Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Eoin Colfer

door Wilma van der Pennen

Eoin Colfer is op 14 mei 1965 geboren in Wexford, Ierland. Zijn beide ouders waren werkzaam in het onderwijs en het gezin telde vijf jongens. Na zijn studie in Dublin werd Colfer leraar op een basisschool. Hij stond veertien jaren voor de klas en kon toen zijn baan opgeven om zich geheel aan het schrijven te wijden. Tussen 1992 en 1996 woonde en werkte hij in Saoedi-Arabië, Tunesië en Italië. Daarna keerde hij terug naar Ierland.

Colfer had al een aantal toneelstukken, korte verhalen en kinderboeken gepubliceerd, toen in 2001 zijn grote doorbraak kwam met Artemis Fowl, het eerste deel in een avonturenserie waarvan in 2012 het achtste en laatste deel verscheen: Artemis Fowl and the Last Guardian (Artemis Fowl: de laatste beschermer). Zijn eerste kinderboek, Benny and Omar, verscheen in 1998. Hij baseerde dit verhaal op zijn ervaringen in Tunesië.

Ter gelegenheid van het 70-jarig bestaan in 2010 liet de Britse kinderboekenuitgeverij Puffin lezers het mooiste kinderboek uit haar collectie kiezen. Artemis Fowl kreeg de meeste stemmen en was daarmee de ‘Puffin of Puffins’. Dat ook critici Colfer waarderen, blijkt onder meer uit het feit dat hij een aantal keren is genomineerd voor de Hans Christian Andersen Award. In 2001 ontving hij voor The Wish List (De wenslijst) de Bisto Merit Award, een eervolle vermelding bij de toekenning van de belangrijkste Ierse kinderboekenprijs, The Bisto Book of the Year. Een eervolle vermelding was er in 2002 ook voor Artemis Fowl.

Werk

Eoin Colfer is vooral bekend door de serie over Artemis Fowl, die bestaat uit avonturenverhalen waarin folkloristische en sprookjesachtige elementen zijn verweven; ze bieden een combinatie van fantasie en moderne technologie. Deze elementen komen ook voor in jeugdromans als De wenslijst en Airman.

[pagina 2]

Humor is een terugkerend element in het werk van Colfer. Dat blijkt uit zijn trilogie voor kinderen tot 9 jaar rond de broers Willem en Martin. Overdrijving is daarin het handelsmerk van de negenjarige ikverteller Willem. Zo maken Willems kleine broertjes misbruik van hun klein-zijn om hun moeder aan hun kant te krijgen. ‘Donnie, Bert en HP zouden me te lijf kunnen gaan met een bijl en hun enige straf zou een standje zijn en tien minuten geen tv kijken.’ In het eerste deel van deze reeks, Paniek in de bieb, moeten Willem en Martin van hun moeder in de zomervakantie elke dag naar de bibliotheek. Deze wordt met strenge hand geleid door mevrouw Kan, de bibliothecaresse. Ze stelt duidelijk haar regels, die er natuurlijk om vragen ontdoken te worden. Maar uiteindelijk raken de jongens verslingerd aan lezen en blijkt de bibliothecaresse niet zo'n monster als zij aanvankelijk dachten. In het los te lezen vervolg, De tanden van Kapitein Kraai, is Willem met zijn broers en ouders op vakantie. Zijn oudste broer Martin houdt ervan de andere kinderen te plagen. Willem maakt hij bang met verhalen over Kapitein Kraai, die op zoek is naar negenjarige jongetjes. In De stoerste jongen van de wereld zoekt Willem, als zijn ouders weer eens geen tijd voor hem hebben, zijn opa op. Willem bespreekt met hem zijn problemen, maar wat

[pagina 3]

hij ook meemaakt, zijn opa heeft altijd nog iets veel ergers te vertellen. De drie verhalen zijn door Tony Ross voorzien van karikaturale illustraties in grijstinten, die de humor in de teksten onderstrepen. Zo speelt Ross met de vormen rond en spits, wat het meest opvalt bij de rondborstige mevrouw Kan met haar scherpe neus.

