Lexicon van de jeugdliteratuur

Tineke Hendriks

door Ruud Kraaijeveld

Tineke Hendriks is op 7 april 1949 in Den Haag geboren. Na de mulo en de mms studeerde ze aan de Sociale Academie. Daarna werkte ze als maatschappelijk werkster bij een instelling voor gezins- en bejaardenzorg. Later trad ze in dienst bij de organisatie Wereldkinderen, een bemiddelingsbureau dat zich bezighoudt met de adoptie van buitenlandse kinderen. In die periode reisde ze regelmatig naar Korea om zich op de hoogte te stellen van de situatie daar; zij had veel te maken met adoptiekinderen uit dat land.

Na haar huwelijk stopte ze met werken en begon een universitaire studie pedagogiek. In het kader daarvan schreef ze een scriptie over de vraag waarom Koreaanse vrouwen hun kinderen afstaan. Haar debuut als kinderboekenschrijfster, Het huis met het blauwe dak (1992) gaat over een geadopteerd Koreaans meisje in Nederland.

Werk

De boeken van Tineke Hendriks hebben een realistisch karakter. De schrijfster gaat uit van werkelijke gebeurtenissen en situaties en bedenkt daarbij een verhaal met verzonnen personages. Aan het schrijven gaat veel onderzoek vooraf. Als ze een scherp beeld heeft gekregen van de tijd, de plaats en de omstandigheden, vraagt ze zich af hoe de personen zich in die situatie zouden kunnen gedragen.

Het huis met het blauwe dak is gebaseerd op Hendriks' eigen ervaringen met adoptiekinderen. Ze had een duidelijke lezersgroep voor ogen: ‘Ik vond dat er voor geadopteerde Koreaanse kinderen helemaal geen gemakkelijk toegankelijke boeken bestonden. Er werd alleen maar óver hen geschreven.’ Toen het verhaal af was, hoopte ze dat het ook voor een

grotere groep interessant zou zijn. Er zijn maar weinig mensen die weten wat er in de adoptiewereld speelt en de media besteden hoofdzakelijk aandacht aan kinderen met wie het mis is gegaan. Ze wilde laten zien dat een adoptiekind heel goed ingeburgerd kan zijn en toch voor specifieke vragen en moeilijkheden kan komen te staan.

Hoofdpersoon is de vijftienjarige geadopteerde Jinta van Kesteren. Zij werd geboren in Korea en heet eigenlijk Kim Yung Ya. Ze probeert erachter te komen waar haar wortels liggen: wie haar echte ouders zijn, hoe ze leefden, waarom ze niet bij hen kon blijven. Door de gebrekkige informatie in het adoptierapport en doordat haar echte moeder alle banden verbroken heeft, kost het Jinta veel moeite op het spoor van haar verleden te komen. Haar Nederlandse moeder werkt aanvankelijk ook niet mee. Hoewel Jinta heel graag meer over haar verleden wil weten, is ze tegelijk bang voor wat ze ontdekken zal. Misschien wil haar echte moeder helemaal niets meer van haar weten. Ze begint zich af te vragen of haar speurtocht wel verstandig is.

Die onzekerheden en twijfels maken de kern van het boek uit. Het wordt duidelijk dat Jinta zich tussen twee werelden bevindt en moeilijk kan kiezen. Dat leidt tot grote innerlijke spanningen die problemen veroorzaken tussen Jinta en haar Nederlandse moeder. Uiteindelijk zet Jinta toch door en ze slaagt erin haar moeder Mi Sook te vinden. Ze reist naar Korea om haar persoonlijk te ontmoeten, maar dat loopt op een teleurstelling uit. Jinta ontdekt dat ze geen gemeenschappelijke herinneringen hebben en elkaar daardoor ook nauwelijks iets te vertellen hebben. De verbondenheid die ze jarenlang gevoeld en gezocht had blijkt niet te bestaan, concludeert ze aan het eind van het boek. Hierdoor vindt ze innerlijk rust.

