Lexicon van de jeugdliteratuur

Alfons de Cock

door Eric Hulsens

Alfons de Cock werd op 12 januari 1850 geboren in het Oostvlaamse dorp Herdersem in België. Zijn moeder was een boerendochter, zijn vader een autodidact die het tot dorpsonderwijzer gebracht had. De jonge Alfons koos hetzelfde beroep als zijn vader. Tijdens zijn studie aan de normaalschool van Lier (1866-1869) stond hij onder de bezielende invloed van de schrijver Domien Sleeckx, een uitgesproken flamingant, die streed tegen de verfransing van Vlaanderen en opkwam voor de eigen culturele identiteit en de rechten van het Vlaamse volk.

Het hele oeuvre van Alfons de Cock zou deze zelfde inspiratie vertonen: hij schreef talloze artikelen over Vlaamse en Nederlandse auteurs en publiceerde wetenschappelijk werk in het Nederlands, ondanks adviezen om over te schakelen naar het Frans. Zijn volkskundige publikaties werden in Duitsland en Frankrijk aandachtig gevolgd.

Hoewel De Cock een geleerde van internationale faam was, bleef hij zijn hele leven onderwijzer. In 1869 werd hij benoemd in Moorsel, vanaf 1874 gaf hij les in zijn geboortedorp Herdersem en van 1879 tot 1904 was hij hoofdonderwijzer in Denderleeuw. Toen hij gepensioneerd werd, vestigde hij zich in Brussel, in 1907 verhuisde hij naar Antwerpen. Daar overleed hij op 2 maart 1921.

Werk

De eerste boekpublikatie van Alfons de Cock lag op het terrein van de botanica, een vak dat sinds 1880 verplicht was op de lagere school: Flora der Dendervallei (1883), hetzelfde jaar nog herdrukt als Schoolflora. In 1888 volgden het ‘volksboekje’ Simon Stévin en een kinderboek over de jeugd van enkele beroemde mannen: Arm geboren en beroemd gestorven - een titel die

ook past bij De Cocks eigen leven. In 1890 verscheen weer een volksboekje, dat ditmaal aansloot bij zijn botanische belangstelling: Rembert Dodoens.

Een paar jaar eerder, in 1887, was er echter een keerpunt geweest in zijn leven. Via een lezing van Pol de Mont leerde hij deze dichter en leraar kennen, die de promotor was van een nieuwe wetenschap, de volkskunde. Door De Mont werd Alfons de Cock folklorist. Het was echter een andere leraar-volkskundige, August Gittée, die hem zijn sterk wetenschappelijke oriëntatie zou geven en hem stimuleerde tot een eerste volkskundige publikatie die aansloot bij zijn botanisch werk: Volksgeneeskunde in Vlaanderen (1891).

De Cocks interesse voor de jeugd en die voor de volkskunde, waar hij zijn levenswerk van ging maken, leidden tot de publikatie van een reeks sprookjesboeken voor de jeugd, waarin hij vooral Vlaamse volksverhalen verzamelde. Evenals de Kinder- und Hausmärchen van Grimm zijn deze Vlaamse sprookjes bewerkt. Vaak zijn verschillende varianten van een verhaal tot een nieuw geheel samengevoegd, doorgaans is het dialect weggelaten en meestal is er sprake van een literaire navertelling. De Cock en De Mont verschilden op dit punt van mening: de eerste wilde nauw aansluiten bij de bron, de laatste was voor een vrijere bewerking, wat het uiteindelijk geworden is.

De Cock publiceerde ook een aantal verzamelingen van sagen en sprookjes die niet speciaal voor de jeugd bestemd waren. Van zijn vele studies is er één die van groot belang is voor de studie van de kinderliteratuur: het achtdelige Kinderspel en kinderlust (1902-1908), dat hij schreef in samenwerking met zijn vroegere studiegenoot van de Lierse normaalschool Isidoor Teirlinck. Deze omvangrijke studie van kinderspel, kinderrijm en kinderlied geldt als ongeëvenaard in de internationale volkskundige literatuur en is een standaardwerk voor iedereen die zich met deze onderwerpen wil bezighouden.

Bibliografie

10 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1986