Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Marion van de Coolwijk

door Janneke van der Veer

Marion van de Coolwijk is op 7 mei 1959 in Amsterdam geboren als Marion Verkaik. Na het behalen van het vwo-diploma in 1977 ging ze naar de Pedagogische Academie. Van 1980 tot 1990 was ze onderwijzeres op een Montessorischool in Amsterdam. In 1982 trouwde ze met Ed van de Coolwijk, een huwelijk waar twee zoons uit voortkwamen. Na de geboorte van de eerste, in 1990, werkte Marion van de Coolwijk als pr-manager bij uitgeverij Kluitman. Vanaf 1999 was ze remedial teacher op verschillende scholen en werkte ze mee aan diverse leesmethodes. Naast haar werk volgde ze verscheidene studies, waaronder die voor de aktes M.O.-A en -B Nederlands en een opleiding tot directiesecretaresse.

Van jongs af aan schreef ze verhalen. Onder het pseudoniem Marion van Dalen debuteerde ze in 1988 met Sanne praat met de dieren.

Van de Coolwijk is directeur van het in 1999 door haar opgerichte onderwijsadviesbureau Instituut Kind in Beeld, dat kinderen en jongeren met leer- en leesproblemen begeleidt. Daarbij wordt de Beeld en Brein®-methode toegepast die ze zelf ontwikkeld heeft. Door middel van lezingen geeft ze op scholen en in bibliotheken voorlichting over kinderboeken, leesbevordering en beelddenken. Ze is van mening dat in onze samenleving het denken in taal het oorspronkelijke denken in beelden (te veel) op de achtergrond heeft geplaatst. In haar visie zouden taal en beeld meer geïntegreerd moeten worden.

Voor Mzzl meiden (2005) werd aan Marion van de Coolwijk de Tina-Bruna Award 2005-2006 toegekend.

[pagina 2]

Werk

Marion van de Coolwijk schreef meer dan tweehonderd jeugdboeken. Aanvankelijk alleen voor kinderen vanaf 6 jaar, later ook voor jongeren. Ze ontwikkelde diverse series, waaronder ‘Flippa Flodderhoed’, ‘Een school vol dieren’ en ‘De bengels’. Met weinig woorden wil ze een maximum aan beelden oproepen, zodat haar boeken ook aantrekkelijk zijn voor taalzwakke kinderen, die vaak niet dol zijn op lezen. Ze kiest bewust voor het schrijven van verhalen die tamelijk voorspelbaar zijn en een eenvoudige structuur hebben. Bovendien mijdt ze lange zinnen en moeilijke woorden. Uitgebreide beschrijvingen laat ze achterwege, waardoor haar verhalen vaart hebben. Ook bevatten ze veel dialoog. Uitgangspunt is steeds dat het verhaal voorop moet staan.

Ze probeert kinderen met leesmoeilijkheden ook te bereiken door over hen te schrijven. Zo komen in diverse verhalen die op of rond school spelen, leerlingen met dyslexie voor. Dankzij begeleiding en bemoediging leren zij hiermee om te gaan. Dat is onder meer het geval in Ik ben niet bom! (2000), Mijn vader is een tovenaar (2002) en Meester Guppenstein (2003).

Veel verhalen hebben spanning doordat een of meer hoofdpersonen betrokken raken bij het oplossen van een misdaad. In het eenlettergrepige verhaal De hut (1995) zijn Kim en Tom er getuige van dat een bankovervaller zijn buit begraaft. De kinderen vertellen dit aan hun moeder, die de politie waarschuwt, waarna de dief kan worden gearresteerd. In Tafel 7: 3 cola! (2010) speelt Rik een rol bij de ontmaskering van de dief van de fooienpot in het restaurant waar hij een bijbaantje heeft. Centraal staat het oplossen van misdaden in ‘De vier speurneuzen’, een serie over een groepje meisjes dat een detectivebureau heeft opgericht.

Spanning is ook aanwezig in Meester Guppenstein. De kinderen van groep 8 krijgen onverwacht te maken met een nieuwe meester, zogenaamd omdat meester Frans ouderschapsverlof heeft genomen. De nieuwe meester, die Guppenstein heet, gedraagt zich nogal vreemd en daarom gaat de klas op onderzoek uit. Sommige leerlingen denken dat meester Frans ontvoerd is. Maar dan blijkt dat Guppenstein de kroonprins is, die een poosje wilde leven zonder verplichtingen. Daarom heeft hij geruild met meester Frans.

