Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Monika Feth

door Jürgen Peeters

Monika Feth is op 8 juni 1951 geboren in Hagen, West-Duitsland. Ze kreeg onderwijs op een strenge kloosterschool. Hoewel Duits haar lievelingsvak was, behaalde ze voor schrijfopdrachten slechte resultaten, omdat ze er volgens haar leerkracht te veel fantasie in verwerkte. Na haar studie literatuurwetenschappen aan de universiteit van Bonn werkte ze als journaliste voor kranten en omroepen. Ze debuteerde als literair auteur in 1980 met Examen, een roman waaraan ze begon nadat een studiegenoot van haar uit faalangst zelfmoord had gepleegd. Inmiddels heeft Feth van het schrijven van fictie haar beroep gemaakt. Haar oeuvre omvat prenten- en voorleesboeken, verhalen voor beginnende lezers, adolescentenromans en romans voor volwassenen.

In 1991 kreeg ze voor Und was ist mit mir? de ‘Preis der Leseratten des zdf’. Der Scherbensammler (De schervenverzamelaar) werd in 2008 genomineerd voor de Buxtehuder Bulle, een gerenommeerde prijs voor jeugdliteratuur in Duitsland.

Werk

De boeken van Monika Feth die in het Nederlands zijn vertaald, zijn thrillers en psychologische romans voor jongeren vanaf een jaar of twaalf. In de psychologische roman Fee: we blijven altijd zussen blikt Claire terug op het ziekteproces en de dood van haar zus. Fee leed aan mps, een stofwisselingsziekte die haar volledig uitputte en uiteindelijk dement maakte. Claire komt haar overlijden maar moeilijk te boven; de zussen hadden een hechte band. Claires herinneringen worden afgewisseld met passages uit het dagboek van haar moeder. In Het blauwe meisje lopen verschillende verhaallijnen door elkaar. Jana woont met haar ouders in een sekte waar het welbevinden van de groep belangrijker is dan de behoeften van het individu. Als kritische adolescente overdenkt zij de vele paradoxen en holle frasen in de preken van La Lune, de leidster van de sekte. Bij toeval ontmoet ze Marlon, een eenvoudige dorpsjongen. Vanaf dat moment droomt Jana steeds meer van een leven buiten het bolwerk van wetten en regels.

In de thrillers van Feth staan de studente Jette Weingärtner en haar vriendin Merle centraal. Daarnaast figureren Jettes moeder Imke Thalheim - een beroemd misdaadauteur - en politie-inspecteur Bert Mel-

[pagina 2]

zig. Ze krijgen te maken met typische delicten uit het genre, zoals moord, ontvoering en stalking. De thrillers zijn volgens een vast stramien opgebouwd; omdat Feth haar verhalen vanuit verschillende personages vertelt (slachtoffer, dader, hulpverleners) is de ware toedracht van de misdaad vanaf het begin duidelijk. Anders dan in de doorsnee thriller hoeft de lezer niet samen met de personages de feiten te reconstrueren, maar volgt de spanning uit de realistisch uitgewerkte zoektocht van inspecteur Melzig naar de dader, waarin ook Jette en Merle een rol spelen. Mede dankzij deze opbouw krijgt de lezer een rijk inzicht in de psychologie van de figuren. Daarbij diept de auteur hun gedachten en gevoelens uit.

In De aardbeienplukker belandt misdaadauteur Imke Thalheim tijdens haar zoektocht naar informatie over lustmoordenaars bij inspecteur Melzig. De fictie in haar thrillers lijkt werkelijkheid te worden als Caro, de beste vriendin van haar dochter Jette, wordt vermoord. Zonder te weten wat voor misdaden hij heeft gepleegd, begint Jette een relatie met de dader Georg, wat haar bijna het leven kost. De meisjesschilder draait om de ontvoering van Ilka, een vriendin van Jette. Zij komt de ontvoerder, Ilka's broer Ruben, op het spoor en weet Ilka te bevrijden. De lezer, die verschillende verhaallijnen en personages volgt (Jette, Ilka, inspecteur




