Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Luc Descamps

door Lien Fret

Luc Descamps werd op 27 april 1962 geboren in Wilrijk, Antwerpen (België). Na vijf jaar leraar Nederlands, Engels en Duits te zijn geweest en vervolgens nog tal van andere baantjes te hebben uitgeoefend, besloot hij zich als zelfstandige te vestigen. Zo kon hij zich beter concentreren op het schrijven van zijn fantasy-roman voor volwassenen. Het manuscript werd echter telkens door uitgevers geweigerd. Nadat hij in 2000 een verhalenwedstrijd gewonnen had van de provincie Antwerpen, debuteerde hij het jaar daarop met het jeugdboek De dodelijke pijp. Ondanks zijn succes als auteur kreeg Descamps toch weer zin in lesgeven. Sinds 2003 combineert hij dit met het schrijverschap.

Descamps' boeken zijn erg populair bij kinderjury's. De dodelijke pijp (2001) was goed voor de derde prijs van de Kinder- en jeugdjury Vlaanderen. Zijn tweede boek Kleuren (2001) kreeg de eerste prijs van de Kinder- en jeugdjury Limburg in de categorie 12 tot 14 jaar. Na een tweede prijs van de Kinder- en jeugdjury Vlaanderen voor Schaduwwereld (2002) en een nominatie voor Niyá (2003), ontving Descamps voor De donkere getallen III: De grot van Merlijn (2005) de eerste prijs in de categorie 10 tot 12 jaar.

Werk

Descamps houdt ervan om eigen werelden te scheppen en daarin soms bijna onvindbare poortjes naar de werkelijkheid te creëren. Die trend is al merkbaar in zijn debuut De dodelijke pijp (2001). Het zusje van de elfjarige Jolien is gestorven aan leukemie. In haar fantasiewereld vecht Jolien tegen een draak die giftige dampen spuwt, net als de verbran-

[pagina 2]

dingsoven die zij als enige schuldige voor de dood van haar zusje ziet. Toch verliest Jolien het contact met de werkelijkheid niet en zet zij zich in voor sluiting van de oven.

In zijn tweede boek Kleuren (2001) schept Descamps een parallelle wereld in de vorm van een computerspel dat de problematische realiteit spiegelt van de liefde tussen een Marokkaans meisje en een Belgische jongen met een rechts-extremistische vader. In Schaduwwereld (2002) is, net als in De dodelijke pijp, een duidelijke grens tussen realiteit en droom. Kurt is een ontspoorde tiener die door drugsgebruik in coma raakt. In deze wereld heerst een tirannieke leider, en alleen Kurt kan hem verslaan. Een monitor die Kurts hersenactiviteit toont en de artsen voor een raadsel plaatst, vormt de link tussen beide werelden. In De thuiskomst (2002) blijken de veertienjarige Jonas en zijn opa na een tijdreis opeens Arthur en Merlijn te zijn. En in De donkere getallen (2003) vormen gaten in de ruimte, gecreëerd door het bewerken van ‘donkere getallen’, poortjes naar andere werelden. In Mara (2005) moet het titelpersonage een gevaarlijke tocht naar een onbekende wereld ondernemen om haar broer te redden. En dan is er nog het geheime wereldje van Thomas, die in Alleen in het donker (2007) met zijn overleden vader praat, als hij door zijn stiefvader is opgesloten in een kast.

De hoofdpersonages in de boeken van Descamps hebben een haast onmogelijke opdracht of droom die ze koste wat kost willen of moeten verwezenlijken. Dit geldt niet alleen voor de fantasy-verhalen: ook in het puur realistische relaas Verkeerd moment, verkeerde plaats (2006) staat een bijna onmogelijke opdracht centraal. In dat verhaal moet Eva na een ongeluk en een wekenlange coma de moed zien te vinden om een zinvolle invulling te geven aan haar nieuwe leven met een handicap.

