Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Annemie Heymans

door Remco Ekkers en Roel Siegers

Annemie Heymans is op 9 februari 1935 in 's-Hertogenbosch geboren. Zij groeide op in een creatieve familie met zeven kinderen. Haar ruim twee jaar oudere zuster is Margriet Heymans.

Na de mulo doorliep Annemie de school voor kunst en kunstnijverheid in Den Bosch. In Amsterdam verdiende zij de kost als tekenmodel bij de Rijksacademie. Later werkte zij onder andere in Haarlem bij een fabriek waar zij emaille omhulsels van luciferdoosjes moest versieren en in Amstelveen bij een tekenfilmbedrijf. Ze trouwde en kreeg drie kinderen.

Na haar scheiding woonde zij enige tijd bij haar zuster Margriet met wie zij in 1965 hun eerste boek Het poppenfeest tekende en schreef. Pas in 1971 verscheen het bij Lemniscaat in Rotterdam en tegelijk in Amerika, Engeland en Duitsland. Daarna kon ze ook eerder getekend werk uitgegeven krijgen.

In 1981 was er een tentoonstelling van haar werk (en dat van Margriet Heymans en The Tjong Khing) in Parijs. In het Tropenmuseum hingen haar pentekeningen - sterk vergroot - bij een tweetal projecten.

In 1985 werd Neeltje bekroond met een Zilveren Griffel. De prinses van de moestuin werd door Annemie en Margriet Heymans geschreven en geïllustreerd. Ze kregen er in 1993 de Nienke van Hichtumprijs voor en allebei een Zilveren Griffel in 1992.

Annemie Heymans woont in Amsterdam en werkt als docente illustratieve vormgeving aan de kunstacademie in Kampen. Ze houdt regelmatig lezingen op scholen over het ontstaan van haar boeken.

Werk

Annemie Heymans' werk kenmerkt zich door verlangen naar een warme, intieme wereld. Dit ver-

[pagina 2]

langen wordt in een eigentijdse stijl gepresenteerd. Er bestaat een interessante spanning tussen de idyllische landschappen en de ouderwetse lange kleren enerzijds en het vrije gedrag van de kinderen anderzijds.

Haar verhalen zijn tamelijk traditioneel van opbouw. In Emily's ei (1973) vindt een meisje met haar sprekende pop een groot ei. Ze leggen het in een bolvormige fles en de volgende dag treffen ze een kleine pinguïn in de fles aan. Na allerlei wonderlijke avonturen belandt de pinguïn bij zijn soortgenoten in de dierentuin. Een ziek jongetje verveelt zich en zoekt afleiding met zijn hoofdkussen dat allerlei vormen blijkt te kunnen aannemen. Ook nu gebeuren er merkwaardige dingen. Uiteindelijk belandt het kussen waar het hoort: onder het hoofd van de slapende jongen (Pepijn's kolderkussen, 1976). In beide verhalen is de tekst secundair. De tekeningen zijn beeldend en chronologisch in hun opeenvolging, zodat ze het verhaal zonder tekst kunnen dragen.

Annemie Heymans vindt humor in haar werk heel belangrijk. Dat heeft voor haar gevoel vooral met relativeren te maken. Zij put vaak uit haar eigen leven, net als Margriet. In 1978 maakten ze ‘De kleine wereld van de Heymanskinderen’, dat als stripverhaal in het weekblad Margriet verscheen. De tekst werd bewerkt door de redactie. De plot was van tevoren bedacht, de details werden al tekenend ingevuld. De personen waren verstrooide, tekenende moeders en hun vindingrijke, soms lastige kinderen.

In De gele draad (1982), een beeldverhaal dat zij eveneens samen maakten, tekende Annemie het onderste gedeelte: de radeloze tante Pollie die de wilde Lena achterna gaat om de niet afgehechte jurk te redden. Zij kon zich goed aanpassen aan de stijl en de ideeën van haar zuster en wist niettemin het eigene te behouden.

Het poppenfeest (1971) maakte ze ook met Margriet. Het gaat over twee poppenfamilies die zich voorbereiden op de verjaardag van Haantje Vliegen. De poppen in huis (van Margriet) en de poppen van buiten (van Annemie) ontmoeten elkaar op het feest.

In de kritiek wordt het werk van Annemie traditioneler genoemd dan dat van Margriet, maar ook sterker van vorm. Zij gebruikt hoofdzakelijk inkt met toegevoegde kleur, vooral groen, bruin en zwart; soms aquarelverf en kleurpotlood. Zij verstaat de kunst met één enkele lijn een sprekende en levendige gelaatsuitdrukking neer te zetten.

