Lexicon van de jeugdliteratuur

Suzanne Collins

door Wilma van der Pennen

De Amerikaanse schrijfster Suzanne Collins werd op 10 augustus 1962 in Hartford (Connecticut) geboren. Ze studeerde Drama en Telecommunicatie aan de Indiana University en werd scenarioschrijfster van kindertelevisie-programma's. Aangemoedigd door auteur en illustrator James Proimos begon ze ook jeugdboeken te schrijven. Naast een - niet in het Nederlands vertaald - prentenboek publiceerde ze vanaf haar debuut in 2003 twee series, de vijfdelige reeks ‘The Underland Chronicles’ (in het Nederlands verschenen als ‘Gregor de Bovenlander’) en ‘The Hunger Games Trilogy’. Deze laatste serie bracht haar internationale bekendheid. Het eerste deel van de trilogie, De hongerspelen, is in 2012 verfilmd. Collins schreef zelf de eerste opzet van het scenario.

De serie ‘De hongerspelen’ was een groot verkoopsucces en werd breed gewaardeerd, maar belangrijke bekroningen bleven uit. De boeken zijn zowel in Amerika als daarbuiten wel opgemerkt door kinderjury's. Zo ontving Collins voor De hongerspelen in 2010 de Red House Children's Book Award; de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen bekroonde het boek in 2011 in de leeftijdscategorie 12 tot 14 jaar. In Nederland kreeg het eerste deel van de trilogie in 2010 de Kinderboekwinkelprijs.

Werk

In de serie ‘Gregor de Bovenlander’ reist de elfjarige hoofdpersoon Gregor tussen twee werelden, een boven- en een ondergrondse wereld. De verhalen in de serie ‘De hongerspelen’ zijn gesitueerd in de toekomst. In beide series toont Collins zich een geëngageerd schrijfster: zowel in de fantasyboeken als in de

toekomstverhalen besteedt ze aandacht aan morele kwesties als armoede, onderdrukking en macht, ofwel aan de economische en politieke ongelijkheid. In haar verhalen, waarin veel gewelddadigheden voorkomen, gaat het uiteindelijk om het benadrukken van het belang van vrede en harmonie.

De serie ‘Gregor de Bovenlander’ gaat over Gregor en zijn tweejarige zusje Boots (Margaret), die in een andere wereld belanden: Onderland. In het eerste deel, De voorspelling, valt Boots door een rooster in de kelder en Gregor springt haar achterna. Zo komen ze terecht bij de Onderlanders, die een paar honderd jaren geleden door de Engelsman Bartholomeus Sandwich naar een wereld onder de gewone wereld zijn gebracht, nadat hij in een visioen had gezien hoe de aarde ten onder ging. In deze ondergrondse wereld moeten de mensen samenleven met enorm grote kakkerlakken, vleermuizen, spinnen en ratten. Dat is al die jaren redelijk goed gegaan, maar met de ratten leven de Onderlanders op dit moment op voet van oorlog. Volgens een oude voorspelling zal Gregor de Onderlanders redden. Gregor voelt daar aanvankelijk niets voor, maar hij gaat de uitdaging toch aan als hij hoort dat zijn vader, die twee jaar eerder plotseling verdween, zich ook in Onderland bevindt.

In elk deel keert Gregor terug naar huis, maar steeds dwingt een gebeurtenis hem opnieuw naar Onderland af te reizen. Zo wordt in het tweede deel (Het labyrint) Boots ontvoerd, wordt in deel drie het leven van vleermuis Ares bedreigd (De vloek), ligt in het vierde deel Gregors moeder in het ziekenhuis in een van de plaatsen in Onderland (De Vuurlanden) en dwingt de profetie hem in het vijfde en laatste deel (De krijger) voor altijd af te rekenen met de ratten.

Collins zegt in interviews voor deze serie te zijn geïnspireerd door Lewis Carrolls Alice in Wonderland. Zij wilde de herkenbaarheid van een dergelijk avontuur vergroten door het niet in een landelijke omgeving te plaatsen maar in de voor lezers van nu veel bekendere stedelijke omgeving.

De Hongerspelen-trilogie

De trilogie bestaat uit de delen De hongerspelen, Vlammen en Spotgaai. De verhalen spelen in een niet nader genoemde, postapocalyptische toekomst. Grote delen van wat vroeger Noord-Amerika was, zijn verstoken van allerlei verworvenheden. Het land heet nu Panem en is opgedeeld in twaalf districten, die met ijzeren hand worden geregeerd door een dictator, president Snow. Hoe verder het district verwijderd is van de extreem rijke hoofdstad, het Capitool, hoe minder de mensen bezitten.

Eén keer per jaar vinden de hongerspelen plaats. Deze zijn ingesteld nadat het dertiende district in op-

stand was gekomen tegen het regime. Dat district is door de regering vernietigd. Vanuit elk van de overgebleven districten worden ieder jaar een jongen en een meisje naar een grote openluchtarena gestuurd voor een wrede afvalwedstrijd. Dat gebeurt onvrijwillig, maar als de 12-jarige Prim Everdeen uit het twaalfde en minste district wordt geselecteerd, neemt haar zus Katniss (16) haar plaats in: Prim is te zwak om een kans te maken op overleven. Samen met Peeta Mellark reist Katniss naar de arena, waarvandaan alleen de winnaar levend terugkeert. De prijs is een jaar lang gratis voedsel voor het district van de winnaar.