Het verhaal bevat twee verhaallijnen: aan de ene kant het verhaal van Jinta's zoektocht, aan de andere kant het verhaal van Mi Sooks ‘misstap’, Jinta's geboorte en haar eerste levensjaar in Korea. Uit de omvangrijke terugblikken wordt duidelijk waarom Jinta als klein kind door haar moeder is afgestaan. Ze geven een schrijnend beeld van de omstandigheden van een ongehuwde moeder in de Koreaanse cultuur.

Blijf zitten waar je zit speelt tijdens de Tweede Wereldoorlog en heeft de jodenvervolging als thema. In het laatste oorlogsjaar ontdekt de zestienjarige Emma Blokland bij een schuur van de tuinderij een doodzieke gewonde joodse jongen die Diek Visser heet. Het boek beschrijft hoe Emma en haar vader, na enige aarzelingen en twijfels, de jongen onderdak en bescherming bieden. Het schuilhouden van Diek verloopt niet geheel zonder problemen: een foute buur-

man krijgt door wat er gaande is en waarschuwt de Duitsers. Het scheelt maar weinig of Diek wordt ontdekt. Als Nederland bevrijd wordt, gaat al het gefeest aan Diek voorbij: de onzekerheid over het lot van zijn vader, moeder en zusje maakt hem somber. Hij vraagt zich af hoe hij verder moet leven als blijkt dat ze zijn omgekomen.

Net als Het huis met het blauwe dak kent dit boek twee verhaallijnen: enerzijds de gebeurtenissen rond het onderduiken van Diek op de tuinderij, anderzijds het verhaal over zijn belevenissen gedurende de eerste helft van de oorlog. In een omvangrijke terugblik die ongeveer éénderde van het boek beslaat, wordt verteld over de periode waarin Diek met zijn ouders en zijn zusje moet onderduiken. Dit loopt op een ramp uit.

Het verhaal laat zien dat onderduikers niet altijd uit idealistische motieven werden geholpen, maar dat het de hulpverleners soms om het geld te doen was. Hoewel de spanning en de actie in het verhaal belangrijk zijn, wordt er veel aandacht besteed aan de gedachten en gevoelens van Anna en Diek. Hun verwarring en onzekerheid komen duidelijk naar voren. Het open einde past daar compositorisch goed bij.

Waardering

Het werk van Tineke Hendriks is overwegend positief besproken. Naast lovende staan echter ook negatieve recensies. Selma Niewold vindt dat Het huis met het blauwe dak erg authentiek overkomt. Ze oordeelt: ‘boeiend en goed geschreven, heden en verleden lopen vloeiend in elkaar over en de personages zijn geloofwaardig (-) niet een en al tobberigheid, maar soms zelfs geestig en af en toe ontroerend.’ Ook Els de Jong-van Gurp is lovend: ‘heel boeiend geschreven. De emoties, en dat zijn er nogal wat, komen goed uit de verf.’ Joke Dieben-Frericks noemt de grote kracht van het boek dat de problematiek van de puber die in twee werelden leeft, helder uiteen wordt gezet. Marita Vermeulen meent echter dat Jinta juist weinig genuanceerd is uitgewerkt, en dat de humor totaal ontbreekt. Zij vindt de passages die spelen in Korea, over Jinta's echte moeder Mi Sook, ‘ijzersterk’, maar het geheel noemt ze een zwak uitgewerkte, teleurstellende jeugdroman.

Blijf zitten waar je zit is volgens Ruud Kraaijeveld een interessant en waardevol jeugdboek over de oorlog, waarin de personages genuanceerd en overtuigend zijn uitgewerkt. Het verhaal is goed geschreven en boeit van begin tot eind. Hij heeft ook aanmerkingen, bijvoorbeeld ten aanzien van de originaliteit: het verhaal doet regelmatig denken aan Wie niet weg is wordt gezien van Ida Vos. Ook vindt hij het af en toe iets te didactisch.

Bibliografie

39 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1995