Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Lucy Cousins

door Truusje Vrooland-Löb

Lucy Cousins is op 10 februari 1964 geboren in Kent, Engeland. Ze is de dochter van een moeder die kinderboeken illustreerde en een vader die grafisch ontwerper was en illustraties en portretten maakte. Beide ouders waren altijd aan het tekenen en schilderen en als kleuter wist Lucy al dat ze ook iets creatiefs wilde doen, omdat ze al jong uitblonk in tekenen en handenarbeid. Ze volgde een beroepsopleiding aan het Canterbury Art College en de Brighton Polytechnic en behaalde daarna een postgraduate degree aan het Royal College of Art in Londen. Tijdens deze laatste studie maakte ze haar eerste prentenboek Portly's Hat (1988) over een pinguïn. Ze tekende dit verhaal in losse, zwarte lijntjes met een paar steunkleurvlekken. In 1989 eindigde ze er hoog mee in de competitie voor de MacMillan Prize.

Cousins heeft zich, ook toen ze nog geen kinderen had, altijd verwant gevoeld met peuters en kleuters en hun liefde voor heldere, kleurige platen. De verhalen over Maisy ofwel Muis zijn in meer dan 16 talen verschenen. Naast uitgaven met speelse elementen zijn er ook vele video's, dvd's, merchandiseartikelen en een aantal theaterproducties (o.a. bij Theater Terra) en zelfs een tv-show op Muis gebaseerd. Cousins won de Bologna Ragazzi Non-fiction Prize 1997 voor Maisy's House en de Smarties Book Prize 2002 voor Jazzy in the Jungle. In Nederland kreeg ze in 1995 een Zilveren Penseel voor Muis en haar vriendjes. Aan het speelboek Het huis van Muis werd in 1996 een Boekensleutel toegekend vanwege

[pagina 2]

de bijzondere uitvoering. Za-za's baby broertje verwierf in 1996 de Kiekeboekprijs.

Lucy Cousins is moeder van vier - inmiddels volwassen - kinderen, werkt vanuit huis en woont met haar echtgenoot op het Britse platteland.

Werk

Na haar opleiding ging de 23-jarige Lucy Cousins meteen full-time illustreren en schrijven. Ze begon aan een pop-upboek over een meisje dat kleren aan- en uittrekt, maar haar uitgever vroeg haar of ze een boek wilde maken met een dier in de hoofdrol. Dat werd Maisy (in het Nederlands Muis), een boekfiguur die duidelijk karakter en persoonlijkheid heeft. Rond 1990 verschenen in Engeland de eerste twee Muis-boekjes: Muis in het zwembad en Muis gaat naar bed; het begin van Cousins' succes als prentenboekmaker voor peuters en kleuters.

Cousins werkt gedisciplineerd aan haar inmiddels enorme oeuvre. Zelf zegt ze dat ze tekent en schrijft ‘vanuit haar hart’, om kinderen plezier te bezorgen met haar boeken. Instinctief bedenkt ze wat jonge kinderen leuk vinden, ze hoopt dat ze zichzelf en hun eigen leven daarin herkennen. Geholpen door haar eigen ervaringen als kind, door een kop thee, levendige muziek en wat zonneschijn komen de ideeën voor een boek bijna als vanzelf. Het tekenen gaat haar gemakkelijker af dan het schrijven. Inspiratie krijgt ze eerder door rond te lopen in een kleuterschool dan in een kunstgalerie. Ook de tekeningen van haar eigen kinderen op jonge leeftijd waren een bron van inspiratie. Haar figuurtje Muis ontstond al schetsend, toen ze met verf en een stevige kwast wat uitprobeerde. Ineens keek een muis met twee kraalogen haar vanaf het papier ‘en profil’ aan. Iets wat technisch niet kan, maar wel een sterk communicatief effect heeft.

