|
| |
| |
| |
Rébecca Dautremer
door Ria De Schepper
Rébecca Dautremer werd op 1 januari 1971 geboren in de Franse stad Gap. Aan de l'Ecole Nationale Supérieure des Arts Décoratifs (ensad) in Paris volgde ze een grafische opleiding. Ze was vooral gepassioneerd voor fotografie, design en grafische vormgeving. Na de afronding van haar studie in 1995 wilde ze fotografe worden. Een ontmoeting met de artistiek directeur van uitgeverij Gautier Languereau bracht daar verandering in. La chèvre au loup (1996), haar debuut als illustratrice van kinderboeken, betekende de start van een succesrijke samenwerking. Ze illustreert af en toe eigen verhalen, maar meestal teksten van andere auteurs, onder wie haar echtgenoot Taï-Marc Le Thanh. Soms werkt ze ook aan schooluitgaven, reclame of kostuum-ontwerpen. Ze was art director van de animatiefilm Kerity - la maison des Contes, uitgebracht in 2009. Meer dan dertig boeken voorzag ze al van illustraties. Met L'amoureux (Ik val op jou!) won ze in 2004 de Prix Sorcières.
| |
Werk
Rébecca Dautremer is een Franse illustratrice met internationale uitstraling. Het duurde enkele jaren voor ze haar karakteristieke stijl ontwikkelde. Dat gebeurde veelal in boeken op groot formaat die haar indringende, mysterieuze schilderijen volop tot hun recht laten komen.
Dautremer begon na haar studie al snel met het illustreren van boeken. Haar eerste opdracht betrof l'Enfant espion (1995) van Alphonse Daudet. Daarna volgde een aantal kinderboeken, waarin ze haar eigen stijl probeerde te ontwikkelen. Het eerste in het Nederlands vertaalde boek is Een reus van een vriend (2000), een poëtisch verhaal over vriendschap van Ghislaine Biondi. Omdat
| |
| |
de reuzengrote Rudolf wordt gepest, gaat hij in het woud wonen. Hij voelt er zich eenzaam, maar dat verandert als hij een uit het nest gevallen vogeltje verzorgt en grootbrengt. Zo wint hij de vriendschap van de vogels. In de paginavullende schilderijen zet Dautremer het grote formaat van de reus tegenover de piepkleine vogeltjes. Vooral het wisselende perspectief speelt een belangrijke rol. De overheersende rood-oranje en gele tinten geven de pagina's een warme gloed.
Met Ik val op jou! (2003) had Dautremer voor het eerst het gevoel dat ze de juiste sfeer en een eigen, persoonlijke toets had gevonden. De moeder van Salomé denkt dat Ernest op Salomé is, omdat hij haar steeds plaagt. Salomé en haar vriendjes proberen te achterhalen wat ‘op iemand vallen’ precies betekent. Een schoolanekdote van haar dochtertje inspireerde de schijfster tot deze grappige zoektocht naar wat verliefd zijn betekent. In tekst en beeld speelt Dautremer met de fantasie en de veronderstellingen van de kinderen. Ze stelt de figuren op in een vrije ruimte en laat ze vallen, zweven en bewegen. De dynamiek wordt versterkt door kleine kindertekeningen van de hand van haar dochtertje, door rondvliegende hartjes en een beweeglijke tekstzetting. Dat alles maakt de illustraties speels en gelaagd. Een aantal typische kenmerken van Dautremers stijl komt al aan bod: een voorliefde voor rood, uitvergrotingen, grote golvende vlakken en bolle, opwaaiende rokken. Ook de aparte perspectieven en de kleine motiefjes in de kledij zijn kenmerkend.