Dat Descamps' verhalen vrijwel altijd volgens een vast stramien verlopen, komt het best tot uitdrukking in de reeks De donkere getallen. In de verschillende delen belandt het hoofdpersonage Harry telkens in een moeilijke situatie. Om onrecht te voorkomen en onschuldigen te redden, heeft hij de zware taak ten strijde te trekken tegen het Kwade. Met hulp van een ander brengt hij deze opdracht tot een goed einde. Ondanks het duidelijke onderscheid tussen ‘het Kwade’ en zij die onverschrokken voor het goede ijveren, zijn Descamps' personages nooit eendimensionaal. Door zijn hele oeuvre heen zijn personages te vinden die ‘slecht’ zijn maar tegelijkertijd ook enkele bewonderenswaardige eigenschappen bezitten. Het sterkst komt dit naar voren in Kleuren. Stevens vader die er rechts-extremistische ideeën op nahoudt, wordt niet als louter slecht afgeschilderd; los van zijn racistische

[pagina 3]

ideeën is hij een goed mens die het beste voorheeft met zijn familie. De gebreken van migrantenjongeren blijven niet onbelicht. Steven wordt op de tram geïntimideerd door vier Marokkaanse jongeren en Amina's broer slaat hem in elkaar. De broer houdt zich bezig met zaakjes die het daglicht niet kunnen verdragen.

Bij het vaste stramien dat aan bijna alle boeken van Descamps ten grondslag ligt, hoort ook een wensvervullend einde. Aan lichtpuntjes en hoop ontbreekt het nooit. Dechamps is een geboren optimist; dit neemt niet weg dat hij graag probleemsituaties aan de orde stelt, zoals in De dodelijke pijp het milieu en in Kleuren rassenintegratie. Schaduwwereld draait om drugsgebruik en onderdrukking; in Niyá (2003), een woord dat in de Siouxtaal ‘ademen’ betekent, staan astma en de indianencultuur naast en tegenover elkaar. De moeilijke ademhaling van de twaalfjarige Kleine Bever vormt binnen de Siouxgemeenschap een zware handicap. Het verhaal laat zien dat dergelijke obstakels overwonnen kunnen worden. De jongen weet ondanks zijn handicap een plaats te veroveren in de groep. Angeldust (2003) gaat over afscheid nemen en over de grens tussen leven en dood. Heather raakt hopeloos verliefd op Jimmy. De vonk slaat over en het leven lijkt haar toe te lachen. Na een feestje schrijft Jimmy een lied voor haar. Kort daarop wordt hij overreden.

Muziek speelt een belangrijke rol bij Descamps. Voor Angeldust liet de auteur zich inspireren door de Duitse formatie R.P.W.L. en hun cd God has failed. Jimmy's lied is door Descamps' zoon Timo en Evi Roelen op cd gezet. Schaduwwereld is geïnspireerd op The Wall, een album van Pink Floyd dat zich afzet tegen een totalitair en autoritair opvoedingssysteem. Voor Kristal van hoop (2004) vond Descamps inspiratie bij gotische rockmuziek.

Descamps' verhalen bevatten bijna allemaal een aantal fantastische elementen. Toch zijn slechts twee boeken voor de echte fanatasy-liefhebber weggelegd: Kristal van hoop en Elfentrol (2004). In deze verhalen creëerde de auteur geen poortjes naar de bestaande wereld. Maar ook hier moeten opdrachten tot een goed einde worden gebracht. In Kristal van hoop redt Jonathan de mensheid van het kwade door de kristal van hoop te bemachtigen, terwijl in Elfeltrol een elfenprinses en Man, de eerste mens, het onbegrip over hun liefde het hoofd moeten bieden.

De donkere getallen III: De grot van Merlijn

Op het witch (Wonderfull Institute for Terrific Children), een Engelse school voor bollebozen, leert Harry de macht van de donkere getallen kennen. Net als andere kinderen op het instituut bezit hij de gave de getallen te bewerken en zo

[pagina 4]

gaten in de ruimte te creëren. In De donkere getallen (2003) maakt hij zijn eerste tijdreis. Die voert hem naar het zestiende-eeuwse Londen waar hij de jonge Shakespeare helpt wanneer diens manuscript van Romeo en Juliette gestolen is. De donkere getallen III: De grot van Merlijn volgt aan de hand van verhaalelementen als een fantastische andere wereld, een moeilijke opdracht en een wensvervullend einde het bekende stramien. Dit wordt gecombineerd met een aantal andere, minder voorspelbare elementen uit Descamps' oeuvre, zoals Arthurlegendes. Dit keer komt Harry terecht in de ruïne van het kasteel waar de legendarische koning Arthur geboren zou zijn. In een grot onder dit slot suizen de donkere getallen hem rond de oren. Hij belandt midden in de strijd tussen de Zwarte Prins, die hulp krijgt van een heks, en diens neef Edward.

