Lexicon van de jeugdliteratuur

René Goscinny

door R. van Eijck

René Goscinny is geboren op 14 augustus 1926 in Parijs. Toen hij twee jaar was, verhuisden zijn ouders naar Buenos Aires in Argentinië. Onmiddellijk na zijn middelbare schoolopleiding, in 1943, overleed zijn vader, waardoor René Goscinny gedwongen werd een baan te zoeken. Korte tijd was hij boekhouder, maar al snel werd hij tekenaar bij een reclamebureau.

In 1945 vertrok René Goscinny naar New York, op uitnodiging van een aldaar wonende oom. Het lukte hem niet om als tekenaar aan de slag te komen, zodat hij zich met allerlei andere baantjes in leven moest houden. In 1946 bracht hij zijn diensttijd in Frankrijk door. Daarna keerde hij terug naar de Verenigde Staten, waar hij zich beter thuisvoelde. Twee jaar lang was hij vervolgens werkloos. In 1949 vond hij een baan bij een studio, waar kinderboeken en reclametekeningen werden gemaakt. Daar werkte hij samen met collega's als Harvey Kurtzman, Will Elder en John Severin, die enkele jaren later furore zouden maken met het baanbrekende tijdschrift Mad.

In deze periode leerde René Goscinny in New York Joseph Gillain (pseudoniem Jijé) en Maurice de Bevere (pseudoniem Morris) kennen, die vanuit de Verenigde Staten als striptekenaars werkten voor het Belgische tijdschrift Spirou/Robbedoes. Deze tekenaars wisten bij Goscinny belangstelling voor het stripverhaal te wekken. In 1954 keerde hij samen met Morris terug naar Europa, waar hij na enige tijd de door hem geschreven en getekende strip Dick Dicks in een aantal Belgische kranten gepu-

bliceerd wist te krijgen. Vervolgens vroeg striptekenaar Albert Uderzo hem als tekstschrijver, waarna zij samen een aantal stripseries voor verschillende Franse tijdschriften opzetten. Kort daarop vroeg ook Morris hem om hulp bij het schrijven van de verhalen van Lucky Luke, waarvan hij tot zijn dood de scenario's is blijven schrijven.

Zo kwam René Goscinny terecht in de groep stripauteurs die werkten voor de tijdschriften Spirou/Robbedoes en Tintin/Kuifje. Deze begonnen regelmatig een beroep te doen op zijn schrijfkwaliteiten. Hij maakte onder andere scenario's voor Tibet (Chick Bill), Jijé (Jerry Spring), André Franquin (Ton & Tinneke), Arthur Berckmans (Pechvogel) en Dino Attanasio (Signor Spaghetti). In 1955 tekende hij zelf nog het korte stripverhaal Kapitein Bibobu in Risque Tout/Sprint, een kortstondig zusterblad van Spirou/Robbedoes. Samen met Albert Uderzo maakte Goscinny van 1958 tot 1961 voor Tintin/Kuifje de strip Hoempa Pa, die wat stijl betreft een voorstudie genoemd mag worden van zijn grootste succes: Asterix.

Deze strip startte in 1959 in een nieuw Frans tijdschrift, Pilote, waarvan Goscinny zelf een van de oprichters was. Pilote richtte zich op de wat rijpere jeugd en verscheen oorspronkelijk in samenwerking met Radio Luxembourg. Na korte tijd werd het echter overgenomen door Uitgeverij Dargaud. Tot 1968 was René Goscinny hoofdredacteur van Pilote, maar na een revolte van de tekenaars in mei 1968 tegen zijn als strak ervaren beleid legde hij deze functie neer om vervolgens, tot 1974, het blad te blijven leiden als directeur.

Naast Asterix schreef Goscinny voor Pilote ook de strip Iznogoud, met tekenaar Jean Tabary, een serie korte verhalen over een grootvizier ergens in het Midden-Oosten, die koste wat kost de plaats van zijn kalief wil innemen. Tevens schreef hij enkele jaren lang de verhalen van Le Petit Nicolas, die door tekenaar Sempé werden geïllustreerd.