Zwartgalliger is de humor in De wenslijst, voor lezers vanaf 13 jaar. De auteur schreef deze fantasy-roman vóór de serie over Artemis Fowl. Het verhaal begint als een realistische geschiedenis over twee jonge criminelen. Meg Finn en Belch Brennan breken in bij een oude man, maar het loopt mis door een gasexplosie, waarbij beiden omkomen. De twee belanden vervolgens in een tunnel met als bestemming de hel of de hemel. Voor Belch wordt het de hel, maar Meg blijft hangen bij een splitsing, met als gevolg dat er een machtsstrijd tussen Beëlzebub en Petrus losbarst om haar ziel. Meg kan die nog redden door als geest terug te keren naar de aarde om goede dingen te doen. Zij richt zich op de oude man, die een wenslijst maakt met vier opdrachten die zij moet helpen uitvoeren.

Het werk van Colfer bevat vaak een mengeling van technisch vernuft, bovennatuurlijke verschijnselen en plastisch beschreven geweld. Goed en kwaad staan meestal lijnrecht tegenover elkaar. Die elementen zijn ook te herkennen in De Supernaturalist. In een niet nader genoemde toekomst loopt de veertienjarige vondeling Kosmo weg uit een tehuis in Satellietstad. Daar worden experimenten met de pupillen gedaan en heerst een dictatoriaal regime. De vlucht verloopt niet goed, maar Kosmo wordt net op tijd gered door een groepje Supernaturalisten, mensen die over bovennatuurlijke gaven beschikken. Samen zetten zij zich in voor de redding van de door het kwaad bestuurde wereld.

Techniek speelt eveneens een belangrijke rol in Airman, waarin de auteur teruggaat in het verleden, naar eind negentiende eeuw. Conor Broekhart is geboren in een luchtballon. Sindsdien droomt hij ervan te vliegen. Die droom wordt verstoord als maarschalk Bonvillain de koning van het eiland waar hij woont en Conors leermeester Victor vermoordt. Conor krijgt hiervan de schuld en gaat de gevangenis in. Hij is gedoemd levenslang te zwoegen in de donkere diamantmijnen. Maar Conor neemt wraak op zijn belagers: hij weet uit de gevangenis te ontsnappen door de lucht.

Artemis Fowl

De verhalen over Artemis Fowl zijn gesitueerd in twee werelden: de bovengrondse wereld van het Moddervolk (de mensen) en de ondergrondse wereld van elfen, kobolds en andere vreemde wezens. Het elfjarige criminele meesterbrein Artemis Fowl stamt uit een rijke familie.

[pagina 4]

Als zijn vader is verdwenen, raakt zijn moeder in een psychose. Artemis wil het familiekapitaal, dat flink geslonken is, weer vergroten. Hij komt op slinkse wijze in het bezit van een elfenhandboek en denkt daarmee te kunnen beschikken over het goud van de elfen. Samen met zijn bediende Butler ontvoert hij de elf Holly Short van de elfBI, het leger van het onderaardse sprookjesland, dat over de meest geavanceerde technische wapens en verdedigingsmiddelen beschikt.

Holly is de eerste vrouwelijke officier van de elfBI en Artemis' belangrijkste tegenspeler. Zij is het die in het tweede deel (De Russische connectie) Artemis en Butler ontvoert, net op het moment dat de twee een reis willen maken naar de Noordpool. Artemis wordt ervan verdacht betrokken te zijn bij wapensmokkel door kobolds. Als zijn onschuld blijkt, besluit Holly Artemis te helpen bij de zoektocht naar zijn vermiste vader.

Ook in de volgende delen gaat het om diefstal, ontvoeringen en geweld. Zo draait in het derde deel (De eeuwige code) alles om Artemis' supercomputer die ontvreemd wordt. In deel vier (Het bedrog van Opal) leert de lezer Artemis opnieuw als dief kennen. Dit keer heeft hij een beroemd schilderij gestolen. Een meer heldhaftige rol krijgt de Ierse whizzkid in het volgende deel (De verloren kolonie), als een als elf vermomde demon zijn volk wil terugbrengen naar de wereld van de mensen, om er de macht over te nemen. Artemis steekt daar een stokje voor. In het zesde deel (Artemis Fowl en de tijdparadox) moet Artemis vier jaar teruggaan in de tijd. Alleen zo kan hij het medicijn bemachtigen om zijn zieke moeder te redden. Daarbij blijkt Artemis' gevaarlijkste vijand zijn jongere zelf. In deel zeven (Artemis Fowl en het Atlantiscomplex) heeft Artemis een plan bedacht om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Maar dan wordt diezelfde aarde aangevallen door robots. In het slotdeel (De laatste beschermer) maakt aartsrivaal Opal Koboi dat geesten bezit nemen van Artemis' kleine broers en Butlers zus Juliet. Artemis en Holly moeten Opal verslaan voordat de wereld vernietigd zal worden.