De inzet van Harry's rol in de strijd is kennis over de kracht van de donkere getallen. De jongen bemachtigt uiteindelijk een rol perkament dat hem verder helpt in de studie van deze getallen en hem in staat stelt de confrontatie met de heks aan te gaan. Omdat Harry's avontuur op die manier bijdraagt tot een verfijning van zijn kennis en de gave om door de tijd te reizen, valt dit derde deel op tussen de andere delen van de reeks. Harry bemachtigt formules om veilig en gecontroleerd door de tijd te kunnen reizen en die ingreep stelt de auteur in staat om zijn hoofdpersonage in volgende delen rechtstreeks naar zijn opdracht in een andere tijd te sturen.

Waardering

Verschillende critici noemen Descamps' verhalen op het eerste gezicht voorspelbaar. Die voorspelbaarheid hoeft geen domper op het leesplezier te zetten. Zo weet Descamps volgens Bart Van Nuffel en Pol Van Damme in Niyá (2003) voldoende spanning in het verhaal te brengen door de wijze waarop hij het wensvervullende einde bereikt. Volgens Annemie Verdaet geldt dit ook voor Kristal van hoop (2004): ‘de ver-

[pagina 5]

telstof [volgt] een beetje de bekende weg’ maar ‘er zitten enkele originele en mysterieuze vondsten in verwerkt’.

Naast het verhaal worden ook de personages soms voorspelbaar genoemd. Herman de Graef vindt de figuren in Elfentrol (2004) nogal vlak getekend. De personages in Kristal van hoop beschrijft Annemie Verdaet als stereotiep maar niet eenzijdig. Veel critici waarderen het feit dat Descamps zelden eendimensionale personages neerzet.

De meeste critici zijn het erover eens dat Descamps' boeken vlot lezen. Maar de vaart die in de verhalen zit, is volgens sommigen onlosmakelijk verbonden met de ongecompliceerdheid ervan. Vanessa Joosen en Herman de Graef bestempelen respectievelijk Niyá en Elfentrol als weinig verrassend en nogal oppervlakkig. Van Damme meent dat ook in De donkere getallen IV: Katharentreden (2006) niet naar diepere gedachten of bedoelingen gezocht hoeft te worden. De donkere getallen III: De grot van Merlijn (2005) noemt hij ‘een leuk tussendoortje’.

In andere boeken ontdekken de critici wel diepere lagen. Van Damme wijst wat betreft Mara (2005), en de spirituele reis die de titelfiguur maakt, op ‘een wat diepere betekenis voor de lezer die wat verder denkt’.

Verschillende recensenten zijn van mening dat het de boeken van Descamps ontbreekt aan originaliteit. Volgens De Graef wekt De thuiskomst (2002) de indruk ‘een herneming te zijn van wat al zo vaak te lezen viel in dergelijke verhalen’, waarmee hij doelt op (bewerkingen van) Arthurromans. Tegelijk drukt hij bewondering uit voor ‘de originele gat-in-de-tijdtruuk’. Casper Markesteijn vindt dat Descamps in De donkere getallen (2003) een aardige draai geeft aan het uitgekauwde terug-in-de-tijdproces. Kristal van hoop is volgens Pol Van Damme niet echt origineel omdat het wel erg veel lijkt op Tolkiens In de ban van de Ring, een boek dat ook een inspiratiebron lijkt te zijn geweest voor Elfentrol. En De donkere getallen, met zijn hoofdpersoon Harry en het witch, ‘een soort Zweinstein’, drijft naar Markesteijns mening teveel mee ‘in de successtroom van Rowling’.

Wat het taalgebruik betreft, wijst Jet Marchau op de ‘povere taalschat’ in Kristal van hoop; Descamps gebruikt te veel woorden en bouwt te weinig understatement in. Elfentrol is volgens De Graef vlak qua stijl en taal. Anderzijds prijst Van Nuffel de auteur om de manier waarop hij in Niyá in eenvoudige bewoordingen grote emoties weet uit te drukken. Verdaet prijst het rijke maar niet overdreven moeilijke taalgebruik in Kristal van hoop, waardoor het boek vlot leesbaar is voor moeilijke lezers.

[pagina 6]

Bibliografie

Kinder-en jeugdboeken

De dodelijke pijp. Antwerpen, Facet, 2001.

Kleuren. Antwerpen, Facet, 2001.