Veel verhalen gaan over dieren. Een hoofdrol spelen zij in de serie rond Flippa Flodderhoed, een meisje dat met dieren kan praten als ze haar rode flodderhoed heeft opgezet. Vaak maakt ze van deze gave gebruik om dieren te redden uit penibele situaties. In Poezen zonder huis (1994) voorkomt Flippa Flodderhoed dat een kat met haar jongen naar het asiel moet. In Dieren in nood! (2004), het eerste deel uit de

[pagina 3]

serie ‘Een school vol dieren’, breekt brand uit in het huis van de dierenarts. Brit neemt het initiatief om de dieren naar het gymlokaal van haar school te brengen. Hoofdmeester Tom is daar eerst niet blij mee, maar uiteindelijk vindt hij het goed dat de gymzaal wordt ingericht als ‘kliniek’.

Sprookjesachtige elementen, zoals het kunnen praten met dieren, komen in meer verhalen voor. In Een ridder op blote voeten (1998) belandt Jard bij het lezen van een boek over ridders zelf in de ridderwereld. Hij bevrijdt er een prinses uit de klauwen van een draak. Het is een van de verhalen die de visie van de schrijfster ondersteunen dat jongens meer actiegericht zijn en behoefte hebben aan een ander soort boeken dan meisjes. Vanuit die gedachte schreef Van de Coolwijk een aantal verhalen over onderwerpen die vooral jongens aanspreken, zoals de ‘Ridder Doerak’-serie over Jard en zijn neef Rijk die een opleiding tot ridder volgen en daarbij allerlei spannende avonturen beleven. Andere boeken sluiten juist aan bij de belevingswereld van meisjes, die volgens de schrijfster meer op het uitdiepen van gevoelens en gedachten zijn gericht. Een voorbeeld is de ‘Mzzl meiden’ - reeks rond de drieling Tanja, Hanna en Joan, die zijn geadopteerd door drie verschillende echtparen en elkaar pas op hun zestiende leren kennen. Ook de ‘Meiden zijn gek...’-serie is gericht op meisjes. In Op jongens (2007), het eerste deel uit deze reeks, gaan Nikki en haar moeder na het overlijden van Nikki's vader verhuizen. Nikki moet erg wennen op haar nieuwe school. De meiden zijn er vooral met jongens bezig en proberen op allerlei manieren hun aandacht te trekken. Nikki gaat op een heel natuurlijke manier met jongens om, vooral als ze met hen voetbalt. Dat wekt jaloezie bij enkele van haar klasgenoten. Tijdens de jaarlijkse schoolavond komt het tot een confrontatie, wanneer Nikki in een rap duidelijk maakt hoe moeilijk ze het heeft (gehad). Haar optreden heeft een positief effect op het contact tussen haar en haar klasgenoten.

Tot de typische meisjesboeken behoren ook de verhalen over ‘De olijke tweeling’. Aan deze oorspronkelijk door Arja Peters ontwikkelde serie voegt Marion van de Coolwijk sinds 2004 jaarlijks een nieuw deel toe.

Verschillende van haar boeken hebben een morele strekking. Vriendschap, dierenliefde, hulpvaardigheid en moed zijn waarden die in haar werk geregeld terugkeren. Verwerpelijk gedrag als pesten wordt afgekeurd, onder meer in De bengels in een tent (2007), waarin Rob - die niets liever doet dan sarren en plagen - op zijn nummer wordt gezet door de tweeling Daan en Zilver.

Ik ben niet bom!

Sander heeft het na een verhuizing erg moeilijk op school. Hij wordt vaak uitgelachen

[pagina 4]

omdat hij leesproblemen heeft. Vooral zijn klasgenoot Barry pest hem. Sander haat school en hij voelt zich dom. Op een dag komt het thuis tot een uitbarsting. Dan ontdekt Sander dat ook zijn vader dyslectisch is. Het is voor hem een opluchting dat hij over zijn problemen heeft kunnen praten; hij wordt er weerbaarder door. Ook het feit dat zijn klasgenootje Eva, op wie hij verliefd is, het voor hem opneemt, maakt hem sterker. Op haar voorstel vertelt Sander de rest van de klas over zijn problemen. ‘Ik ben niet bom!’ schrijft hij op het bord. Geleidelijk aan wordt het pesten minder en gaat Sander zich meer thuisvoelen op school. De houding van de klas verandert helemaal ten goede als mede dankzij Sanders oplettendheid dieven ontmaskerd worden die op school computers hebben gestolen. Sander ontdekt dat zijn nieuwe vriend Barry ook problemen heeft: zijn moeder is opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.

