Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Kitty Crowther

door Annemiek Hoitink

Kitty Crowther is op 4 april 1970 in Brussel geboren. Haar Zweedse moeder las haar in haar jeugd voor uit Karlsson en De gebroeders Leeuwenhart van Astrid Lindgren. Haar vader kwam uit Engeland en door hem leerde ze De wind in de wilgen (Grahame) kennen en de boeken van Dr. Seuss. Doordat ze in haar vroege jeugd aan een gehoorstoornis leed, leerde ze pas op haar zesde praten. Boeken en tekeningen waren in die situatie van grote betekenis voor haar. Met name de boeken van Beatrix Potter maakten indruk.

Eind jaren tachtig studeerde ze beeldende kunst en illustratie aan het St. Lucas-instituut in Brussel. In 1992 ontving ze een Franse illustratorenprijs voor aankomend talent. In 1994 verscheen haar eerste prentenboek Mijn Koninkrijk. Ze kreeg in 1997 een Vlag en Wimpel van de griffeljury en een Pluim van de maand voor haar prentenboek Mijn vriend Jim. Voor In het pikkedonker ontving zij in 2003 een Zilveren Penseel.

Werk

‘Met mijn tekeningen wil ik iets teruggeven van wat ik als kind in overvloed heb gekregen’, zei Crowther in 2001 in een interview met Annemie Leysen. ‘Dat ben ik al die kunstenaars die mij zolang gezelschap hebben gehouden verschuldigd.’ Als kind was ze geboeid door de boeken van Sendak, Ungerer, Blake en Lobel, voor haar meestervertellers in woord en beeld. In hun tekeningen komen veel emoties tot uiting; daarom hadden ze een grote aantrekkingskracht op haar. Tijdens haar studie raakte ze gefascineerd door de fijne, geraffineerde illustraties van Anna Höglund. Later kwamen daar Rotraut Susanne Berner, Harriët van Reek, Wolf Erlbruch en Gerda Dendooven bij. Het zijn niet alleen prentenboekenmakers die haar inspireren; het werk van de Vlaamse primitieven en L'art Brut vormt eveneens een bron

[pagina 2]

van inspiratie. En de natuur, die haar in toenemende mate fascineert.

Crowther heeft in negen jaar tijd zo'n twintig boeken geïllustreerd, voor kinderen en volwassenen. Voor laatstgenoemde groep maakt zij humoristische prenten over relaties. Het liefst werkt ze aan haar eigen prentenboeken, want ‘dan ben je kapitein op eigen schip’. Haar illustraties zijn sober en expressief. Met dunne contourlijnen en een paar kleuren weet zij de sfeer van het verhaal en de gevoelens van haar personages te verbeelden. Haar tekeningen hebben iets kinderlijks door de losse, bijna slordige lijnvoering en de eenvoudige compositie. Belangrijke elementen worden groot afgebeeld en vooraan gezet. Crowther gebruikt meestal grafietpotlood en kleurpotlood. In een aantal boeken combineert zij deze materialen met waterverf of alcohol artmarker stiften.

Haar eerste boek Mijn Koninkrijk is een sprookjesachtig verhaal over een meisje dat geterroriseerd wordt door haar ruziënde buren Patrick en Dominique. Het is een prentenboekje op A-5 formaat, met eenvoudige tekeningen en een minimale tekst. Crowther gebruikte dunne zwarte contourlijnen in combinatie met waterverf. Grimmi-

[pagina 2a]

[pagina 3]

ge en vredige sferen wisselen elkaar af. Het verhaal begint en eindigt met een lieflijk tafereel in de tuin van het meisje. Daartussen staan de ruzies tussen Dominique en Patrick. De prenten zijn voorzien van een kader, behalve op momenten dat de ruzie te dicht bij het meisje komt. Haar angst is voelbaar gemaakt door de ruziënde buren groot af te beelden. Rechts op de voorgrond staat het kleine meisje met de dieren. Het verhaal kan gaan over een ruzie tussen al of niet gescheiden ouders, tussen buren of tussen kinderen onderling. Het laat zien dat het slachtoffer van de ruzies zelf in staat is deze vervelende situatie te veranderen.