Alles wordt op film vastgelegd en alle inwoners van Panem zijn verplicht deze ‘realitysoap’ dagelijks te volgen. De 24 deelnemers, de zogeheten tributen, moeten het opnemen tegen elkaar, maar worden ook geconfronteerd met wreedheden van de spelmakers, die alles doen om de kijkers te blijven boeien. Uiteindelijk komen - en dat is voor het eerst - zowel Katniss als Peeta als winnaar uit de bus. De lezer begrijpt dan dat de strijd nog lang niet gestreden is. Die gaat verder in het vervolg: Vlammen, waarin Katniss en Peeta het moeten opnemen tegen een aantal vroegere winnaars van de spelen. In het derde deel, Spotgaai, is de opstand, die al in het eerste deel onafwendbaar leek, uitgebroken. Het regime slaat meedogenloos terug.

In alle drie verhalen speelt de verliefdheid van Peeta op Katniss een rol. Katniss zelf heeft in Gale haar zielsverwant gevonden. Toch moet ze voor de buitenwereld doen alsof ze van Peeta houdt. In feite valt haar dit niet moeilijk en is er sprake van een dubbelliefde.

De serie is geïnspireerd op een verhaal uit de Griekse mythologie, waarin de stad Athene jaarlijks zeven jongens en zeven meisjes moest leveren aan Kreta om ze in het Labyrint te laten verslinden door het bloeddorstige monster Minotauros. Verder waren gladiatorenfilms een inspiratiebron, met name door de

executies, die daarin worden afgespiegeld als een vermakelijke show. De naam van het land, Panem, verwijst naar het Latijnse panem et cirsenses: brood en spelen.

De vragen die Collins in haar drieluik oproept, zijn volgens Mirjam Noorduijn (NRC NEXT) wezenlijk en confronterend: ‘Moet je bereid zijn je integriteit op te offeren voor maatschappelijke rechtvaardigheid? Hoe maakbaar is de samenleving? Waar ligt de grens tussen informatie en propaganda? Hoeveel geweld is gerechtvaardigd om een verandering te bewerkstelligen?’ Zij prijst het feit dat Collins dergelijke vragen voorlegt aan de lezer, ‘zonder eenduidige conclusies te trekken’. Karin Kustermans vindt de vragen die opgeroepen worden geen ‘comfortabele’ vragen, ‘maar ze zijn wel fundamenteel en pertinent’ (Leesgoed).

Waardering

Buiten enkele (anonieme) leesverslagen op internet zijn er geen besprekingen van de serie ‘Gregor de Bovenlander’ verschenen. Felix Meijer noemt het eerste deel in zijn aanschafinformatie voor bibliothecarissen ‘een spannend en goed geschreven en vertaald verhaal vol fantasie’. Marc Seerden merkt in de aanschafinformatie bij deel drie op: ‘Met name de échte veellezers zullen worden meegesleept door het fantastische gehalte van het verhaal, waarin de meest onwaarschijnlijke gebeurtenissen over elkaar heen tuimelen.

De serie ‘De hongerspelen’ wordt vooral gewaardeerd vanwege de spanning. Marja Boonstra noemt in de Leeuwarder Courant het eerste deel ‘een bloedstollend verhaal’ [-] ‘vol snelle ontwikkelingen, onverwachte wendingen en een alsnog onvoorspelbare afloop’. Karin Kustermans oordeelt in Leesgoed: ‘De Hongerspelen is een ongemeen spannend en confronterend boek, dat je soms zou willen wegleggen vanwege de gruwel maar dat je niet kunt wegleggen omdat het zo spannend is.’

Waardering is er voor Collins filmische schrijfstijl. Hanneke van den Berg noemt De hongerspelen ‘echt heel goed geschreven’ (Haarlems Dagblad). Padu Boerstra waardeert Collins beeldende manier van schrijven: ‘Dat het water je in de mond loopt als ze een eekhoorn in het vizier krijgt, is de verdienste van de schrijfkwaliteiten van Collins’ (Vrij Nederland). Ook Annemarie Terhell vindt dat Collins prachtig kan schrijven (7Days).

An Stessens merkt in haar bespreking van de drie delen op: ‘Het sterkst aan de trilogie is ongetwijfeld de setting. Suzanne Collins stelt met veel oog voor detail een wereld samen die niet de onze is, maar die wel vanzelfsprekend en geloofwaardig is. Haar tegelijk afschuwwekkende en boeiende maatschappij is even archaïsch als toekomstig’ (De Leeswelp). Katja de Bruin schrijft in de VPRO Gids dat de auteur wordt ge-

prezen door collega-auteurs als John Green, Lev Grossman en Stephen King, maar ook verguisd ‘vanwege het buitensporige geweld in haar boeken, die haar intussen miljonair hebben gemaakt.’ Volgens Govert Buijs (Trouw) wordt het geweld in De hongerspelen nergens verheerlijkt, maar juist aan de kaak gesteld.

Bibliografie

90 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2012