Melzig, de kunstschilder Ruben) kan de traumatische gebeurtenissen uit Ilka's verleden - de dood van haar vader, de opname van haar moeder in een psychiatrische instelling en Ilka's incestueuze relatie met haar broer Ruben - met elkaar verbinden. De schervenverzamelaar concentreert zich op de vraag welk aandeel Mina, die aan een meervoudige persoonlijkheidsstoornis lijdt, heeft gehad in de moord op haar vader. Mina's psychiater Tilo Baumgart schakelt inspecteur Melzig in, maar die kan niet veel meer doen dan Mina's ontvoering vaststellen. Via een list slaagt Jette erin de politie te alarmeren, die de dader arresteert.

[pagina 3]

De schaduwloper

In dit verhaal wordt Jettes moeder, misdaadauteur Imke Thalheim, belaagd door een agressieve stalker. Het meervoudig vertelperspectief biedt inzicht in de gedachte- en gevoelswereld van zes betrokken personages: Imke Thalheim, haar dochter Jette, boezemvriendin Merle, Imkes levenspartner de psycholoog Tilo Baumgart, inspecteur Bert Melzig en stalker Manuel Grafen.

De stalker, die zichzelf ‘de schaduwloper’ noemt, ontwikkelt een haat-liefdeverhouding met Imke en stelt zich als doel haar volledig in zijn macht te krijgen. Daarbij gaat hij steeds driester te werk; van brieven en pakjes sturen tot dwingende telefoongesprekken en inbraak. Wanneer Imkes werkster Regina de stalker tijdens een inbraak betrapt, moet zij dit met de dood bekopen. Via de verhaallijn waarin het perspectief bij stalker Manuel Grafen ligt, gaat Feth dieper in op de achterliggende motieven, zoals Manuels getraumatiseerde jeugd. Ondertussen raken de levens van Imke en haar stalker steeds meer verweven: haar partner Tilo laat zijn auto repareren in Manuels garage en dochter Jette koopt er een nieuwe wagen. Op aanraden van inspecteur Melzig trekt Imke zich een tijdje terug uit het openbare leven. Om te bewerkstelligen dat Imke weer huiswaarts keert, verlegt Manuel zijn aandacht naar haar dochter Jette. Als deze aanpak te weinig resultaat oplevert, besluit hij Jette te ontvoeren: alleen als Imke haar dochters plaats inneemt, zal hij Jette laten gaan. Aangezien het de politie aan elk spoor richting dader ontbreekt, besluit Imke op Manuels eisen in te gaan. Alleen dankzij een toevallige wending weten Imke en Jette aan de stalker te ontsnappen.

Waardering

Recensenten waarderen de sterk uitgewerkte karaktertekening in Feths psychologische romans. Sofie De Jonckheere merkt in Leesidee jeugdliteratuur op dat de maatschappelijk relevante thematiek in Fee: we blijven altijd zussen grondig wordt uitgediept: ‘In dit aangrijpende psychologische verhaal beleeft de lezer van dichtbij de moeilijkheden en problemen die de stofwisselingsziekte van Fee met zich meebracht. Het is een verhaal dat je ontroert en dat je raakt. En dat een hele tijd blijft nazinderen.’ Mai Van Loon heeft een vergelijkbare opmerking over Het blauwe meisje: ‘Heel het boek vraagt om traag en bedachtzaam lezen omdat het cirkelt rond de vele gedachten, gevoelens en vragen van drie jonge mensen. Zij bevinden zich in een kwetsbare en onzekere periode in hun leven en de auteur brengt hun psychologische strijd scherp in beeld’ (Leesidee Jeugdliteratuur). De recensent van De Leeswelp sluit zich hierbij aan: ‘Feth daagt de lezer betekenisvol uit en biedt tegelijkertijd ademruimte om zelf tot kritische reflectie te ko-

[pagina 4]

men. Een geslaagd procedé dat mede de rijkdom van haar boeken bepaalt.’

