Lexicon van de jeugdliteratuur

(1982-2014)–Jan van Coillie, Wilma van der Pennen, Jos Staal, Herman Tromp– rechtenstatus

Midas Dekkers

door Joke Linders-Nouwens

Wandert Dekkers is op 22 april 1946 in Haarlem geboren. Hij groeit op in Amsterdam waar zijn ouders een café hebben. Na een hbs-opleiding bij de Jezuïten gaat bij biologie studeren aan de Universiteit van Amsterdam. In verband met zijn activiteiten als striptekenaar kiest hij dan een andere voornaam: Midas, naar de boze wolf uit Donald Duck.

In zijn studententijd doet hij mee aan acties voor het behoud van het milieu en zo ontstaan zijn eerste journalistieke contacten. Hij wordt vaste medewerker voor De Nieuwe Linie (1971-1976) en redacteur biologie bij uitgeverij Spectrum (1972-1975). Na deze periode werkt hij geheel op freelance basis voor o.a. nrc-Handelsblad, De Volkskrant en Margriet. Voor de Vara verzorgt hij op de zondagochtend een gesproken column voor het programma Vroege Vogels, voor de vpro-televisie werkt hij mee aan het jeugdprogramma Max Laadvermogen. De stof voor deze programma's is altijd gebaseerd op beschouwingen over de natuur, mens en dier in de wijdst mogelijke betekenis en wordt vervolgens gepubliceerd in (jeugd)boeken.

In 1985 ontving hij een Zilveren Griffel voor Kijken met je handen. In datzelfde jaar schreef hij ook de speciale uitgave voor de kinderboekenweek Houden beren echt van honing?

Werk

Het schrijversschap van Midas Dekkers is het resultaat van een negatieve keuze. Na de voltooiing van zijn studie voelt hij zich niet aangetrokken tot het onderwijs. Wetenschapsinstituten ervaart hij als benauwend en veldwerk vindt hij te

koud. Maar de eerste journalistieke banden zijn al gelegd en die gaat hij uitbouwen. Hij wil schrijven over zaken waar hij wat van weet: de natuur, de relatie tussen mens en dier, natuurbescherming e.d. In een speciale publiekseditie van Boekblad (najaar 1985) vertelt hij: ‘Ik schrijf over dieren omdat ik een bioloog ben. Ik wil mensen laten zien hoe ze met de natuur om hen heen omgaan. Ik wil ze niets voorschrijven.’

Ironie is zijn sterkste wapen. Hij relativeert, polemiseert en confronteert zijn lezers met de eigenaardigheden van hun houding ten opzichte van de natuur: de poes op dierendag verwennen met een extra stukje vlees van een daartoe geslacht ander lid van de fauna.

In bundels met welsprekende titels als Het edelgedierte, Miauw, De baviaan en andere beesten stelt hij stekelige vragen over het vreemde verbond tussen mens en dier. ‘Kippen en varkens worden stapelgek in de bio-industrie en honderden prachtige wilde diersoorten worden in hun bestaan bedreigd, maar de mens leeft doodgemoedereerd samen met zijn honden, katten en andere troeteldieren. Op zachte kussens gezeten nuttigt dit edelgedierte het vlees en de botten van de eerstgenoemde Untertiere, hapklaar verpakt door edelslager of blikjesindustrie. De mens geeft royaal aan de dierenbescherming, maar laat intussen de straten vervuilen door hondenpoep.’

Hoewel Midas Dekkers zich vooral specialiseert op het gebied van de non-fictie en de essayistiek prees collega schrijver/bioloog Dick Hillenius in De kikvors en andere verhalen (1986) juist zijn steeds sterker wordende vertelkunst.

Op verzoek van uitgeverij Meulenhoff is hij voor kinderen gaan schrijven, omdat ze via de bekende dierenverhalen zo slecht geïnformeerd worden over dieren. ‘De kinderwereld is geheel gestoffeerd met dieren waar niets van klopt,’ zegt hij tegen Ineke Jungschleger in De Volkskrant van 4 oktober 1982. Aangeklede eenden, pannekoeken bakkende vossen en honden die als politiemannen echte honden achtervolgen irriteren hem zo dat hij besluit een boek te schrijven over dieren zoals ze echt bestaan: Het Walvismeer, Op de bres met Greenpeace (1982).

Het Walvismeer

In Het Walvismeer mag de 14-jarige Menno met zijn broer Adriaan mee op een archeologische expeditie naar de Noordpool. Op hun reis maken ze op onzachte wijze kennis met klandestiene walvisjagers. Greenpeace komt hen te hulp en gezamenlijk weten ze een walvis te redden. Menno raakt zeer gesteld op de walvis Anoek, die tijdens de acties verwond is, en ontdekt veel over de leefwijze en communicatiemogelijkheden van deze zoogdieren. Achterin het boek is zakelijke

Illustratie van Dick van der Maat uit Het Walvismeer

informatie opgenomen over diverse walvissoorten, over de walvisvaart en over Greenpeace. Het verhaal verloopt langs de lijnen van het klassieke jongensboek: de spanning wordt opgebouwd door het zorgvuldig doseren van stukjes informatie. De lezer wordt uitgenodigd stelling te nemen ten aanzien van vraagstukken over dierenleed en milieubescherming.

Vanwege de stilistische gebreken en de niet helemaal geslaagde vermenging van feit en fictie werd het boek door de critici minder enthousiast ontvangen dan door kinderen, die smulden van het tot de verbeelding sprekend verhaal. Het boek is inmiddels vertaald voor Engeland, de Verenigde Staten, Spanje en Duitsland.

