Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Judith Eiselin

door Ria De Schepper

Judith Eiselin is, samen met haar tweelingzus Sanne, op 9 juli 1970 in Amsterdam geboren. Ze wist al vroeg dat ze schrijver wilde worden en schreef op de middelbare school mee aan toneelstukken. Na haar studie Nederlandse taal- en letterkunde in Amsterdam, met als specialisatie jeugdliteratuur, ging ze aan de slag als journalist bij NRC Handelsblad. Ze schreef ruim tien jaar artikelen en recensies over jeugdliteratuur, tot ze zelf kinderboeken begon te schrijven. In 2004 verscheen haar debuut De ogen van Jesleia.

Af en toe schrijft ze korte verhalen, die te vinden zijn in bundels als Vakantie op Wadsoog (2004), Een boek vol beesten (2005) en Nergens bang voor (2006). Ze werkt nu vooral aan haar boeken en vertaalt soms buitenlandse boeken.

Werk

Naast enkele boeken voor jonge kinderen schreef Judith Eiselin vooral verhalen voor tien- à twaalfjarigen en adolescenten. In haar debuut De ogen van Jesleia (2004) verwerkte ze eigentijdse fenomenen als commerciele televisie en reality-programma's. De elfjarige Juliette wint de eerste prijs in een wedstrijd van een speelgoedketen en een televisiestation. Ze mag voor zes weken naar het tropische, onbewoonde eiland Jesleia. De stille Juliette richt haar leven er zo goed mogelijk in. Ze heeft het naar haar zin totdat ze Guido ontmoet, die blijkbaar ook heeft gewonnen. Guido is argwanend en gebruikt een cijfercode die de lezer moet ontcijferen. Er ontstaan spanningen en de twijfel groeit. Zijn ze maar met z'n tweeën

[pagina 2]

op het eiland of worden ze bekeken, zoals Guido vermoedt?

In dit spannende dagboekverhaal vertelt Juliette haar belevenissen op het eiland. Overlevingsperikelen en raadselachtige wendingen brengen vaart in deze moderne robinsonade. De wisselende relaties en spanningen tussen de personages geven dynamiek aan het verhaal. Ongewild neemt Juliette deel aan een tv-experiment. Ze denkt alleen te zijn maar wordt ondertussen bekeken door duizenden televisiekijkers. Wat is werkelijkheid en wat is schijn? Door de kinderen in een Big Brother-situatie te plaatsen, geeft de auteur indirect kritiek op het voyeurisme van camera's in reality-programma's. De gefilmde wereld is onecht en toont niet de ware gevoelens van de personages. Wat de kijkers zien en wat Juliette beleeft is niet hetzelfde. Op het eiland gedraagt en voelt Juliette zich anders: minder timide en bang, een eilandprinses met een flinke dosis fantasie en nieuwsgierigheid.

De echte Floor (2005) verscheen in de reeks ‘4ever’, die zich richt op dertien- à vijftienjarigen. De zestienjarige Floor wordt hopeloos verliefd op de vrijgevochten Daniël. Hij gedraagt zich heel volwassen en wil meteen seks met haar. Floor voelt zich bij Daniël echt vrouw worden. Toch heeft ze haar twijfels omdat hij het maar niks vindt dat ze toneelklas volgt en fluit speelt. Juist door haar rol in een toneelstuk leert Floor zichzelf beter kennen. Als Daniël een lossere relatie wil, staat ze voor een dilemma: zich aan hem aanpassen of zichzelf blijven? In het vervolg Floors brieven (2006) wordt de relatie met Daniël verbroken en ontmoet Floor onverwacht haar oude buurjongen Simon. Ze stort haar hart bij hem uit en begint een intensief e-mailverkeer met hem. Floor ziet Simon als haar beste vriend maar Simon wil meer dan dat. Dit boek met e-mails en enkele brieven laat de twee jongeren direct aan het woord, waardoor de lezer inzicht krijgt in hun gevoelsleven, wat een sfeer van authenticiteit creëert. Beide boeken over Floor beschrijven de liefdesperikelen en de zieleroerselen van haarzelf en die van haar beste vriendin Jasmijn. Floor is een lief meisje dat net als alle pubers twijfels heeft over haar uiterlijk, over wie ze is en hoe ze zich tegenover jongens moet gedragen. Er is vriendschap, affectie, seks en heel wat hartzeer, maar echte problemen zijn er niet of komen slechts in de marge aan bod. De boeken, met snel opeenvolgende gebeurtenissen en wisselende emoties, zijn heel herkenbaar voor pubers.

