Lexicon van de jeugdliteratuur

Halil Gür

door Dick de Scally

Halil Gür werd geboren op 14 februari 1951 in Gaziantep (zuidoost Turkije). Zijn vader werkte bij de gezondheidsdienst. Het gezin telde negen kinderen. Na de middelbare school vertrok Halil naar Istanbul om architectuur te studeren. Door geldgebrek kon hij die studie niet afmaken. De kennis die hij had opgedaan, stelde hem echter in staat als gids te werken voor toeristen in Istanbul. Die contacten brachten hem in aanraking met het westen. In 1974 ging hij als toerist naar Nederland. Na het verlopen van zijn visum kwam hij in het circuit van de illegale gastarbeid. Vier jaar later kreeg hij een verblijfsvergunning. Hij werkt bij een bank in zijn woonplaats Amsterdam. In zijn vrije tijd schrijft hij.

In 1986 kreeg Gür voor Gekke Mustafa de E. du Perronprijs. In 1987 kreeg hij de Jenny Smeelik-Kiggenprijs (voor schrijvers die het leven van kinderen van etnische minderheden verwoorden) voor Mijn dappere moeder.

Werk

Herinneringen aan zijn jeugd in Turkije, zijn verlangen naar het westen, de emigratie naar Nederland en zijn ervaringen als illegale vreemdeling zijn de thema's in alle vier tot nu toe gepubliceerde verhalenbundels.

In interviews noemt Gür zich een migrantenauteur. In zijn verhalen verwoordt hij de magische aantrekkingskracht die het rijke westen op bijna alle (arme) Turken uitoefent. Het staan tussen twee culturen brengt complicaties van allerlei aard met zich mee. Gür wil de lezers, vooral jonge mensen, met zijn boeken iets leren, begrip voor vreemdelingen bijvoorbeeld. Het is alsof hij de lezers wil zeggen: armoede maakt niet gelukkig, dat heeft ze met gastarbeid gemeen.

In de verhalenbundels Gekke Mustafa (1984) en De hemel bleek grauw (1988) spelen volwassenen de hoofdrol. In Mijn dappere moeder (1986) en Een kind vliegt door de nacht (1990) zijn kinderen de hoofdpersoon. Mijn dappere moeder (1986) is één groot loflied van Gür op zijn moeder (‘een monument’ zegt hij zelf). Omdat zijn vader voor zijn werk veel en lang afwezig moest zijn, was moeder de spil waar het gezin om draaide.

De vijf verhalen uit Een kind vliegt door de nacht hebben jeugdherinneringen als thema; onder andere een schoolherinnering, toeristenjacht in Istanbul en een belevenis in Ankara. In het titelverhaal neemt de hoofdpersoon samen met een vriendje zijn lerares Engels in de maling. Hij droomt ervan het goed te maken, maar eigenlijk wil hij zijn capaciteiten op het gebied van Engels bewijzen. Want Engels en de droom van emigratie gaan samen. ‘Ik heb van mijn juf Miss Jane gedroomd. (...) Ik was een witte duif. Ik sloeg mijn vleugels uit en vloog hoog door de lucht. Over de oceaan, helemaal naar Amerika.’

Waardering

Nederlands noch Engels zijn Gür's moedertaal. Hij schrijft zijn verhalen eerst in het Turks en vertaalt ze daarna in het Engels. Met behulp van anderen zet hij die Engelse tekst over in het Nederlands. De teksten wekken niet de indruk ‘vertaald’ te zijn. Integendeel, ze zijn puur Nederlands. Trefzekere eenvoud en emotie zijn twee belangrijke kenmerken van zijn taalgebruik. In zijn werk zijn conclusies en filosofische uitweidingen opvallend afwezig.

Recensenten waarderen hem om zijn vermogen het ingewikkelde sociale probleem van de vreemdelingen in eenvoudige structuren weer te geven, zonder dat van versimpeling sprake is. In beschouwingen prijst men hem om het kweken van begrip voor de gastarbeider.

Bibliografie

31 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1993