De grote doorbaak kwam met haar volgende publicatie: Het grote boek van vergeten prinsessen (2004), met tekst van Philippe Lechermeier. Onbekende prinsessen treden voor het voetlicht, zoals de excentrieke prinses Zagjemal, de slapende prinses Maffelijne, de muzikale prinses Jazzy Ezzy en de handige prinses Jatjatjat. Typische menselijke trekjes worden grappig uitvergroot. Het boek zit boordevol originele namen, gekke invallen en onverwachte wijsheden en weetjes. Het lijkt wel een encyclopedisch werk waarin informatie en fantasie hand in hand gaan. Dautremer beeldt een dertigtal prinsessen uit in een decor, houding en kleur passend bij hun typische kenmerken. Samen met de vaak langgerekte gezichten, bijzondere hoofddeksels, motiefjes en details creëren ze telkens een aparte sfeer. Retroprints en oude voorwerpen, zoals een wastobbe, een koffiemolen of een oude koekjestrommel, zijn uitingen van een voorliefde voor het verleden.
De illustraties in Sentimento (2005), met tekst van Carl Norac, stralen een geheimzinnige schoonheid uit. Meneer Stein maakt een marionet die op hem lijkt, maar de speelpop komt als een soort Fran-
| |
| |
Uit Het grote boek van vergeten prinsessen van Philippe Lechermeier
kenstein tot leven voordat hij af is. Meneer Stein verafschuwt die monsterlijke pop. De marionet verlaat hem en noemt zichzelf Sentimento, naar een circus dat hij ziet. Hij is op zoek naar warmte en liefde, maar de mensen zijn bang en beschimpen hem. Alleen het meisje Selma gaat niet voor hem op de loop. Sentimento is een diepzinnig sprookje zonder happy end, al is het slot enigszins troostvol. Met uitgekiende composities en een intens kleurenpalet brengt Dautremer de figuren tot leven. Meneer Stein lijkt op een strenge dokter die een patiënt in elkaar knutselt. Sentimento is een broze, blauwe marionet die, gehuld in een vormeloze doek en fladderende sjaal, heel menselijk lijkt. De omgeving waarin hij moet overleven is vijandig: boze mensen die zijn onhandige uitingen van genegenheid niet begrijpen en een besneeuwd, kil landschap. Als in de tweede helft van het verhaal de dramatiek toeneemt, valt de grotere beweeglijkheid in de prenten op. Dautremer geeft de eenzaamheid van Sentimento weer door zijn positie: verdoken in het decor, nietig in het landschap en ten slotte helemaal uit elkaar gevallen. De contrasterende gevoelens in de tekst verwerkt ze in kleurencontrasten en een spel van licht en schaduw. Door laag op laag te werken vergroot ze de textuur en het diepte-effect van de vlakken.
| |
| |
In Elvis (2008), een sprookje over Elvis Presley, verweeft Taï-Marc Le Thanh werkelijkheid en fantasie. Het is niet geheel biografisch, de auteur voegt zijn eigen dromerig, melancholisch verhaal toe aan de talloze verhalen over de legendarische zanger. Het kan geïnterpreteerd worden als het verhaal van een arme jongen die succes heeft en erin slaagt zijn dromen te realiseren, maar toch niet gelukkig is. Op zijn tiende verjaardag krijgt Elvis van zijn vader een gitaar. Hij oefent aan de Mississippi, geïnspireerd door de blues. Hij ontmoet Priscilla en wil voor haar het mooiste liefdeslied schrijven. Omdat hij niets van de liefde weet, trekt Elvis naar Las Vegas. Hij oogst succes, maar twijfelt of hij gevonden heeft wat hij zocht. Aan zee in het westen kan hij eindelijk zijn liefdeslied schrijven. De grote, gestileerde schilderijen in aardekleuren zijn suggestief en fantasieprikkelend. Dautremer speelt met schaduwen, licht en donker en met voor- en achtergrond. Aanvankelijk is er nog het jaren-vijftig decor van het Amerikaanse Zuiden, met hier en daar verwijzingen naar de hits van Elvis. Stilaan nemen de close-ups van Elvis de bovenhand. Daarin zitten wisselende gevoelens, van extatisch opgaan in de muziek tot twijfel en eenzaamheid.