De 1001 geheimen van Eva Zout (2006) is een gevoelig en met vaart geschreven meisjesboek. De twaalfjarige Eva Benschop is beste maatjes met Eva Peper. Iedereen noemt haar daarom Eva Zout. Ze heeft rood haar, is verstandig en bezit een ongebreidelde fantasie. Ze is verliefd op

[pagina 3]

de meester, maar dat is kinderachtig in vergelijking met de ‘echte’ verliefdheid van Eva Peper en Farouk. Haar beste vriendin laat haar meer en meer links liggen en ze wordt steeds vaker gepest. Eva is gefascineerd door geheimen. Als ze merkt dat rondom haar iedereen - haar ouders incluis - geheimen heeft, raakt ze in de war. Ze lijkt wel verdwaald in haar eigen leven en loopt weg van huis. Eiselin schetst de toenemende verwarring van Eva via allerlei kleine gebeurtenissen en observaties. Eva is nog een kind met een levendige fantasie, maar rondom haar krijgen klasgenoten al puberale trekjes. Ze wil later spion worden en bekijkt daarom alles argwanend. Ze merkt wijzigingen in houdingen en gevoelens op, maar kan ze niet altijd duiden. Dit boek is verwant aan De ogen van Jesleia. Juliette en Eva zijn leeftijdgenoten, dromerige types met een rijke verbeelding. Ze zijn beiden naïef en nog onbezorgd kind. Juliette beseft niet dat ze wordt bekeken en merkt pas op het eind welke consequenties haar avontuur heeft. Bij Eva gaat het om rondkijken, speuren naar geheimen en tegelijk niet zien wat er echt gebeurt.

In Het raadsel van groep 6 (2007) treden achtereenvolgens vier personages op de voorgrond. Het verhaal wordt beurtelings verteld vanuit het perspectief van Romeo, Eline, Lotta en Faisel. Wat hen bindt is de Redde-dierenclub die Lotta heeft opgericht. Wie een raadsel kan ontcijferen mag lid worden van de club. De structuur van het verhaal is tamelijk los. Het feit dat het boek gebaseerd is op de 27-delige serie ‘Groep Zes’, die in 2006 wekelijks op de Kinderpagina van NRC Handelsblad verscheen, is daar allicht niet vreemd aan. Het klasleven, een zangwedstrijd en het redden van een ezel staan centraal. De relaties tussen de kinderen worden herkenbaar uitgediept. Elk van de vier hoofdpersonages heeft zijn eigen achtergrond, interesses en karakter. Door de avonturen die ze meemaken, leren ze elkaar beter kennen.

Het schoolleven speelt ook een belangrijke rol in Hij & ik (2008), een deel uit de Kidsbibliotheek. De twaalfjarige Rosalie sluit vriendschap met haar nieuwe buurjongen Zeger. Dat hij wereldvreemd overkomt, stoort haar niet echt. In de brugklas valt Zeger echter helemaal uit de toon. Rosalie wil bij de groep horen, maar tegelijk haar vriendschap met Zeger in stand houden. Ze twijfelt over hoe ze zich moet gedragen. Judith Eiselin zegt over dit boekje in een interview met de jongerenkrant Seven Days: ‘Blind mee dobberen op de golven van de groep, dat is niet slim, dan verlies je je eigenheid. Hij & Ik is een pleidooi voor eigenzinnigheid, maar ook weer niet voor afzondering, zoals Zeger doet. Wel meedoen, maar niet volgen.’

De hoofdpersonages in de ver-

[pagina 4]

halen van Judith Eiselin zijn voornamelijk meisjes. Ze krijgen diverse jongens als medespelers maar de nadruk ligt op de psyche van de meisjes, die zich in een groeifase van kind naar volwassene bevinden. Nieuwe ervaringen brengen twijfels mee en dwingen tot keuzes maken. Pas als ze trouw blijven aan zichzelf en de ‘echte’ Juliette, Floor of Eva blijven, kunnen ze groeistappen zetten. Bij de personages duiken geregeld elementen uit Eiselins eigen leven op: niet goed zijn in sport of gymnastiek, graag observeren en fantaseren en houden van dieren, in het bijzonder van paarden. Ook personages die anders zijn spelen een rol. In De 1001 geheimen van Eva Zout is Eline, een van de hoofdfiguren, een raar meisje dat zich als kerstboom verkleedt. In Jim speelt de autistische Jelmer een hoofdrol en in Hij & ik gedraagt Zeger zich wereldvreemd.

