’ (Leesidee jeugdliteratuur).

Bibliografie

Voor volwassenen

Yoss (2001).

Niet in het Nederlands vertaald

Frankel Mouse (2000), Frankel Mouse and the Bestish Lair (2002), Have courage, Hazel Green (2001), Pincus Corbett's Strange Adventure (2002).

Jeugdboeken

Antonio S. and the Mystery of Theodore Guzman (1997): Antonio S. en het verborgen theater. Vertaald door Tjalling Bos. Met illustraties van Andrew MacLean. Amsterdam, Ploegsma, 1998.

Bartlett and the Ice Voyage (1998): De ijsreis. Vertaald door Tjalling Bos. Met illustraties van Andrew MacLean. Amsterdam, Ploegsma, 1999.

Hazel Green (1999): Hazel van de twaalfde. Vertaald door Tjalling Bos. Met illustraties van Andrew MacLean. Amsterdam, Ploegsma, 2001.

Bartlett and the City of Flames (1999): Bart en de Stad van Schaduwen. Vertaald door Tjalling Bos. Met illustraties van Andrew MacLean. Amsterdam, Ploegsma, 2001.

Something's Fishy, Hazel Green! (2000): Hazel en het kreeftenraadsel. Vertaald door Tjalling Bos. Met illustraties van Andrew MacLean. Amsterdam, Ploegsma, 2002.

Bartlett and the Forest of Plenty (2001): Bart en de legende van Run. Vertaald door Tjalling Bos. Met illustraties van Andrew MacLean. Amsterdam, Ploegsma, 2002.

Over Odo Hirsch

Nanda Roep, Thuis de magie van theater beleven. In: Trouw, 16-9-1998. (Over Antonio S. en het verborgen theater.)

Roos Truwant, [Over Antonio S. en het verborgen theater]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 4 (1998) nr. 9, blz. 370.

Greet Bilsen, [Over De ijsreis]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 6 (2000), nr. 1, blz. 26-27.

Odile Jansen: Bakker Volio lijkt wel een roomsoes. In: Trouw, 19-5-2001. (Over Hazel van de twaalfde.)

Mai van Loon, [Over Bart en de Stad van Schaduwen]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 7 (2001), nr. 9, blz. 408-409.

[pagina 6]

Greet Bilsen, [Over Hazel van de twaalfde]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 7 (2001), nr. 5, blz. 218-219.

Anne Hanzl, Australian literature. In: Bernice E. Cullinan & Diane G. Person (eds), The Continuum Encyclopedia of Children's Literature. New York, London: Continuum, 2001.

Website

www.allenandunwin.com

63 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2003