Kijken met je handen

Kijken met je handen (1984) dat met bijzondere aquarellen werd geïllustreerd door Angela de Vreede, oogstte grote lof vanwege de originele aanpak. Het boek wil laten zien dat de natuur overal om ons heen is: in huis, in de tuin, op straat en op je bord. De mens confronteren met die natuur zonder reizen, dure apparatuur en ingewikkelde verhalen is een belangrijke doelstelling van dit boek. Via proefjes ontdekken hoe een kip in elkaar zit en hoe het menselijk lichaam werkt en reageert. Geen saaie encyclopedische kennis, maar aan den lijve ervaren wat schimmel is of wat er in de grond allemaal te vinden is.

De formule werkt zo goed dat nog twee delen volgen: Je binnenste buiten, helemaal op het eigen lijf. Welke stoffen komen langs welke wegen het lichaam binnen? Zelf je polsslag opnemen en zichtbaar maken; stukjes van jezelf in je eigen museum zetten. Door middel van allerlei experimenten relativeert Dekkers wat vies en lekker is, gezond en ongezond, eigenaardig en gewoon. Het derde deel in deze reeks Eten is weten concentreert zich op voedsel.

De boeken in deze reeks onderscheiden zich van andere informatie-

ve boeken door originele en verrassende vormgeving en humoristische toonzetting.

Houden beren echt van honing?

Deze speciale kinderboekenweekuitgave van de cpnb voor 1986 is weer pure fictie. Dekkers combineert kritische vragen over dieren in een dierentuin met de onzekerheden van een Amsterdams jongetje. Het kader voor het verhaal ontleende hij aan zijn eigen jeugd. Omdat de vader van Michiel een beer maar een kinderachtig stukje speelgoed vindt voor een flinke Hollandse jongen, besluit Michiel zijn lievelingsbeer te ‘vermoorden’. Dat hij daar meer last van heeft dan hijzelf wil weten, blijkt uit het feit dat hij zich steeds beer-achtiger gaat gedragen. Hij verbeert. Dagen brengt hij door bij de beren in Artis. Zijn verstandhouding met die beren is zo goed dat hij er een van de dood weet te redden als bij de verhuizing naar het nieuwe berenhuis paniek uitbreekt. Een paar weken later verricht hij een tweede heldendaad: ditmaal redt hij een mensenleven door net op tijd een valhek naar beneden te laten komen. Gelukkig overleeft de beer het en Michiel krijgt - als afleidingsmanoeuvre - een hondje van zijn ouders. Dat hondje noemt hij natuurlijk Beer.....

De behoefte aan warmte en vriendschap, de troost die je kan vinden bij zoiets wolligs als een (speelgoed)beer, en de eenzaamheid van een jongetje wiens ouders al te zeer door hun café in beslag worden genomen, zijn met Amsterdamse humor uitgebeeld.

De wijze waarop Midas Dekkers de doorgaans stoffige natuurlijke historie tot leven weet te brengen, vindt algemene waardering.

Bibliografie

Keuze uit het werk voor volwassenen

Bestiarium (1977), Het edelgedierte, Over het vreemde verbond tussen mens en dier (1978), Bovenste beste beesten (1979), Miauw (1980), De pinguin en andere beesten (1985), De kikvors en andere beesten (1986)

Kinderboeken

Het walvismeer. Op de bres met Greenpeace. Met illustraties van Dick van der Maat. Amsterdam, Meulenhoff Informatief, 1982.

Het groene Amsterdam. In De Grote stad Amsterdam. Amsterdam, Meulenhoff Informatief, 1984, blz. 66-81.

Kijken met je handen. Met illustraties van Angela de Vrede. Amsterdam, Meulenhoff Informatief, 1984.

Je binnenste buiten. Met illustraties van Angela de Vrede. Amsterdam, Meulenhoff Informatief, 1986.

Eten is weten. Met illustraties van Angela de Vrede. Amsterdam, Meulenhoff Informatief, 1988.

Over Midas Dekkers

Ineke Jungschleger, De kinderwereld is gestoffeerd met dieren waar niets van klopt. In: de Volkskrant, 4-10-1982. (Interview)

Doris Grootenboer. Walvis spreekt kinderen wel aan. In: Algemeen Dagblad, 6-10-1982. (Interview)

Jan Hendrik Bakker, Lesbische marmot werkt vooroordelen in de hand. In: Haagsche Courant, 17-7-1985.

Bregje Boonstra, In reserve-kastjes lagen nog overal stukjes kind opgeslagen. In: En nu over jeugdliteratuur, jaargang 12 (1985) nr. 4, blz. 149-151. (Interview)

Els de Groen, Natuur moet je pakken. In: Algemeen Dagblad, 29-9-1985.

Joke Linders-Nouwens, Is Midas Dekkers een bloemetjeszoeker, een bioloog of een boekenschrijver? In: Boekblad, jaargang 152 (1985) nr. 38, blz. 16-18.

Joke Linders-Nouwens, Voor één kind heb je 59 cavia's. In: Noordhollandsch Dagblad, 5-10-1985. Ook onder de titel Spaarnwoude ligt voor Joker in Haarlems Dagblad, 2-10-1985. (Interview)

Marx Menne, Op de kinderboerderij. Met Midas Dekkers een dagje aaien, voeren en vragen. In: Margriet (1986), nr. 25, blz. 10-13.

Leks van der Horst, Midas Dekkers en de gestoorde mens/dier relatie. In: Televizier (1986), nr. 10, blz. 6-7. (Interview)

Dick Hillenius, Midas. In: Vrij Nederland 4-10-1986.

Marc van den Broek, Uitsterven van dieren is helemaal niet erg. In: De Volkskrant, 27-12-1986.

Dokumentatie auteurs en illustratoren van jeugdboeken, jaargang 11, nr. 9. Den Haag, NBLC, 1987.

19 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1989

Vorige Volgende