In 2004 verscheen ter gelegenheid van World Book Day Artemis Fowl: The Seventh Dwarf. Dit korte verhaal, dat past in de serie, is niet in het Nederlands vertaald. In 2005 kwam De Artemis Fowl files uit, waarin achtergrondinformatie over de serie te vinden is. Naast twee korte verhalen over Holly Short staan er in dit ‘dossier’ korte typeringen van de verschillende wezens (elfen, dwergen, trollen, kobolds, centaurs), ‘interviews’ met diverse personages en met de auteur, het rapport van Artenis Fowl, een quiz, een kruiswoordpuzzel, et cetera. Verder zijn er enkele stripbewerkingen verschenen die de auteur maakte met Andrew Donkin, en die zijn voorzien van illustraties

[pagina 5]

door Giovanni Rigano: Artemis Fowl: de Graphic novel en Artemis Fowl, het Arctische incident: de graphic novel.

Waardering

De serie over Artemis Fowl verscheen toen de reeks over Harry Potter de markt domineerde. In recensies worden deze series vaak met elkaar vergeleken. Thea Detiger schrijft in De Telegraaf: ‘Kinderen en ook volwassenen vinden Artemis Fowl net zo avontuurlijk, fantasievol en humoristisch als Harry Potter, maar nóg origineler, vooral door technische snufjes als speciale vervoermiddelen en ongewone wapens.’ Luc Lannoy oordeelt in De Leeswelp kritisch over het eerste deel in de serie: ‘Het aanvankelijk ietwat bizarre, spitse en vinnige parodiërende karakter van de fantasiewereld die wordt opgeroepen, zinkt (...) geleidelijk aan weg in een opeenstapeling van stereotiepe vertelprocedés: breed uitgesmeerde actiescènes volgens afgeborsteld Hollywoodrecept, doorzichtige en vrij platvloerse grappigheden, personages als sjablonen en een min-of-meer happy end annex opzichtig aanzetten voor een vervolgdeel.’

Koen van Gorp is in De Leeswelp positief over het volgende deel. Hij merkt op dat de personages een ontwikkeling doormaken: ‘Artemis moet morele keuzes maken. Keuzes die hem minder slecht en hooghartig maken. En dit ontwikkelingsproces maakt dit tweede deel extra boeiend.’ Bij deel zeven, Artemis Fowl en het Atlantiscomplex, concludeert Hanneke van den Berg in Het Parool: ‘Het succes van de serie is voor een groot deel te danken aan antiheld Artemis. Deze tiener doet al sinds zijn vroegste jeugd alles wat God verboden heeft. En stiekem zullen heel wat lezers wel met hem willen ruilen. Want mede door zijn trouwe en uiterst sterke bodyguard Butler overkomt hem nooit iets ergs als hij weer eens in een avontuur belandt. En hij is nog steenrijk ook.’

De wenslijst wordt door Monique Snoeijen in NRC Handelsblad een ‘bijbels sprookje’ genoemd, dat doorspekt is met sciencefiction. Zij vindt dat de buitenaardse wezens en technische wonderen er door Colfer bijgesleept zijn, maar is positief over zijn schrijfstijl: ‘Tussen alle onzin door is wel duidelijk dat Colfer prachtig schrijven kan.’ Ook andere recensenten roemen Colfers filmische schrijfstijl. Kris Mattheeuws noemt deze in Airman ‘meeslepend’. Colfer houdt volgens hem ‘strak de controle over het verhaal en zorgt ervoor dat er geen lange uitweidingen of ongerijmdheden voorkomen.’ Dirk-Jan Arensman (Het Parool) vindt dat Colfers proza leest ‘als de Trans-Siberie-Express’. Pjotr van Lenteren noemt Colfers ‘cabaretachtige humor’ zeldzaam in de jeugdliteratuur.