Muis is een kruising tussen een muis en een meisje van ongeveer drie jaar. Ze heeft handachtige klauwtjes en draagt de ene keer een jurkje en dan weer een tuinbroek. Het is een vrolijk, gelukkig en positief wezentje dat geniet van de kleine dingen in haar bestaan en avontuurtjes beleeft in dezelfde wereld als waarin peuters leven: Muis gaat naar de crèche, naar zee, naar de stad, naar de boerderij; ze gaat kamperen, bezoekt de dokter of de speeltuin, bakt een cake. Met haar kinderlijk onbevangen kijk op de wereld, waarin fantasie en werkelijkheid elkaar afwisselen, weet ze peuters aan te spreken en te ontroeren. Muis bekijkt de dingen om haar heen op een ontwapenende en creatieve manier en maakt kinderen op onnadrukkelijk wijze bewust van waarden als vriendschap, trouw, eerlijkheid en respect.

Daarnaast bevatten sommige boeken ook educatieve elementen (tellen, kleuren, groot & klein, woordenboek, klokkijken, begrippen leren)

[pagina 2a]

[pagina 3]

en gaat Muis zowel naar het ziekenhuis, de bibliotheek als het museum. Hoewel ze een meisje is en er lief uitziet, is ze niet typisch vrouwelijk. Haar uitstraling is meer dan schattig en poezelig alleen, en hoewel ze soms een feestelijke prinsessenjurk draagt is ze meestal sportief gekleed in makkelijke broeken. Muis is een jongensachtig meisje. Daar heeft Cousins (‘ik was als kind ook een halve jongen’) bewust voor gekozen, want zo blijft ze herkenbaar voor meisjes én jongens.

Bovendien heeft Muis een sterke voorliefde voor rollend materieel als (brandweer)auto, trein, hijskraan en tractor. Muis woont alleen en zorgt voor zichzelf. Ze heeft geen ouders - Cousins weet niet waarom - maar wel vier boezemvrienden met een eigen karakter. Ze is eigenlijk kind en ouder ineen. Het ene moment zit ze op de wip en het andere moment bestuurt ze een bus. Muis is onbetwist de leidster van haar vriendengroep. Kees krokodil is dol op eten en een beetje gek, Kora kip is een echt meisje dat dol is op mooie spulletjes en dansen, Oscar de olifant is eigenlijk een grote baby en Eddie de eekhoorn neemt nooit het initiatief en volgt de anderen.

Een flink aantal van Cousins' boeken bevat speelse verrassingselementen als flapjes waarachter iets verborgen zit, of waar je aan moet trekken om de tekening te laten veranderen. Hiermee verkent ze voortdurend de grenzen van het prentenboek-genre. Hoogtepunt wat dit betreft is Het huis van Muis, een flap-uit- en speelboek dat, eenmaal opgezet, een papieren poppenhuis is. Aan al haar werk is

[pagina 4]

zichtbaar dat Cousins ook een uitstekend vormgever is.

Een enkele keer maakt ze tekeningen bij bestaand werk van anderen, zoals in Het Grote Grappige Rare Rijmpjes Boek of bij sprookjes als Roodkapje. En hoewel ze daarbij haar eigen visuele ‘Muisformule’ even verlaat, tonen de kloeke, zwart omlijnde en krachtige tekeningen toch onmiskenbaar haar handschrift.

Stijl en techniek

Cousins werk heeft - niet alleen qua doelgroep en thematiek - raakvlakken met dat van Dick Bruna. Net als Bruna heeft ze een uitgesproken voorkeur voor (bijna) primaire kleuren, een zware, beweeglijk geschilderde contourlijn en een strikt persoonlijke versimpeling van de naturalistische grondvorm van de dingen. Ook Cousins regisseert, net als Bruna, haar vormen en kleurvlakken smaakvol in gouache op de pagina. Reden waarom haar boeken al een generatie lang onmiskenbaar ‘modern’ aandoen. Als Cousins een tekening van Muis gaat maken, schetst ze eerst alles in potlood, maakt dan de losse, quasislordige contourlijn met zwarte verf en vult de oren en snorharen met roze in. Roze is een van de weinige mengkleuren die ze maakt, want de meeste kleuren gebruikt ze onversneden uit de tube. Vervolgens kleurt ze de achtergrond, waardoor de zwarte contourlijn nog sterker gaat ‘werken’. Een contourlijn die altijd losjes en speels getekend overkomt; ‘scruffy’ noemt ze hem zelf. Ze gebruikt stevige, bijna primaire kleuren omdat die het meest aansluiten bij wat kinderen volgens haar zélf zouden kiezen als ze schilderen.