Schaduwwereld. Antwerpen, Facet, 2002.

De thuiskomst. Antwerpen, Facet, 2002.

Niyá. Antwerpen, Facet, 2003.

Angeldust. Antwerpen, Facet, 2003.

De donkere getallen. Antwerpen, Facet, 2003.

Elfentrol. Antwerpen, Facet, 2004.

Kristal van hoop. Antwerpen, Facet, 2004.

De donkere getallen II: Gevangen in de tijd. Antwerpen, Facet, 2004.

Mara. Antwerpen, Facet, 2005.

De donkere getallen III: De grot van Merlijn. Antwerpen, Facet, 2005.

Verkeerd moment, verkeerde plaats. Sint-Niklaas, Abimo, 2006.

De donkere getallen IV: Katharentreden. Sint-Niklaas, Abimo, 2006.

Alleen in het donker. Sint-Niklaas, Abimo, 2007.

Liljana. Sint-Niklaas, Abimo, 2007.

Over Luc Descamps

Mik Ghys, [over De dodelijke pijp]. In: Pluizer, jaargang 9 (2001), nr. 2, blz. 14.

Sophie van de Wouw, [over De dodelijke pijp]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 7 (2001), nr. 6, blz. 271-272.

PG, De sage van de Isvag-oven nu ook in kinderboek. In: De Morgen, 20-3-2001.

Yves Claeys, [over De dodelijke pijp]. In: De Vrijzinnige Lezer, 12/2001.

Maria Daem, [over Kleuren]. In: Pluizer, jaargang 10 (2002), nr. 1, blz. 22.

WJ, ‘Kinderen zijn nog niet verpest door dogma's’. In: Zone/03, 13-3-2002.

Herman de Graef, [over Schaduwwereld]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 8 (2002), nr. 9, blz. 391-392.

Pol Van Damme, [over Niyá]. In: Pluizuit, 30-3-2003.

Herman de Graef, [over De thuiskomst]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 9 (2003), nr. 4, blz. 167-168.

Bart Van Nuffel, [over Niyá]. In: Pluizer, jaargang 11 (2003), nr. 4, blz. 20.

Vanessa Joosen, [over Niyá]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 9 (2003), nr. 5, blz. 200.

Diederik Vandendriessche, Seks en jeugdliteratuur: Luc Descamps belicht de pro's en contra's. De link tussen Harry Potter, seks en horror. In: Gierik, jaargang 21 (2003), nr. 81, blz. 60-68.

Rineke van Teeseling, Schrijver gevonden: Luc Descamps. In: Leesgoed, jaargang 31 (2004), nr. 1, blz. 29-30.

Tanja Maes, [over De donkere getallen]. In: Pluizer, jaargang 12 (2004), nr. 2, blz. 26-27.

Annemie Verdaet, [over Kristal van hoop]. In: Pluizer, jaargang 12 (2004), nr. 4, blz. 28.

Casper Markesteijn, [over De donkere getallen]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 10 (2004), nr. 4, blz. 163.

Herman de Graef, [over Elfentrol]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 10 (2004), nr. 8, blz. 330.

Jet Marchau, [over Kristal van hoop]. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 11 (2005), nr. 1, blz. 30.

Jet Marchau, [over De donkere getallen II]. In: De Leeswelp, jaargang 11 (2005), nr. 3, blz. 116.

Pol Van Damme, [over Kristal van hoop]. In: Pluizuit, 5-9-2005.

Mik Ghys, [over De donkere getallen II]. In: Pluizuit, 5-9-2005.

Pol Van Damme, [over Mara]. In: Pluizuit, 17-9-2005.

Debbie Van Roy, Ik heb geen wraakgevoelens. In: Het Volk, 21-2-2006.

Pol Van Damme, [over Verkeerd moment, verkeerde plaats]. In: Pluizuit, 25-2-2006.

Pol Van Damme, [over De donkere getallen IV]. In: Pluizuit, 8-9-2006.

[pagina 7]

Pol Van Damme, [over De donkere getallen III]. In: Pluizuit, 8-12-2006.

Herman Kakebeeke, [over Alleen in het donker]. In: De Leeswelp, jaargang 13 (2007), nr. 5, blz. 181.

Mik Ghys, [over Alleen in het donker]. In: Pluizuit, 16-5-2007.

Website

www.villakakelbont.be

76 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2008