Meer tekst dan ooit is te vinden in Neeltje (1984). De verhaaltjes werden eerder in afleveringen in Okki gepubliceerd. Neeltje heeft drie grote broers die haar overal te klein voor vinden. Als zij een dorstige goudvis wat limonade geeft en van een cactus de stekeltjes afknipt, worden haar

[pagina 2a]

[pagina 3]

broers zo boos dat ze met haar spulletjes naar de tuin verhuist en in de zandbak gaat wonen. Ze bezoekt buurvrouw De Boer, wandelt in het park, drinkt thee bij haar oma en vermaakt zich kostelijk met haar knuffelbeesten. Hier is de wereld van een kind verbeeld: eigenzinnig, fantasievol, levend met haar eigen kleine hofhouding.

In 1986 verscheen Adam Wortel krijgt bezoek. Annemie en Margriet tekenden ieder een deel van het verhaal over weggekropen baby's en over de speurtocht die volgt om ze terug te vinden. De tekeningen in dit stripboek/prentenboek zijn onmisbaar; ze vertellen een deel van het verhaal. Annemie was niet helemaal tevreden over dit boek en het duurde vier jaar voor ze opnieuw met haar zuster samenwerkte. Ze werkten een jaar aan De prinses van de moestuin (1991). Het boek verscheen ook in Zweden, Engeland, Denemarken, Frankrijk en de Verenigde Staten.

De prinses van de moestuin

Hanna en haar broertje Lutje Matte van zes wonen alleen bij hun vader. Hun moeder is overleden en ligt begraven in de moestuin achter het huis. Hanna zorgt voor haar broertje, wast af, kookt, ruimt op, maar haar vader heeft het te druk met zijn papieren en merkt het niet. Ze vlucht naar de moestuin. Langzamerhand krijgen de spulletjes van moeder een plaatsje in de moestuin en wordt het huis




steeds leger. Lutje Matte leest thuis over een prinses die in een tuin wordt opgesloten door haar vader. Hij mist zijn zusje en als alle spullen verhuisd zijn, gaat hij ook in de moestuin wonen. Bij een hevige storm waaien vaders papieren het huis uit. Dan komt vader bij zijn kinderen en timmert zelfs een dak boven de tuin. Het ouderlijk huis is nu helemaal leeg en kan in de toekomst misschien als toevluchtsoord dienen als er in de moestuin problemen zijn.

Het verhaal vertelt afwisselend de gebeurtenissen vanuit Lutje Matte en Hanna. De gevoelens van de kinderen met betrekking tot de dood, worden fijntjes uitgewerkt. ‘Ach dood, wat is dood? Het is maar een woord voor als niemand je ziet en niemand je hoort.’ Het verhaal doet denken aan De geheime tuin van Frances Hodgson Burnett. Sprookjeswereld, middeleeuwse verbeelding (de

[pagina 4]

gesloten tuin, hortus conclusus) en realiteit vloeien in elkaar over.

Annemie Heymans tekende de rechterpagina met Hanna en Margriet de linker met Lutje Matte en de vader. Ze stuurden elkaar de tekeningen omdat die precies bij elkaar moesten passen. Na elke twee met potlood en kleurpotlood gekleurde tekeningen over de volle lengte van twee liggende pagina's komen twee bladzijden met verschillende kleinere tekeningen in zwart-wit.

Er is weinig verschil in stijl. Na het beeld kwam de tekst ‘Onze tekeningen hebben een eigen karakter, maar ze passen wel bij elkaar. Ze zijn duidelijk familie,’ zegt Annemie in een interview. ‘Wij zijn bang iets te maken dat er net zo goed niet had kunnen zijn. Het mag nooit te gewoon worden. We voeren samen constant strijd tegen het gewone! Veel prentenboeken zijn niet goed omdat de tekst al vertelt wat de tekeningen laten zien. Bij het illustreren voor anderen proberen we een extra laagje te creëren: iets te vertellen wat er niet al staat.’

In de verhalen spelen vaders en mannen in het algemeen een ondergeschikte rol of ze zijn afwezig. In De prinses van de moestuin heeft de vader een belangrijke, maar weinig sympathieke rol. Hij heeft het te druk met zijn werk en de kinderen voelen zich in de steek gelaten. Het verdriet om de overleden moeder wordt niet gedeeld.