Za-za's baby broertje

Het kleine zebrameisje Za-za ervaart dat alles anders wordt als haar moeder een baby krijgt: ze moet stil zijn, mama en papa zijn altijd bezig met de baby en hebben geen tijd om haar een verhaaltje voor te lezen of om met haar naar de speelgoedwinkel te gaan. Ze smeekt om aandacht, om een knuffeltje. En dan zegt mama op een dag dat Za-za de baby maar moet knuffelen. Dat doet ze. En ze duwt hem in het wagentje en bouwt een blokkentoren voor hem. ‘Hij is lief en het is leuk’ vindt ze dan ineens. En als de baby in bed ligt, knuffelt mama Za-za nog eens extra en leest ze haar voor.

Over dit inmiddels bijna klassieke prentenboek - een vaak stukgelezen kraamcadeau in jonge gezinnen - staat in het juryrapport van de Kiekeboekprijs 1996: ‘Het verhaal is al voor heel jonge kinderen goed te volgen. De structuur is duidelijk opgebouwd van zwangerschap naar geboorte. Vervolgens worden de negatieve ervaringen belicht van Za-za. Het verhaal eindigt positief met een opsomming van de leuke kanten van het krijgen van een broertje en de extra aandacht die Za-za krijgt.’

[pagina 5]

Waardering

Van meet af aan was er - bij klein en groot - veel lof voor de Muisboeken. In een van de weinige interviews met Lucy Cousins stelt Lotte Crone: ‘Wat heeft Muis toch wat andere personages niet hebben? Al twintig jaar verovert ze de harten van kinderen over de hele wereld.’ De recensies over Cousins werk zijn vrijwel altijd positief. Zo schreef Julienne van den Heuvel over Vrolijk kerstfeest, Muis!: ‘Per spread valt te genieten van Muis’ kerstfeest met een mooie boom en cadeautjes voor al haar vriendjes. [-] Hoewel het gaat om de cadeaus en het eten, straalt het boekje warmte uit waarmee toch de kerstgedachte wordt ondersteund.’ In een artikel over ‘gender’ in NRC Handelsblad wordt in het kader van vrouwelijke rolmodellen in kinderboeken door de auteurs blij verzucht: ‘En gelukkig, de ondernemende Muis van Lucy Cousins’.

De manier waarop de cognitieve elementen in de boeken worden ingebracht, bevalt Sandrine Lambert: ‘Ze weet kinderen namelijk iets bij te leren op een manier die boeiend en niet belerend is. Alles wat ze doet, is uiterst gericht en toch blijft er ruimte over voor fantasie.’ Met betrekking tot de speelse elementen stelt Heidi Vyncke: ‘Het zoekelement en de robuuste trekflapjes maken van het voorlezen een geanimeerde, actieve en afwisselende bezigheid.’

Over de illustraties in Za-za's baby broertje schrijft Bregje Boonstra: ‘De eenvoud, de ruimte op de pagina's, de heldere kleuren en de zwaar omlijnde figuren doen in de verte aan Dick Bruna denken. Cousins, die al een klein beestenoeuvre op haar naam heeft, biedt echter aanzienlijk meer leven, beweging, fantasie en humor dan het toch wat rigide en schematische werk van de oude grootmeester.’

Bibliografie

Kinderboeken (selectie)

Muis en haar vriendjes. Amsterdam, Leopold, 1994.

Het huis van Muis. Amsterdam, Leopold, 1995.

Muis gaat naar school. Amsterdam, Leopold, 1995.

Muis in de speeltuin. Amsterdam, Leopold, 1995.

Za-za's baby broertje. Amsterdam, Leopold, 1995.

[pagina 6]

[pagina 7]

Muis op de peuterspeelzaal. Amsterdam, Leopold, 2007.

Vrolijk Pasen, Muis!. Amsterdam, Leopold, 2007.

Het woordenboek van Muis. Amsterdam, Leopold, 2007.

Het grote spelletjesboek van Muis. Amsterdam, Leopold, 2008.