Marion van de Coolwijk liet zich bij het schrijven van dit boek inspireren door haar oudste zoon, die dyslectisch is. Ik ben niet bom! heeft een duidelijke spanningsopbouw en is geschreven in korte zinnen die de verbeelding prikkelen. Dit uitgangspunt leidde tot een serie ‘Ik ben niet bom!’, die populair is bij de moeilijk lezende jeugd.

Waardering

De boeken van Marion van de Coolwijk vallen bij de lezers doorgaans in de smaak. Verscheidene titels werden herdrukt; van De geheimzinnige bewaker (1992) verschenen ten minste vier drukken. Verschillende verhalen zijn bewerkt tot nieuwe uitgaven, zoals de boeken in de ‘Flippa Flodderhoed’-serie.

Recensenten erkennen en waarderen veelal de grote toegankelijkheid van het werk van Marion van de Coolwijk voor kinderen met leesproblemen. Kristif Sas schrijft over De bengels in een tent (2007) en De bengels zijn samen jarig (2007): ‘De pretentieloze verhalen van de Bengels zullen

[pagina 5]

jonge lezers best wel kunnen boeien. (-) de zinsbouw en het woordgebruik zijn erg simpel gehouden, om zo het leesplezier voor moeilijke lezers te vergroten. (-) Het verloop van de verhalen blijft wat voorspelbaar, maar toch is dit niet storend’ (Leesideeën Off Line).

Lof is er ook voor de boeken voor beginnende lezers. Katrien Van Grimberge omschrijft Een leeuw in huis (2004) als ‘een eenvoudig verhaal, op maat gemaakt van de eerste lezer’ (De Leeswelp).

Over de boeken voor oudere kinderen zijn de meningen verdeeld. Pjotr van Lenteren noemt Meester Guppenstein (2003) in de Volkskrant nogal ironisch een ‘tof’ verhaal, waarmee de schrijfster ‘het haar lezers niet onnodig moeilijk maakt’. ‘Op zich is daar niks mee, maar het blijft op deze manier het soort vrijdagmiddagvermaak dat iedere leerkracht met fantasie en een leuke klas wel bij elkaar kan verzinnen’, aldus de recensent. Hans van Holten daarentegen vindt het een aantrekkelijk boek en roemt in Reformatorisch Dagblad de geheimzinnigheid van het verhaal. Vanessa Joosen schrijft: ‘Meester Guppenstein is een luchtig detectiveverhaal, dat makkelijk wegleest en even gemakkelijk weer vergeten is’ (Leesidee jeugdliteratuur).

Van eenzelfde ambivalente houding getuigen de reacties op de ‘Mzzl meiden’-reeks. Hanneke van den Berg vindt dat Marion van de Coolwijk met het eerste deel, Mzzl meiden (2005), aantoont ‘dat ze tieners ook [net als jongere doelgroepen] heel goed aanvoelt’ (Noordhollands Dagblad). In haar bespreking van Mzzl meiden en de paparazzi (2005) stelt ze vast dat de schrijfster - in tegenstelling tot Carry Slee - nergens doordraaft in de uitwerking van emoties. Ilse Moens (Leesideeën Off Line) daarentegen is van mening dat de auteur vooral aandacht besteedt aan de gevoelens van de meisjes naar aanleiding van hun ervaringen met de paparazzi. De emoties die worden opgeroepen door de ontmoeting met hun echte vader verdwijnen doordoor naar de achtergrond. Het verhaal mist in haar ogen om die reden diepgang.

Bibliografie

Keuze uit haar kinderboeken

Marion van Dalen, Sanne praat met de dieren. [Heerhugowaard], Kluitman, Alkmaar, [1988]. (Het Praathoedje). Bewerkt tot: Marion van de Coolwijk, Flippa Flodderhoed. Met illustraties van Egbert Koopmans. [Heerhugowaard], Kluitman, [1994]. (Flippa Flodderhoed). Herziene uitgave: Hond ontvoerd. Met illustraties van Jolet Leenhouts. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2005. (Dieren alarm!)