Met Mijn vriend Jim kwam in 1996 de internationale doorbraak voor Crowther. Het Zeeuwse landschap bij het stadje Veere waar ze als kind vaak op vakantie geweest is, bood de inspiratie voor het maritieme decor in dit boek. Het verhaal gaat over de vriendschap tussen een introverte merel en een extraverte meeuw, waarbij de lezer zelf het soort vriendschap kan invullen.

De Grote Beer is een verhaal van Carl Norac. De Grote Beer rukt zich los van het uitspansel om de aarde te bezoeken. Dit zorgt voor grote opschudding. Want het wordt steeds heter op aarde en het dag- en nachtritme raakt verstoord. Terwijl de Grote Beer geniet van zijn zwerftocht, breken de mensen zich het hoofd over hoe zij hem de ruimte weer in krijgen. Crowthers stijl is in dit prentenboek nog kinderlijker en onbevangener dan in haar eerdere werk. De losse lijnen en naïeve vormen zijn extremer. Beeldopbouw en gekozen perspectief sluiten doordacht op elkaar aan. Dit is met name goed te zien op de bladzijde na de woede-uitbarsting van de reusachtige beer. Crowther laat de beer van achter naar voren lopen en kleiner worden. Het almaar kleiner worden van de beer, gecombineerd met de looprichting, benadrukt niet alleen de wisselende stemming van de beer, maar ook de leegte en immense ruimte van de woestijn op de bladzijde daarna. De oranjegele en grijsbeige basistinten in combinatie met de blauwe en rode accenten maken het boek sober en stijlvol.

Minder uitgesproken is Crowthers bekroonde boek In het pikkedonker. Het is een klassiek verhaal over een kikkertje dat 's nachts in bed vreemde geluiden hoort. Hij is bang en kan niet slapen voor hij weet waar de geluiden vandaan komen. Jeremias Hengelaar van Beatrix Potter vormt een belangrijke inspiratiebron voor dit boek. Crowther zet op de eerste bladzijde de toon, door het groen van het gras en het felle geel van het lamplicht te laten afsteken tegen het zwart van de nacht. Lichtbundels van de maan of van een lamp wisselen elkaar af. Ze slaagt erin de gevoelens van angst, ergernis of ontspanning te verbeelden.

Mijn vriend Jim

Dit verhaal gaat over vriendschap tussen twee dieren of twee mannen en tussen blank en zwart.

[pagina 4]

Centraal thema is: ‘anders zijn’. Jack, een introverte zwarte merel, besluit op een dag de wijde wereld in te gaan. Op het strand ontmoet hij de witte meeuw Jim. Ze raken bevriend, maar de witte meeuwensamenleving in Jims dorp heeft aanvankelijk weinig begrip voor deze vreemde zwarte indringer. Jim kiest voor zijn vriend en negeert zijn dorpsgenoten. Pas wanneer blijkt dat Jack iets kan wat de witte meeuwen niet kunnen, verandert hun afwijzende houding en wordt Jack geaccepteerd. Crowther typeert het karakter van de twee personages door hun houding, bewegingen en gelaatsuitdrukkingen. Buiten het veilige, knusse huisje van Jim heerst een vijandige sfeer. Alle meeuwen keren zich af met hun snavels. Pagina's met kleine ovale prenten worden afgewisseld met paginagrote prenten.

Waardering

Kitty Crowther is vanaf het moment dat zij afstudeerde een succesvol schrijfster en illustrator. Nederlandse recensenten reageerden positief op haar eerste boek Mijn Koninkrijk. In dit en in haar latere werk waarderen zij de eenvoud en expressie van haar tekeningen, maar ook de ruimte die Crowther openlaat voor de lezer om te fantaseren.