Het geheime dagboek van Klein Duimpje (2009) is een intrigerend en complex boek met tekst van Philippe Lechermeier. Het oude sprookje wordt door de auteur in een breed kader verteld. Klein Duimpje maakt dagboeknotities over zijn broers, zijn vreselijke stiefmoeder, zijn buren en het buurmeisje op wie hij verliefd is. De kinderen leven in de tijd van ‘het Grote gebrek’ en krijgen alleen stenensoep te eten. Verlangens, teleurstellingen, mijmeringen en hongerdromen worden beschreven in teksten, diepzinnige spreuken, allerlei krabbels en tekeningen. Het dikke, gedetailleerde boek is dromerig en poëtisch maar ook meedogenloos en schrijnend. Zowel de tekst als het beeld bevat humor en dubbele bodems, die Edward van de Vendel gevat vertaalde. De illustraties zijn gevarieerd: pentekeningen, gouaches en illustraties in een gemengde techniek met collages en foto's. Dautremer is altijd al gefascineerd geweest door de fotografie en vooral hier is dat goed zichtbaar. Ze schildert gouaches met indringende close-ups, maakt beelden vanuit verschillende perspectieven, kijkt als door een groothoeklens en speelt met scherpte-diepte zoals een fotograaf. Scheuren, kreuken, ouderwetse affiches en getapete delen zorgen, samen met de matte kleuren, voor een oud en ‘authentiek’ effect. De illustraties hebben ook een exotisch cachet door Klein Duimpje en zijn broers een donker uiterlijk te geven, met een mengeling van Aziatische en Afrikaanse trekken. De schilderijen van de personages zelf zijn veelal
| |
| |
donker. Ze geven de moeilijke situatie van de broers en de soms dreigende sfeer weer. Daarnaast zijn er tal van luchtiger composities, met soms bizarre schepsels en grappige tekeningen bij lijstjes of associaties van Klein Duimpje.
Dautremer voert vakmanschap hoog in het vaandel en werkt intensief aan haar illustraties. Vooraf maakt ze veel schetsen en ze werkt lang aan haar gouaches, die ze met heel fijne penselen schildert op aquarelpapier. Om de kleuren te intensifiëren oliet ze het papier wat in. Ze werkt altijd op een groter formaat dan de afgedrukte versie. Met auteurs als Philippe Lechermeier en Taï-Marc Le Thanh is er intensief overleg over de globale vormgeving van het boek en de verhouding tekst-illustraties. Dautremer houdt ervan om te experimenteren. Dat deed ze vooral in Het geheime dagboek van Klein Duimpje waarin ze veel grafische technieken heeft verwerkt. Ze streeft ernaar om gelaagdheid aan te brengen in haar werk, onder meer door knipoogjes naar volwassenen.
Voor kadrering, lichtinval, kleuren en composities vindt Dautremer vooral inspiratie in fotografie en film. Ook de Vlaamse Primitieven, Bosch en Breughel inspireren haar. Het perspectief, de fantasierijke taferelen en tableaus met veel figuren brengen haar op ideeën. Ze ontwikkelde een duidelijk herkenbare stijl. Haar figuren hebben veelal min of meer donkere gezichten, zwarte haren en grote ogen. Haar gouaches in aardekleuren hebben een zekere patine en stralen een intieme, nostalgische sfeer uit. Ze brengt beweging en dramatiek in haar prenten door compositie en perspectief. Ook bepaalde voorwerpen dragen daar toe bij, onder meer lange stokken, bomen, wuivend bamboe of riet en fijne, uitwaaierende haren. Ze houdt duidelijk ook van gevlochten manden, kooien of vreemde hoofddeksels die op nesten lijken. Haar doel is mooie boeken te maken met illustraties die een bijzondere, wonderlijke wereld uitbeelden.
