Lexicon van de jeugdliteratuur

Willy van der Heide

door Matee ten Wolde

De schrijver Willy van der Heide werd als W.H.M. van den Hout op 3 juni 1915 in Den Bosch geboren. Voor de Tweede Wereldoorlog werkte hij bij de reclame-afdeling van Philips. In 1939 debuteerde hij met de humoristische avonturenroman Een woestijn raakt zoek. Tijdens de Tweede Wereldoorlog publiceerde hij ook enkele boeken. Voor zijn duistere activiteiten in de oorlog - hij werkte voor het pro-Duitse blad De Gil - werd hij niet veroordeeld, maar wel na drie jaar voorarrest voor tien jaar uitgesloten van de journalistiek.

Ook na zijn uitsluiting bleef Van den Hout vanwege zijn oorlogsverleden en excentrieke vrijbuitershouding min of meer besmet, waardoor hij met zijn schrijftalent moest uitwijken. Zo was hij redacteur van het pornoblad Candy, auteur van het pornografische The house of pain, maar ook van een verhandeling over wichelroedelopers. Verder maakte hij voor het weekblad Panorama humoristische verhalen. Hij stierf op 24 februari 1985 in zijn woonplaats 's-Gravenhage.

Werk

Van den Hout schreef nooit onder zijn eigen naam, ook als journalist niet. De pseudoniemen Willy Waterman en Willem W. Waterman gebruikte hij om onder andere het morele verval van het Nederlandse leger aan de kaak te stellen. Victor Valstar was de naam van de dichter Van den Hout. Onder de naam Sylvia Sillevis schreef Van den Hout een aantal meisjesboeken. Als Willy van der Heide, zijn bekendste schuilnaam, schreef hij de Bob Evers-serie.

Na 32 delen stopte Van der Heide tijdelijk met Bob Evers, vanwege ruzie met zijn uitgever over een financiële kwestie. De ongekend populaire serie bereikte een miljoenenoplage, maar de schrijver bleef bij zijn besluit en probeerde met de Zip Nelson-serie - waarvan slechts één deel verscheen - en de avonturen van Otto Onge het succes van Bob Evers te overtreffen. Deze pogingen zijn mislukt, hoewel de series veel op elkaar lijken.

Later hervatte Van der Heide de Bob Evers-serie. Deel 34 en 35 voltooide hij nog, zij het voor een andere uitgever. In 1978 kondigde de schrijver deel 36 en 37 aan, maar die zijn nooit verschenen. Een zeegevecht zonder watervrees, het langverwachte deel 33, is postuum verschenen; het werd voltooid door Van der Heidekenner Peter de Zwaan.

Bob Evers

In tegenstelling tot de meeste jongensboeken uit de jaren vijftig kent de Bob-Evers-serie geen moraliserende toon: dominees, dorpsagenten zijn nooit aanwezig, ouders hoogst zelden. De verhalen hebben vaart, zitten vol avontuur, humor en spanning. De drie jongens reizen over de hele wereld en halen dingen uit waarvan hun vaders altijd hebben gedroomd. Hun daden worden dan ook oogluikend toegestaan, soms zet een van de vaders de jongens er zelfs toe aan.

Hoewel de titel anders suggereert, is het Arie Roos en niet Bob Evers die meestal de aanzet geeft tot de avonturen. Van de drie jongens komt Bob juist het minst uit de verf. De nuchtere Amerikaan begrijpt niets van Europa of Nederland: in een van de delen vraagt hij of hij zich nu in Hilversum 1, 2 of 3 bevindt. Jan Prins is de techneut van het gezelschap. Hij leest graag in de Encyclopedia Brittannica, is gierig, secuur en schoon. Arie Roos is de held. Hij is dik, rood en lelijk, maar heeft humor en zit nooit verlegen om een fantastisch verhaal. Hij is bovenal verslingerd aan Droste-repen.

De speurders worden gedurende de serie niet ouder. Na het behalen van het hbs-diploma hebben zij eeuwig vakantie. De opzet van het laatste deel van de serie verschilt niet van het eerste; het ene avontuur volgt op het andere. Vermoeden de drie dat er misdaad in het spel is, dan gaan zij er recht op af. De avonturen bestaan dan ook voor het merendeel uit overvallen, achtervolgingen, beschietingen, besluipingen en ontvoeringen.

Van der Heide geeft mensen uitsluitend uiterlijke kenmerken. Het is overduidelijk wie goed is en wie slecht. Boeven hebben altijd haviksneuzen en rattegezichten, vrouwen en Belgen zijn dom, kleurlingen deugen niet: zij zijn laf en vuil en worden aangeduid als dolle kaffer, aapmens of alohagabber.

Pyamarel in Panama

Op een Mexicaanse rommelmarkt krijgen Jan, Arie en Bob in de gaten dat zij achterna worden gezeten door een bende misdadigers die nog een rekening met hen heeft te vereffenen. Na tal van achtervolgingen, schietpartijen en overvallen ontdekt het drietal dat de bende wapens smokkelt. De vrienden besluiten de zaak zelf op te lossen. De bende laat dit niet op zich zitten. Nadat de jongens met een vliegtuigje Panama illegaal zijn binnengekomen en de fbi hebben ingeschakeld, worden de boeven uiteindelijk op heterdaad betrapt. Een recensent van Boek en Jeugd schreef: ‘Aan dit verhaal ontbreekt elke achtergrond. De jonge knapen zijn beter thuis in boeven-trucjes dan de misdadigers zelf. De taal is banaal en het hele boek is geladen met materialistische, lege gedachten. Het is daarom ten zeerste af te keuren.’

Waardering

Het werk van Van den Hout is zonder uitzondering vlot geschreven. Men leest zijn boeken in één adem uit. Omdat het hem nogal eens ontbrak aan een goede plot, is toeval een trouw hulpje van de toch vindingrijk te noemen schrijver. Een recensent in nrc Handelsblad verzuchtte: ‘Handig is Van der Heide, schrijven kan hij ook, en hij weet van dingen die jongens interesseren. Als hij dit alles maar eens aan wat beters besteden wilde!’

De lezers uit de jaren vijftig werden enorm aangetrokken door zowel het ontbreken van enige moraal als de humor in Bob Evers. Het Amerikabeeld van deze generatie lezers werd voor een groot deel bepaald door de serie. Critici daarentegen waarschuwden veelvuldig. Boek en Jeugd: ‘Wat heeft het voor zin deze Bob Evers-serie telkens weer met een nieuw deel uit breiden? De hoofdpersonen zijn eerder lafaards dan helden; waarom wordt er met zulke grote geldbedragen omgesprongen en op zulk een onverantwoorde wijze?! De jeugd beveelt het zichzelf aan, maar overtuig haar van het tegendeel!’

Otto Onge was een zelfde lot beschoren. Zo valt in de Idil van september 1959 te lezen: ‘Otto's smijten met geld noopt ons het boek een aanbeveling te onthouden, althans voor de jongere lezers.’

Bibliografie

25 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1991