Over Airman schrijft Bea Ros: ‘Airman is een superspannend verhaal met de ingrediënten van een klassiek

[pagina 6]

jongensboek: een avontuurlijke plot, een vijand die bedwongen moet worden met list en vernuft, ruim aandacht voor techniek en met waarden als moed, eerlijkheid en kameraadschap. Net als in zijn serie over de jonge, briljante crimineel Artemis Fowl voegt de auteur daar nog humor en een voortvarende stijl aan toe.’ (Boek & Jeugd Online). Hanneke van den Berg over deze jeugdroman in Haarlems Dagblad: ‘Tot de laatste pagina blijven vaart en spanning er in. Ariman is een kloek boek, maar er staat geen letter teveel in.’

De drie boeken rond Willem en zijn familie worden humoristisch, maar minder ambitieus en verrassend bevonden dan Colfers andere werk. Jan van Coillie in De Leeswelp: ‘Paniek in de bieb is een luchtig en licht verteerbaar pleidooi voor boeken’; Marja Boonstra (Leeuwarder Courant): ‘De stoerste jongen van de wereld is een heerlijk bijdetijds boek, vol nuchtere jongensbabbels en -humor. Er verschijnen niet zo gek veel (voor) leesboeken specifiek voor jongens, vol huis-, tuinen keukenavonturen en dat maakt dit boek extra aantrekkelijk.’

Bibliografie

Voor volwassenen

And another thing... (2009); Plugged (2011).

Niet in het Nederlands vertaalde kinder- en jeugdboeken

Benny and Omar (1998); Benny and Babe (1999); Going Potty (1999); Ed's Funny Feet (2000); Ed's Bed (2001); Half Moon Investigations (2006); The Supernaturalist: the Graphic Novel (2012).

In het Nederlandse vertaalde kinder- en jeugdboeken

The Wish List (2000): De wenslijst. Vertaald door Maarten Polman. Amsterdam, Vassallucci, 2004.

Artemis Fowl (2001): Artemis Fowl. Vertaald door Mireille Vroege. Amsterdam, Vassallucci, 2001. [Herdruk: Houten, Van Goor, 2011] (Artemis Fowl; 1)

Artemis Fowl: the Arctic Incident (2002): De Russische connectie. Vertaald door Mireille Vroege. Amsterdam, Vassallucci, 2002. [Herdruk: Houten, Van Goor, 2007] (Artemis Fowl; 2)

Artemis Fowl: the Eternity Code (2003): De eeuwige code. Vertaald door Mireille Vroege. Amsterdam, Vassallucci, 2003. [Herdruk: Houten, Van Goor, 2007] (Artemis Fowl; 3)

The Supernaturalist (2004): De supernaturalist. Vertaald door Mireille Vroege. Amsterdam, Vassallucci, 2004.

The Legend of Spud Murphy (2004): Paniek in de bieb. Met illustraties van Tony Ross. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Pimento, 2006.

The Opal Deception (2005): Het bedrog van Opal. Vertaald door Mireille Vroege. Amsterdam, Vassallucci, 2005. [Herdruk: Houten, Van Goor, 2007] (Artemis Fowl; 4)

The Artemis Fowl Files (2005): De Artemis Fowl files. Vertaald door Daniëlle Alders. Amsterdam, Vassallucci, 2005.

The Legend of Captain Crow's Teeth (2006): De tanden van Kapitein Kraai. Met illustraties van Tony Ross. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Pimento, 2006.

The Lost Colony (2006): De verloren kolonie. Vertaald door Mireille Vroege. Houten, Van Goor, 2007. (Artemis Fowl; 5)

The Legend of the Worst Boy in the World (2007): De stoerste jongen van de wereld. Met illustraties

[pagina 7]

van Tony Ross. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Pimento, 2007.

Airman (2008): Airman. Vertaald door Annelies Jorna. Amsterdam, Querido, 2009.