| |
Alice in Wonderland
Deze klassieker van Lewis Carroll verscheen in het Frans op groot formaat in een vertaling trouw aan het origineel. In het Nederlands werd de tekst bewerkt door Ed Franck, die koos voor een soepele, meer vrije vertaling. Het boek begint met een foto van Alice Liddell, het meisje aan wie Carroll het verhaal vertelde. Dautremer voelde zich door deze foto geïnspireerd. Alice is in het boek geen victoriaans meisje met lange, blonde lokken. Ze is een echt Dautremer-meisje met korte, zwarte haren, grote ogen, een lichtbruine teint en laag-op-laagjes-kledij die doet denken aan oosterse kleding. Dautremer werkte een jaar lang aan de schilderijen die ze uitvoerde in een gedempt, maar toch intens kleurenpalet. Sommige prenten
| |
| |
zijn druk en levendig met kleurrijk aangeklede dieren. Motiefjes in kledij en bekleding zorgen samen met oude affiches en retroachtige details in het decor voor reliëf en diepgang. Andere schilderijen tonen close-ups: van Alice en van de andere personages, waaronder het Konijn, de Hoedenmaker en de Hartenkoningin. Dautremer legt soms een sterke dramatiek in haar illustraties. Als Alice groeit in het huis van Konijn, komt ze vast te zitten. Dautremer schildert een wat fragiel, romantisch huis op palen met Alice's hoofd dat de hele veranda vult, met haar grote hand uit het raam en een reuzenvoet uit de schoorsteen. De voorstelling van de Nepschildpad is opvallend: een vrouwenfiguur met een nestachtig schild en dito hoofddeksel. De schilderijen worden afgewisseld met potloodtekeningen. Ze geven vaak filmisch veranderingsprocessen weer, zoals de val van Alice, het krimpen en groeien van Alice, het veranderen van de baby in een varkentje en het vervagen van de Kat.
| |
Waardering
De illustraties van Rébecca Dautremer worden vaak omschreven als wonderlijk, melancholisch en romantisch. Ze roept een aparte wereld op met mooie composities, warme kleuren, wisselende perspectieven en sterke beelden.
Jen de Groeve bespreekt Ik val op jou! heel lovend. Ze wijst op de ‘warme, intense taferelen’ en schrijft: ‘In de beweging, in de contrastieve tinten van eenzelfde kleur en in de compositie zijn de karakteristieke kenmerken van het verhaal af te lezen’ (De Leeswelp).
Isabelle Schoepen vindt dat Het grote boek van vergeten prinsessen ‘zweeft op de grens tussen fantasie en werkelijkheid’. Ze waardeert het kleurgebruik en de originele vormgeving en spreekt over ‘adembenemend mooie prenten’ (De Leeswelp). Eva Devos noteert: ‘De gracieuze prenten van Rébecca Dautremer dragen maximaal bij aan de mysterieuze sfeer die Lechermeier neerzet’ (De Standaard).
Volgens Jen de Groeve hebben de prenten in Sentimento ‘een groots en theatraal effect’. ‘Dautremer schildert gedetailleerd en precieus met een sprookjesachtige, melancholische toets’ (De Leeswelp). Annemie Leysen oordeelt: ‘De prenten zijn verrassend mooi gecomponeerd en gekleurd en creëren door ongewone perspectieven en verhoudingen een onwezenlijk poëtische, haast surrealistische sfeer’ (De Morgen). Veerle Vanden Bosch waardeert de oogstrelende prenten met hun spel van licht en schaduw en contrasterende koele en warme kleuren (De Standaard).
Jaap Friso noemt de illustraties in Elvis ‘adembenemend’ (www.jaapleest.nl). Jen de Groeve spreekt over ‘grootse prenten’. ‘Het spel met licht en donker zorgt hier voor erg esthetische beelden met ingehouden dramatiek’ (De Leeswelp).
| |
| |
Uit Alice in Wonderland van Lewis Caroll
| |
| |
Vanessa Joosen is lovend over de ‘indrukwekkende illustraties’ in Het geheime dagboek van Klein Duimpje. Volgens haar vertaalt Dautremer de associaties van Klein Duimpje ‘naar surrealistische, experimentele beelden’ en ‘door het subtiele spel met de tekst laten de prenten op goed gekozen plaatsen de fantasie van de lezer spreken’ (De Leeswelp).