Inmiddels waren er, gedragen door het enorme succes van de Asterix-strip, reeds twee tekenfilms van Asterix gemaakt, naar een scenario van Goscinny: Astérix le Gaulois (1968) en Astérix et Cléopatre (1970), geproduceerd door de Belvision Studio's. In 1973 richtten Goscinny, Uderzo en Dargaud de Studio Idéfix op, om de tekenfilmproduktie volledig in eigen hand te kunnen houden. In 1976 verscheen bij Idéfix de (voorlopig) laatste film: Les XII travaux d'Astérix.

Op 5 november 1977 overleed René Goscinny, 51 jaar oud, aan een hartaanval tijdens een bezoek aan de cardioloog.

Werk

Het belangrijkste kenmerk van de door René Goscinny geschre-

ven strips wordt gevormd door de dubbele bodems die hij er in wist te leggen. Omdat zijn verhalen op meer dan één niveau gelezen kunnen worden, zijn ze voor een zeer breed lezerspubliek toegankelijk: zowel kinderen en oudere jeugd als volwassenen worden door zijn strips geboeid. Voor de jonge lezers is er het verhaal, de spanning en de actie, voor de oudere lezers zijn er de woordspelingen, de subtiele grappen, de running gags en de lichte vorm van satire op de hedendaagse maatschappij. Vooral in Asterix en Iznogoud spelen de tekstgrappen de hoofdrol, maar ook al is de humor in Lucky Luke visueler, toch is daarin voldoende subtiliteit en rake typering van karakters verwerkt om ook deze serie een groot lezerspubliek van volwassenen te bezorgen. Goscinny's humor is steeds fris en origineel, is nooit gezocht en is altijd van een intelligent niveau.

René Goscinny heeft zijn scenario's altijd in nauw overleg met zijn tekenaars geschreven. Steeds hield hij daarbij rekening met de persoonlijkheid van de betreffende tekenaar. Desondanks wist hij in al zijn strips het volstrekt eigen karakter van zijn humor te behouden, zodat zijn verhalen altijd sterk zijn eigen stempel dragen.

Ook als hoofdredacteur van Pilote heeft hij een belangrijke rol gespeeld; het was een vernieuwend tijdschrift, dat alle ruimte bood aan jonge tekenaars die zich aan experimenten op stripgebied wilden wijden. Dit werd mogelijk gemaakt door het feit dat Pilote zich niet op een kinderpubliek richtte, maar op de oudere jeugd; geleidelijk evolueerde het zelfs tot een tijdschrift dat uitsluitend een volwassen lezerspubliek had. Daardoor heeft Pilote in de wereld van de Europese strip een baanbrekende rol vervuld en heeft het veel navolging gevonden.

Waardering

De belangrijkste verdienste van Goscinny is geweest dat hij een grote bijdrage heeft geleverd aan de acceptatie van het stripverhaal als meer dan alleen kinderlectuur. Zijn Asterix werd halverwege de jaren zestig in Frankrijk, en daarna ook in andere landen, steeds meer gelezen door een ouder publiek, dat zich er niet voor schaamde strips te lezen. Het hoge niveau van de verhalen, de dubbele bodems en de subtiele woordgrappen hebben de weg gebaand voor vele andere strips van hoog niveau die in het kielzog van Asterix bij een volwassen publiek zijn doorgedrongen, zodat het stripverhaal zich net als andere moderne media zoals film en televisie, een vaste plaats in de hedendaagse samenleving heeft weten te veroveren.

Door vele van zijn collega's wordt René Goscinny, die vele prijzen voor zijn werk heeft ontvangen, beschouwd als de beste Europese

stripscenarist, die in samenwerking met uitstekende tekenaars als Morris en Uderzo enkele van de populairste Europese strips op zijn naam heeft staan: Asterix en Lucky Luke. De hoge kwaliteit die Goscinny wist te leveren blijkt misschien het beste uit het feit dat beide series na zijn dood onder de handen van andere scenaristen nooit meer hun oude niveau hebben bereikt.

Bibliografie

29 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1992