Lexicon van de jeugdliteratuur

Hans Henkes

door Marianne Boswerger

Hans Henkes werd in 1931 in Breda geboren. Hij studeerde geologie aan de Universiteit van Leiden, maar legde zich later toe op het werken met computers. Hij woont in Heeze en heeft vier kinderen.

Hoor je me niet! werd in 1982 bekroond met de Europese Jeugdboekenprijs.

Werk

Hans Henkes schrijft voornamelijk over gedrag en gevoelens van kinderen. Hij vindt dat ouders te vaak de emoties van kinderen doodzwijgen of bagatelliseren, omdat zij niet weten hoe ze over gevoelens kunnen praten. Henkes' voornaamste doel is kinderen te leren dat gevoelens als spijt, boosheid, blijdschap en verdriet heel gewoon zijn. Hij laat kinderen zien hoe ze deze gevoelens bespreekbaar kunnen maken en verwerken. Hoewel hij in een interview zegt dat een kinderboek boeiend moet zijn en dat belering uit den boze is, is een opvoedendlerend element vrijwel overal in zijn werk aanwezig.

Omdat emoties zo moeilijk onder woorden te brengen zijn, toont Henkes in zijn vele illustraties wat de personages voelen. Zijn heel eigen tekenstijl is wat onbeholpen, kinderlijk, maar met soms humoristische details. Karakteristiek zijn de wijd uitstaande staartjes van de meisjes.

Volwassenen vinden over het algemeen de verhaaltjes niet erg boeiend, omdat gevoelens en gedragingen te weinig concreet uitgewerkt zijn; de auteur probeert volgens hen zijn lezers te ‘programmeren’ door deze gevoelens en gedragingen zo expliciet en geïsoleerd te behandelen. Bovendien vinden ze dat volwassenen te karikaturaal worden afgebeeld.

Kinderen van een jaar of tien zeggen veel te herkennen (bijvoorbeeld een held willen zijn, iets pikken enz.); maar sommigen vinden het jammer dat er zoveel - overigens grappige - tekeningen in deze boeken staan, omdat het verhaal dan zo gauw uit is.

Henkes schrijft nog maar kort voor kinderen. Voor de computercursussen die hij gaf, schreef hij rollenspelen die hij voorzag van tekeningetjes. Een collega was zo enthousiast over de combinatie van plot en tekeningen, dat hij Henkes aanraadde zijn vaardigheden te gebruiken voor kinderboeken.

Zo ontstond Hoe voel jij je vandaag?, waarin de auteur aan de hand van korte verhaaltjes, tekeningen en strips gevoelens onder woorden brengt. Een maand later volgde de Hoe kun je dat nu doen?, waarin hij laat zien dat je gedrag bepaalt wie je bent en dat iedereen anders is. Beide boeken beginnen met

een inleiding waarin Henkes uiteenzet wat ‘gevoel’ en ‘gedrag’ is. Daarna volgen allerlei gebeurtenissen uit het leven van de kinderen van moeder Ganzetaart en vader Sprokkelhout.

Hoor je me niet! bestaat bijna geheel uit tekeningen, wat hier erg functioneel is omdat het boek is bedoeld voor dove kinderen. De dove Marc gebruikt de internationale gebarentaal ‘Gestuno’ (bij vele Nederlandse doven niet echt bekend) om zijn verhaal te vertellen: als hij een boodschap doet, wordt hij door een inbreker gegijzeld. Omdat hij niets kan zeggen door de telefoon die de inbreker hem voorhoudt, slaat de dief in paniek op de vlucht.

Wat de tekeningen niet kunnen zeggen, wordt aangevuld door de gebarentaal: een naam, handelingen, dialoog. Het is wat onlogisch dat ook anderen dan Marc gebarentaal hanteren om zich onderling verstaanbaar te maken. Voor horenden is het verhaal aangevuld met gewone taal, teneinde de integratie tussen doven en horenden te bevorderen.

In Trammelant komt Henkes op voor de rechten van het kind. Op een wat ironische manier laat hij zien dat kinderen pas serieus worden genomen als ze een hoop deining veroorzaken en dan nog slechts door mensen en instellingen die daar belang bij hebben. Dorrie van der Zet wenst een andere naam, hetgeen haar - met begeleiding van een journalist - in aanraking brengt met de Nederlandse staatsinrichting en haar uiteindelijk de naam Muntje Behoudenvaart oplevert. Het verhaal van Dorrie wordt afgewisseld met informatie over de instellingen waarmee ze kennis heeft gemaakt zoals de Tweede Kamer, de televisie, de kinderbescherming, enzovoort. Deze informatie, waarover de auteur zich uitgebreid heeft laten voorlichten en die uniek is als thema in een kinderboek, wordt verklaard met grote illustraties.

Vanwege de opzet is het verhaal zelf erg geforceerd, wat de kritiek uitspraken ontlokt als ‘saai, irritant, bevoogdend, monsterprodukt’ en ‘overdaad aan informatie schaadt’.

Bibliografie

4 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1984