Eiselin hanteert een vlotte, toegankelijk stijl met korte zinnen en een direct taalgebruik. Situaties en personages worden niet zozeer via beschrijvingen, maar vanuit reacties en handelingen getypeerd. In de twee boeken over Floor gebruikt Eiselin meer jongerentaal. Ze gaat in haar verhalen uit van het dagelijkse leven thuis en op school. Aan dat realisme koppelt ze een milde vorm van humor. De auteur houdt duidelijk van raadsels want die duiken geregeld op. Cryptische omschrijvingen, graffiti of geheimtaal zijn in verscheidene boeken een manier om raadselachtige boodschappen over te brengen. Met de dagboekvorm of het schrijven vanuit het standpunt van verschillende personages beoogt Eiselin een sfeer van intimiteit en betrokkenheid van de lezer.

Jim

De elfjarige Kiki heeft het moeilijk met het probleemgedrag van haar broer Jelmer en de reacties van haar ouders op zijn gedrag. Jelmer heeft een stoornis die aan autisme doet denken. Hij maakt veel stuk, verdwijnt geregeld en krijgt woedeuitbarstingen. Toch is hij slim, gevoelig en goed in verhalen verzinnen. Als hij Kiki's allereerste knuffelpaardje stuk maakt, weigert Kiki nog te praten. Ze droomt van een ‘echte’ broer die knap is, sterk en ontzettend lief voor zijn zus. De vondst van een gescheurde ansichtkaart, graffiti en allerlei aanwijzingen doen haar geloven dat haar ingebeelde broer Jim echt bestaat en op zoek is naar haar. Tijdens een vakantie op het kanaaleiland Sark volgen de aanwijzingen elkaar op. Kiki's zoektocht neemt een onverwachte wending als ze ontdekt dat haar broer Jelmer achter de raadselachtige aanwijzingen zit.

Eiselin beschrijft in dit verhaal de psyche van een tiener die opgroeit in een moeilijke gezinssituatie. Kiki zondert zich in haar speurtocht mentaal af. Daardoor merkt ze niet dat de spanningen tussen haar ouders steeds hoger oplopen. De al of

[pagina 5]

niet definitieve scheiding van Kiki's ouders aan het eind van het verhaal biedt de relatie tussen Kiki en haar broer Jelmer nieuwe kansen. De klemtoon ligt echter op de avontuurlijke speurtocht naar Jim. Geheimzinnige aanwijzingen, berichtjes en foto's betrekken de lezers bij Kiki's zoektocht. Ook de dagboekvorm draagt daartoe bij.

Waardering

De boeken van Judith Eiselin worden vaak geprezen om hun toegankelijkheid en herkenbaarheid. De manier waarop de schrijfster via raadsels spanning in haar verhalen brengt, wordt eveneens gewaardeerd.

Volgens Chris Bulcaen biedt De ogen van Jesleia ‘een interessant portret van een tiener in ontwikkeling, waarbij haar lelijke kantjes niet verborgen worden. [-] Eiselin houdt het geheel strak, met korte zinnen, weinig uitweidingen, snelle wendingen’ (De leeswelp). Martijn de Bont spreekt van een ‘verdienstelijk debuut’: ‘Het verhaal bevat voldoende spanning en combineert verschillende genres. Het prikkelt de jonge lezer’ (Literatuur zonder leeftijd).