Kwak kwak, Muis. Amsterdam, Leopold, 2008.

Muis gaat kamperen. Amsterdam, Leopold, 2008.

Muis gaat naar zee. Amsterdam, Leopold, 2008.

Muis in het museum. Amsterdam, Leopold, 2008.

Muis ontdekt de natuur. Amsterdam, Leopold, 2008.

Spet spat, Muis!. Amsterdam, Leopold, 2008.

Vrolijk kerstfeest, Muis. Amsterdam, Leopold, 2008.

Feest met Muis. Amsterdam, Leopold, 2009.

Muis bakt een cake. Amsterdam, Leopold, 2009.

Muis gaat naar bed. Amsterdam, Leopold, 2009.

Muis op de crèche. Amsterdam, Leopold, 2009.

Muis rijdt en vaart en vliegt. Amsterdam, Leopold, 2009.

Roodkapje. Amsterdam, Leopold, 2009.

De straat van Muis. Amsterdam, Leopold, 2009.

Het vakantieboek van Muis. Amsterdam, Leopold, 2009.

Ik ben de beste. Amsterdam, Leopold, 2010.

Muis gaat op vakantie. Amsterdam, Leopold, 2010.

Muis geeft een show. Amsterdam, Leopold, 2010.

Pret met Muis!. Amsterdam, Leopold, 2010. (Bevat Muis maakt limonade, De bus van Muis, Muis op de kermis en Het badje van Muis.)

Hoera voor vis!. Amsterdam, Leopold, 2011.

Kleuren met Muis. Amsterdam, Leopold, 2011.

Leren met Muis. Amsterdam, Leopold, 2011.

Muis gaat naar de stad. Amsterdam, Leopold, 2011.

Muis holt en rolt en springt!. Amsterdam, Leopold, 2011.

Muis' bedtijd knuffelboek. Amsterdam, Leopold, 2011.

Veel plezier met Muis. Amsterdam, Leopold, 2011. (Bevat Goeiemorgen, Muis, Muis gaat in bad, Dokter Muis en Muis ruimt op.)

Kaatje Kat en Kiekeboe. Amsterdam, Leopold, 2012.

Muis' knutselfeest. Amsterdam, Leopold, 2012.

Fijne zomer, Muis!. Amsterdam, Leopold, 2012. Bevat Kamperen met Muis, Muis gaat op vakantie, Even lachen, Muis! en Slaap lekker, Muis.)

Muis gaat logeren. Amsterdam, Leopold, 2012.

Over Lucy Cousins

Bregje Boonstra, Onttroond. In: De Groene Amsterdammer, 6-9-1995.

Marjoleine de Vos, Nooit was de zee zo kaal. In: NRC Handelsblad, 17-10-1995.

Juryrapport Kiekeboekprijs 1996. Op: www.leesplein.nl.

Judith Eiselin, De angsthaas loert om een hoekje. In: NRC Handelsblad, 6-10-2000.

Bregje Boonstra, Koning Leip had een potje en een pijp. In: De Groene Amsterdammer, 2-6-2001.

Annemarie Terhell, ‘Ik ben gek op Muis' succes’. In: Lezen, jaargang 4 (2001), nr. 1, blz. 10-11.

Iris Paschalidis, Even lachen, Muis! In: De Leeswelp, 1-3-2005.

Josee Goyvaerts, Welk huis is van Muis? In: De Leeswelp, 1-12-2005.

Sophia Geuze, ‘Maisy keek me aan vanaf het papier’. In: Nederlands Dagblad, 8-3-2006.

Sandrine Lambert, Muis groot, Muis klein. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2008.

Heidi Vyncke, Muis ontdekt de natuur. In: Lees-ideeën Off Line, 31-12-2008.

Rebecca Pers, Muis in het Museum. In: Lees-ideeën Off Line, 31-12-2009.

Margriet van der Heijden en Hester van Santen, Waarom speelt Erik met een houten tractor? Omdat hij die cadeau heeft gekregen. In: NRC Weekend, 7-4-2012.

[pagina 8]

Internet

www.leesplein.nl

www.leopold.nl

90 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2012