In de reeks thrillers rond Jette en Merle besteedt Feth veel aandacht aan aspecten als vertelperspectief, karakterisering en spanningopbouw, wat haar thrillers volgens de recensenten een meerwaarde verleent. Mik Ghys wijst hierop in haar bespreking van De aardbeienplukker: ‘De personages kregen een sterke karaktertekening (...). De gevoelens die bij elk van hen naar boven komen zijn universeel, realistisch en herkenbaar’ (Pluizuit). De meisjesschilder werd door critici eveneens geapprecieerd: ‘Nog meer dan in vorige romans profileert Feth zich als een begenadigd observator van gevoelens en stemmingen. (...) Haast als vanzelf glijdt de lezer in de sfeer en het ritme van het Feths verhalen. Het kunstig opbouwen van de spanningsboog, de knappe observaties en authentieke portrettering van de personages zorgen ervoor dat Feths werk niet alleen aangenaam leest maar ook echt beklijft’ (De Leeswelp). Ook over De schaduwloper is de recensent positief: ‘Opnieuw valt Feths bijzonder grondige en gedegen research op: via goedgeschreven en beklijvende passages, wars van pedagogische intenties en belerende intermezzo's, toont ze overtuigend aan hoe gauw de vaak goedbedoelde activiteiten van stalkers ontsporen en zij het leven van hun slachtoffers tot een hel maken. Met De schaduwloper bewijst Monika Feth met verve dat ze het schrijven van jeugdkrimi's nog steeds in de vingers heeft’ (De Leeswelp). Jet Marchau komt tot eenzelfde conclusie: ‘Een zeer veelzijdig verhaal dus, met perfect opgebouwde spanning: korte stukken, veel vaart door de snel wisselende personages, opgejaagde stijl die stijgende angst meebrengt’ (Vertel Eens).

Bibliografie

Jeugdboeken (keuze)

Fee: Schwestern bleiben wir immer (1999): Fee: we blijven altijd zussen. Vertaald door Els Verbiest. Tielt, Lannoo, 2000.

Das blaue Mädchen (2001): Het blauwe meisje. Vertaald door Els Verbiest. Tielt, Lannoo, 2001.

Der Erdbeerpflücker (2003): De aarbeienplukker. Vertaald door Roger Vanbrabant. Hasselt, Clavis, 2005.

Der Mädchenmaler (2005): De meisjesschilder. Vertaald door Roger Vanbrabant. Hasselt, Clavis, 2006.

Der Scherbensammler (2007): De schervenverzamelaar. Vertaald door Roger Vanbrabant. Hasselt, Clavis, 2007.

Der Schattengänger (2009): De schaduwloper. Vertaald door Roger Vanbrabant. Hasselt, Clavis, 2009.

Over Monika Feth

Sofie De Jonckheere, [Over Fee: we blijven altijd zussen]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, 31-12-2000.

Mai Van Loon, [Over Het blauwe meisje]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, 1-1-2002.

Gabriela Wenke, Als Caro verschwand. In: Süddeutsche Zeitung, 6-2-2004. [Over De aardbeienplukker].

[pagina 5]

Mik Ghys, [over De aardbeienplukker]. Op: www.pluizuit.be, 29-11-2005.

Jürgen Peeters, Beklijvende krimi's voor de jeugd. In: De Leeswelp, 1-12-2006. [Over De meisjesschilder]

Anja Lehmgrübner, Die Gedankensammlerin - ein Porträt der Autorin Monika Feth. In: Eselsohr. Zeitschrift für Kinder- und Jugendmedien, jaargang 26 (2007), blz. 21.

Jet Marchau, Detectives en thrillers, [over De schaduwloper]. Op: www.verteleens.be, 9-11-2009.

Jürgen Peeters, [Over De schaduwloper]. In: De Leeswelp, 1-3-2010.

Website

www.leesplein.nl

www.monika-feth.de

94 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2014