Sieglinde Duchateau schrijft: ‘De prenten zijn overheersend donker, [-] hebben een duister kantje, maar zijn tegelijk ook warm en bijzonder gevoelvol. De expressieve portretten zijn werkelijk adembenemend’ (www.pluizer.be).
Bij haar bespreking van Alice in Wonderland prijst Jen de Groeve de ‘illustraties in romantische retrostijl’. Ze waardeert ook de perspectiefwisselingen en de dynamiek in het verhaal (De Leeswelp).
| |
Bibliografie
Door Rébecca Dautremer geschreven en geïllustreerd
|
| L'amoureux (2003): Ik val op jou! Vertaald door Marita Vermeulen. Leuven, Davidsfonds/Infodok, 2004. |
Door Rébecca Dautremer geïllustreerde boeken
|
| Ghislaine Biondi, Le géant aux oiseaux (2000): Een reus van een vriend. Vertaald door Jan van Coillie. Leuven, Davidsfonds/Infodok, 2002. |
| Philippe Lechermeier, Princesses oubliées ou inconnues... (2004): Het grote boek van vergeten prinsessen. Vertaald en bewerkt door Edward van de Vendel. Leuven, Davidsfonds/Infodok, 2006. |
| Carl Norac, Sentimento (2005): Sentimento. Vertaald en bewerkt door Ed Franck. Leuven, Davidsfonds/Infodok, 2005. |
| Taï-Marc Le Thanh, Elvis (2008): Elvis. Vertaald door Edward van de Vendel, Leuven, Davidsfonds/Infodok, 2011. |
| Philippe Lechermeier, Journal secret du Petit Poucet (2009): Het geheime dagboek van Klein Duimpje. Vertaald en bewerkt door Edward van de Vendel. Leuven, Davidsfonds/Infodok, 2010. |
| Lewis Carroll, Alice au Pays des Merveilles (2010): Alice in Wonderland. Bewerkt door Ed Franck. Leuven, Davidsfonds Uitgeverij, 2011. |
Over Rébecca Dautremer
|
| Jen de Groeve, Vallen op Salomé. In: De Leeswelp, jaargang 10 (2004), nr 2, blz. 52-53. [Over Ik val op jou!] |
| Veerle Vanden Bosch, Boze wolven en eikenhouten stoeltjes. In: De Standaard, 2-12-2005. [Over Sentimento] |
| Jen de Groeve, Het monster van de poppenmaker. In: De Leeswelp, jaargang 12 (2006), nr 1, blz. 19. [Over Sentimento] |
| Gaëlle Perret, Rébecca Dautremer. www.richochet-jeunes.org, 2-10-2006. [interview] |
| Isabelle Schoepen, Het grote boek van vergeten prinsessen. In: De Leeswelp, jaargang 12 (2006), nr 6, blz. 218-219. [Over Het grote boek van vergeten prinsessen] |
| Vanessa Joosen, Het leven van een kleine blaag. In: De Leeswelp, jaargang 16 (2010), nr 8, blz. 298-299. [Over Het geheime dagboek van Klein Duimpje] |
| Jaap Friso, Een geheimzinnig sprookje over Elvis. In: www.jaapleest.nl, 29-06-2011. [Over Elvis] |
| Jen de Groeve, Elvis. In: De Leeswelp, jaargang 17 (2011), nr 7, blz. 248-249. [Over Elvis] |
| Jen de Groeve, Snedig, met een melancho- |
| |
| |
| lische toets. In: De Leeswelp, jaargang 17 (2011), nr 8, blz. 302-304. [Over Alice in wonderland] |
| An Stessens, Alice in Wonderland bewerkt door Ed Franck. In: www.cobra.be, 15-11-2011. [Over Alice in wonderland] |
Website
|
| www.rebeccadautremer.com |
89 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2012
|
|
Auteursrechtelijk beschermd