Over De 1001 geheimen van Eva Zout schrijft Bas Maliepaard: ‘Het is een veel diepgaander en oorspronkelijker boek dan De ogen van Jesleia.’ Hij vindt Eiselins stijl ‘voorbeeldig’ en ‘eigentijds zónder overmatig modieus taalgebruik’ (Trouw). Marlene Lunter merkt naar aanleiding van dit boek op: ‘Eiselin is een meester in het “tonen”. Veel schrijvers “vertellen” wat een personage voelt, Eiselin laat de lezer meevoelen, zonder het te benoemen’ (De leeswelp). Wendy de Graaff verwoordt haar waardering als volgt: ‘Eiselin is sterk in dialogen, ook in de innerlijke gesprekken die Eva met zichzelf voert’ (Leesgoed). Volgens Annemarie Terhell beschrijft Eiselin ‘Eva's leven heel scherp en met veel humor, alsof ze helemaal in haar hoofd is gekropen’ (Seven Days).

Mik Ghys is vol lof over Jim: ‘Een knap staaltje psychologie, in een realistisch verhaal dat een spannend avontuur lijkt door de manier waarop Kiki Jim zoekt’ (Pluizuit). Jaap Friso oordeelt minder positief. Hij

[pagina 6]

merkt op dat de ingrediënten maar geen geheel willen worden en dat Jelmer ‘een wat vlakke karikatuur’ is (www.jaapleest.nl). Wendy de Graaff vindt dat het boek tijdens de speurtocht ‘vrij onwaarschijnlijk’ wordt. Ze merkt eveneens op dat Eiselin wel kan schrijven en spanning in het verhaal kan brengen, al ontkomt ze niet helemaal aan sentimentaliteit (Leesgoed).

Bibliografie

Kinder- en jeugdboeken

De ogen van Jesleia. Met illustraties van Monique Bauman. Amsterdam, Querido, 2004.

De echte Floor. Amsterdam, Leopold, 2005. (4ever)

De 1001 geheimen van Eva Zout. Amsterdam, Querido, 2006. (Ook als luisterboek verschenen.)

Floors brieven. Amsterdam, Leopold, 2006. (4ever)

Het raadsel van groep 6. Met illustraties van Monique Bauman. Amsterdam, Querido, 2007.

De badauto. Met illustraties van Mark Janssen. Tilburg, Zwijsen, 2007.

Knijn. Met illustraties van Martijn Van der Linden. Tilburg, Zwijsen, 2007. Heruitgave met cd, Amsterdam, Rubinstein, 2010.

Derde schoorsteen rechts, of Hoe Sinterklaas de weg vond. Met illustraties van Martijn Van der Linden. Amsterdam, Querido, 2008.

De rijmreis, Met illustraties van Martijn Van der Linden. Tilburg, Zwijsen, 2008.

Hij & ik. Rotterdam, Lemniscaat, 2008. (Kidsbibliotheek)

Jim. Met illustraties van Monique Bauman. Amsterdam, Querido, 2010.

Over Judith Eiselin

Annemarie Terhell, Een eiland vol raadsels. In: KidsWeek, 30-4-2004. [interview]

Martijn de Bont, Niet alleen op Jesleia. In: Literatuur zonder leeftijd, jaargang 19 (2005), blz. 77-83. [Over De ogen van Jesleia]

Ilona Plichart, Verliefd en naar bed. In: De leeswelp, jaargang 11 (2005), nr. 6, blz. 244-245. [Over De echte Floor]

Mirjam Noorduijn, De 1001 geheimen van Eva Zout, In: NRC Handelsblad, 28-4-2006. [Over De 1001 geheimen van Eva Zout]

Bas Maliepaard, Iedereen sluit Eva buiten. In: Trouw, 6-5-2006. [Over De 1001 geheimen van Eva Zout]

Truska Bast, De 1001 geheimen van Eva Zout. In: Het Parool, 1-6-2006. [De 1001 geheimen van Eva Zout]

Annemarie Terhell, Judith Eiselin. In: Seven Days, 2-10-2006. [interview]

Jeroen Dera, Seks als grensmarkering. In: Meander Magazine, 15-12-2007. [interview]

Thomas de Veen, Hij & Ik. In: Seven Days, 4-1-2008.

Pjotr van Lenteren, Pik op schotel en een kudde pukkeltjes. In: de Volkskrant, 11-4-2008. [Over Hij & Ik]

Judith Eiselin, auteur van de maand. In: Kinderboekenplein, www.leesplein.nl, 1-4-2009. [interview]

Jaap Friso, Een greep uit het laatje met problemen. In: www.jaapleest.nl, 28-1-2010. [Over Jim]

Websites

www.juditheiselin.nl

www.leesplein.nl

89 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2012