Bibliografie

Prentenboeken

Met Margriet Heymans, Het poppenfeest. Rotterdam, Lemniscaat, 1971.

Emily's ei. Utrecht, Het Spectrum, 1973.

Pepijn's kolderkussen. Tekstbewerking van

[pagina 5]

L.M. Niskos. Rotterdam, Lemniscaat, 1976.

Met Margriet Heymans, De gele draad. Amsterdam, Kosmos, 1982.

Boom, roos, vis. Tilburg, Zwijsen, 1982.

De mus en de vis. Tilburg, Zwijsen, 1982.

Neeltje. Amsterdam, Querido, 1984.

Het boek van Saar. Amsterdam, Querido, 1985.

Met Margriet Heymans, Adam Wortel krijgt bezoek. Amsterdam, Qeurido, 1986.

Blaadjes aan een been. Tilburg, Zwijsen, 1986.

Ietje Fietje. Tilburg, Zwijsen, 1988.

Een heel diepe plas. Tilburg, Zwijsen, 1991.

Met Margriet Heymans, De prinses van de moestuin. Amsterdam Querido, 1991.

Pien wil de nacht zien. Tilburg, Zwijsen, 1993.

Hoor! De merel zingt weer! Tilburg, Zwijsen, 1993.

Keuze uit de kinderboeken met illustraties van Annemie Heymans

R. van den Eerenbeemt, Margriet Marijne. Voorhout, Foreholte, 1960.

Carole Vos, Koen koopt een kans. Tilburg, Zwijsen, 1975.

Els van Delden, Dag meneertje in de spiegel. Amsterdam, Querido, 1980.

B. Nolet, De kleine wereldreis van Bas en Joke. Amsterdam, Kosmos, 1980.

L. Witvliet, Vogeltjes op je hoofd. Amsterdam, Kosmos, 1980.

R. Kromhout van der Meer, Waar ben je nou? Tilburg, Zwijsen 1982.

L. Witvliet, Sterrekers. Haarlem, Holland, 1984.

Ed Uspenski, Krokodil Genna en zijn vrienden. Amsterdam, Bakker, 1984.

Leonie Kooiker, Bang in bed. Tilburg, Zwijsen, 1985.

Nienke van Hichtum, Oude bekenden: beroemde sprookjes naverteld voor kinderen. Amsterdam, Becht, 1985.

Beatrijs Nolet, Ontsnapt! Kampen, Kok, 1986.

Jan van Laar, Twee benen is een reus en andere versjes voor kinderen. Kampen, La Rivière en Voorhoeve, 1987.

Jaak Dreesen, De vlieger van opa. Apeldoorn, Altiora, 1988.

Bart Moeyaert, Mijn tuin uit! Tilburg, Zwijsen, 1989.

Nicolette Smabers, Remco hoort een geluid. Houten, Van Holkema en Warendorf, 1992.

Over Annemie Heymans

Truusje Vrooland-Löb, We zien vaak dezelfde dingen op hetzelfde moment. In: Gezin en samenleving, jaargang 41 (1975), blz. 24-28.

Dokumentatie auteurs en illustratoren van jeugdboeken, knipselkrant jeugdliteratuur, jaargang 3 (1979), nr. 4.

A. Wamsteeker, Illustratrice van de maand - Annemie Heymans. In: KRO schoolradio luisterwijzer (1979), nr. 7.

K. Eykman en H. Verschuren, Ook een tekenaar vertelt; een gesprek over illustratie en tekst. In: En nu over jeugdliteratuur, jaargang 7 (1980), nr. 5.

H. Gosselink, Annemie Heymans. 's-Gravenhage, 1982. (NBLC-monografieën, serie O, nr. 3).

A. Devos, De start van een gezonde leeshonger. In: Infodok, jaargang 8 (1983), nr. 5.

P. Mooren, Welke gaatjes vullen plaatjes? In: En nu over jeugdliteratuur, jaargang 10 (1983), blz. 92-96.

Doris Grootenboer, Kinderen zijn vreselijk. In: Algemeen Dagblad, 3-10-1991.

Marjoleine de Vos, Kamers kunnen praten. In: NRC Handelsblad, 13-9-1991.

Cornald Maas, Wij voeren samen constant strijd tegen het gewone. In: De Volkskrant, 7-9-1991.

Cornald Maas, Kordate Pien wil de maan en de nacht. In: De Volkskrant, 5-6-1993.

40 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1996