Af en toe klinken er kritische geluiden. Die hebben meestal betrekking op de tekst of de inhoud van een verhaal. Zo vind Marjoleine de Vos Mijn vriend Jim een behoudend en braaf verhaal (NRC Handelsblad). Zij is kritisch over de vermenging van vogelgedrag

[pagina 5]

en mensengedrag. Klaas Verplancke vindt dat Crowther in het boekje Ik en Niks te veel kwijt wil: ‘Het verhaal leest als een soort doelmatig therapeutisch schrijven en is daarom zware kost voor zo'n licht boekje’ (Leesidee jeugdliteratuur).

Bibliografie

Boeken geschreven en geïllustreerd door Kitty Crowther

Mon Royaume (1994): Mijn Koninkrijk. Vertaald door Henny Kroonenberg. Amsterdam, Van Goor, 1994.

Mon ami Jim (1996): Mijn vriend Jim. Vertaald door Jan Kuijper. Amsterdam, Querido, 1996.

Lilly au royaume des nuages (1997): Anna in de wolken. Vertaald door Jacques Dohmen. Amsterdam, Querido, 1997.

Trois histoires folles de monsieur Pol (1999): Meneer Bas maakt heel wat mee. Vertaald door Bart Moeyaart. Amsterdam, Querido, 2000.

Moi et Rien (2000): Ik en Niks. Vertaald door Els van Eeden. Amsterdam, Querido, 2001.

Scritch scratch dip clapotte! (2002): In het pikkedonker. Vertaald door Jaques Dohmen. Amsterdam, Querido, 2002.

Door Kitty Crowther geïllustreerd

Andréa Nève, Un jour mon prince viendra (1995): Eens komt mijn sprookjesprins. Naverteld door Marjolein Kool. Amsterdam, Querido, 1996.

Carl Norac, La Grande Ourse (1999): De Grote Beer. Vertaald door Jan Kuijper. Amsterdam, Querido, 1999.

Bart Moeyaert, Grote oma's. Amsterdam, Querido, 1999.

Over Kitty Crowter

Sofie de Jonckheere, [Over Mijn Koninkrijk]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 1 (1994), nr. 3, blz. 91.

Lieke van Duin, Olifanten hadden vroeger neuzen. In: Trouw, 4-1-1995.

Harlinda Lox, [Over Eens komt mijn sprookjesprins]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 2 (1996), nr. 5, blz 159.

Lieke van Duin, Kruidenheksje zoekt prins. In: Trouw, 10-4-1996. [Over Eens komt mijn sprookjesprins]

Marjoleine de Vos, Picknicken op een tak. In: NRC Handelsblad, 6-12-1996.

Karin van Camp, [Over Mijn vriend Jim.]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 3 (1997), nr. 3 blz. 95.

Lieke van Duin, Eric Carle is Eric Carle niet meer. In: Trouw, 28-5-1997. [Over Mijn vriend Jim]

Silvie Moors, [Over Anna in de Wolken]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 3 (1997), nr. 9, blz. 316.

Erik Vanhee, [Over Grote oma's]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 5 (1999), nr. 8, blz. 343.

Klaas Verplancke, Hommeles in het heelal. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 5 (1999), nr. 9, blz. 387-388. [Over De Grote Beer]

Jan van Coillie, [Over Meneer Bas maakt heel wat mee]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 6 (2000), nr. 4, blz. 148.

Judith Eiselin, Poedelen in een overstroming. In: NRC Handelsblad, 31-3-2000.

Bibliografie Crowther. In: Repertoire des auteurs et illustrateurs de livres pour l'enfance et la jeunesse en Wallonie et à Bruxelles. Brussel, Communaute francaise de Belgique, 2001.

Annemie Leysen, Meer dan praatjes bij plaatjes. In: De Morgen, 7-3-2001.

Klaas Verplancke, [Over Ik en Niks]. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 7 (2001), nr. 6, blz. 264.

Website

www.leesplein.nl

www.queridokind.nl

64 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2004