Artemis Fowl, the Graphic Novel (2007): Artemis Fowl: de graphic novel. Bewerkt door Eoin Colfer en Andrew Donkin. Met illustraties van Giovanni Rigano. Vertaald door Lia Belt. Amsterdam, Mynx, 2008.

Artemis Fowl and the Time Paradox (2008): Artemis Fowl en de tijdparadox. Vertaald door Mireille Vroege. Houten, Van Goor, 2009. (Artemis Fowl; 6)

Eoin Colfer's Artemis Fowl: the Arctic Accident (2009): Artemis Fowl, het Arctische incident: de graphic novel. Bewerkt door Eoin Colfer en Andrew Donkin. Met illustraties van Giovanni Rigano. Vertaald door Lia Belt. Amsterdam, Boekerij, 2011.

Artemis Fowl and the Atlantis Complex (2010): Artemis Fowl en het Atlantiscomplex. Vertaald door Mireille Vroege. Houten, Van Goor, 2011. (Artemis Fowl; 7)

Artemis Fowl and the Last Guardian (2012): Artemis Fowl: de laatste beschermer. Vertaald door Mireille Vroege. Houten, Van Goor, 2013. (Artemis Fowl; 8)

Over Eoin Colfer

Luc Lannoy, Marketing, of hoe maak je een ding. In: De Leeswelp, jaargang 7 (2001), nr. 8, blz. 359-360. [Over Artemis Fowl]

Dirk-Jan Arensman, Prima alternatief voor Potter. In: Het Parool, 3-10-2002. [Over De Russische connectie]

Hanneke van den Berg, [Over De eeuwige code]. In: Noordhollands Dagblad, 18-9-2003.

Thea Detiger, [Over De eeuwige code]. In: De Telegraaf, 3-10-2003.

Koen van Gorp, [Over De Russische connectie]. In: De Leeswelp, jaargang 9 (2003), nr. 1, blz. 23-24.

Pjotr van Lenteren, Ierse tienersatire in bloemkolen-Nederlands. In: de Volkskrant, 19-3-2004. [Over De wenslijst]

Monique Snoeijen, Eoin Colfer geeft zijn meisje een paarse ziel. In: NRC Handelsblad, 2-4-2004. [Over De wenslijst]

Marleen Colpin, [Over De wenslijst]. In: De Leeswelp, jaargang 10 (2004), nr. 7, blz. 247.

Hanneke van den Berg, [Over De supernaturalist]. In: Noordhollands Dagblad, 4-11-2004.

Sven van Mourik, Krakende hersencellen in supermodern sprookje. In: KidsWeek, 25-8-2006. [Over Het bedrog van Opal]

Jan van Coillie, [Over Paniek in de bieb]. In: De Leeswelp, jaargang 12 (2006), nr. 7, blz. 261.

Thea Detiger, Artemis Fowl is terug. In: De Telegraaf, 25-5-2007. [Over De verloren kolonie]

Marja Boonstra, [Over De stoerste jongen van de wereld]. In: Leeuwarder Courant, 7-9-2007.

Kris Mattheeuws, [Over Airman]. In: De Leeswelp, jaargang 15 (2009), nr. 6, blz. 219.

Thomas de Veen, [Over Airman]. In: KidsWeek, 1-5-2009.

Hanneke van den Berg, Ontsnapping via de lucht. In: Haarlems Dagblad, 19-5-2009. [Over Airman]

Hanneke van den Berg, Sprongen door de tijd maken. In: Haarlems Dagblad, 26-8-2009. [Over Artemis Fowl en de tijdparadox]

Mirjam Noorduijn, Pa, laat me nou gewoon eens donderjagen! In: NRC Handelsblad, 11-9-2009. [Over Airman]

Hanneke van den Berg, Artemis komt langzaam op gang. In: Dagblad van het Noorden, 21-1-2011. [Over Artemis Fowl en het Atlantiscomplex]

Hanneke van den Berg, Artemis raakt de weg kwijt. In: Het Parool, 2-2-2011. [Over Artemis Fowl en het Atlantiscomplex]

Websites

www.leesplein.nl

www.boekenjeugdgids.nl

www.pluizuit.be

91 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2013