Marion van Dalen, De dieren vertellen een geheim. [Heerhugowaard], Kluitman Alkmaar, [1989]. (Het Praathoedje). Bewerkt tot: Marion van de Coolwijk, De eierfabriek. Met illustraties van Egbert Koopmans. [Heerhugowaard], Kluitman, [1994]. (Flippa Flodderhoed). Herziene uitgave: Het geheim

[pagina 6]

[pagina 7]

[pagina 8]

De bengels op schoolreisje. Met illustraties van Linda Lee. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2006. (De bengels)

Mzzl meiden 4ever. Baarn, De Fontein, 2006. (Mzzl meiden)

Mzzl meiden on tour. Baarn, De Fontein, 2006. (Mzzl meiden)

Mzzl meiden verliefd. Baarn, De Fontein, 2007. (Mzzl meiden)

Op jongens. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2007. (Meiden zijn gek)

De bengels in een tent. Met illustraties van Linda Lee. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2007. (De bengels)

De bengels zijn samen jarig. Met illustraties van Linda Lee. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2007. (De bengels)

De bengels met de trein. Met illustraties van Linda Lee. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2007. (De bengels)

De bengels helpen Sinterklaas. Met illustraties van Linda Lee. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2007. (De bengels)

Het mysterie van het drakenei. Met illustraties van Saskia Halfmouw. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2007. (Ridder Doerak)

Op geheimen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2008. (Meiden zijn gek)

Mzzl meiden party. Baarn, De Fontein, 2008. (Mzzl meiden)

Mzzl meiden beroemd. Baarn, De Fontein, 2008. (Mzzl meiden)

‘Eis ijs!’ zei zij; taalspellinkjes. Met illustraties [van Jan Zandstra]. Baarn, De Fontein, 2008.

De olijke tweeling en de danswedstrijd. Met illustraties van Melanie Broekhoven, Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2008.

De bengels naar het strand. Met illustraties van Linda Lee. Oud-Beijerland, De Eekhoorn, 2008. (De bengels)

Op shoppen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2009. (Meiden zijn gek)

Mzzl meiden gaan los. Baarn, De Fontein, 2009. (Mzzl meiden)

Tafel 7: 3 cola!. Baarn, De Fontein, 2010. (Top-job)

Nieuwe start. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2010. (Is Verboden Voor Ouders)

Over Marion van de Coolwijk

Anita Wuestenberg, De hut. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-4-2002.

Achteld Verhelst, Mijn vader is een tovenaar. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-11-2002.

Pjotr van Lenteren, Tof verhaal in een vet coole klas. In: de Volkskrant, 14-2-2003.

Vanessa Joosen, ‘Meester Guppenstein’. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-4-2003.

Hans van Holten, De gemeenste juf van de wereld. In: Reformatorisch Dagblad, 18-4-2003.

Koen van Gorp, Het geheim van het Rode Schild. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-10-2003.

Koen van Gorp, Het zwaard van Ridder Rondeel. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-10-2003.

Marleen Lippens, Ik ben niet bom!. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2003.

Marleen Lippens, Vet beroemd. In: De Leeswelp, 1-2-2005.

Katrien van Grimberge, Een leeuw in huis. In: De Leeswelp, 1-3-2005.

Hanneke van den Berg, Jeugdboeken. In: Noordhollands Dagblad, 28-4-2005. [over: Mzzl meiden]

Hanneke van den Berg, De meiden hebben weer mazzel, eh, mzzl. In: Noordhollands Dagblad, 26-1-2006.

Herman Kakebeeke, Het geheim van ridder Leander. In: Leesideeën Offline, 31-12-2006.

Ilse Moens, Mzzlmeiden en de paparazzi. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2006.

Stine Jensen, Hulpeloos en sexy willen overkomen. In: Vrij Nederland, 26-9-2007.

Elke Vandevelde, Meiden zijn gek... op jongens'. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Kristof Sas, De Bengels in een tent. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Kristof Sas, De Bengels zijn samen jarig. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Koen Sels, De ollijke tweeling en het oude bos-

[pagina 9]

huis. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Koen Sels, De ollijke tweeling helpt mee in het dierenasiel. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Sophia Geuze, Olijke tweeling nog steeds populair. In: Nederlands Dagblad, 9-4-2008.

Nelleke Scherpbier, Verliefd op dezelfde jongen. In: Reformatorisch Dagblad, 23-4-2008.

[Anoniem], Tweeling nog altijd olijk. In: Leeuwarder Courant, 26-9-2008.

Kristof Sas, Een broertje of een zusje?. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2008.

Marit Trioen, Mzzlmeiden verliefd. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2008.

[Anoniem], Symposium Tilburg 2010: Iedereen leest! Een doorgaande leeslijn voor meisjes én jongens. In: Literatuur zonder leeftijd, jaargang 23 (2009), nr. 80, blz. 12-13.

Marion van de Coolwijk, Lezen is een filmpje kijken in je hoofd. In: Helma van Lierop-Debrauwer & Toin Duijx (red), Iedereen leest! Een doorgaande leeslijn voor meisjes én jongens. Tilburg, Universiteit van Tilburg, 2010.

Websites

www.leesplein.nl

www.marionvandecoolwijk.nl

85 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2011