Lexicon van de jeugdliteratuur

Babette Cole

door Ria De Schepper

Babette Cole is in 1950 op het Britse eiland Jersey geboren. Zij volgde een kunstopleiding op het Canterbury College of Art waar ze in 1973 afstudeerde. De keuze viel op Canterbury omdat ze daar in een boerderijtje kon wonen waar ze haar pony kon onderbrengen. Langzamerhand volgden meer dieren. Ze heeft een stoeterij in Lincolnshire met paarden die ze fokt en waarmee ze ook zelf aan wedstrijden deelneemt. Een gedeelte van het jaar woont ze in Tortola, een van de Britse Maagdeneilanden.

Als kind wilde ze al verhalen schrijven en illustreren. Na haar studie ontwierp ze een tijdje wenskaarten en schreef en tekende ze verhalen voor kinderprogramma's bij de bbc televisie. In 1976 debuteerde ze met Promise solves the problem, een boek over paarden. Het kende een groot succes en sedertdien leeft ze van haar pen. Ze publiceerde al meer dan zeventig verhalen, waarvan er ruim dertig in het Nederlands zijn vertaald.

Werk

Wie Babette Cole zegt, denkt aan grappige prentenboeken vol verrassingen en onverwachte wendingen. Excentrieke figuren, dieren in alle formaten en monsterlijke wezens spelen erin een rol. Met verve zet ze haar figuren beweeglijk en charmant op papier. Haar waterverfschilderijen in cartoonachtige stijl zijn dynamisch en direct. Ze werkt meestal in pasteltinten, brengt belijning aan in potlood en voegt voor accenten wat olieverf toe. Grappige details en knipoogjes naar de volwassen meelezer maken haar boeken ook bij volwassenen geliefd. Ze durft ondeugend uit de hoek komen en af en toe provocerend. Dit wordt gerelativeerd door de humoristische manier waarop ze haar onderwerpen benadert. Zelf is ze een opgewekte en zelfverzekerde dame die het leven van

de zonnige kant ziet en dat weerspiegelt zich in haar boeken.

Midden jaren tachtig werd ze heel populair met haar boeken over Super Mama, Super Papa, Super Oma, Super Opa en Super Oom. Deze reeks prentenboeken over familieleden met ongewone kwaliteiten appelleert aan de dromen van kinderen die zo'n superfamilie best leuk vinden. Een heks als mama, een papa die robots ontwerpt, een oma als marsmannetje, een opa die reuzengroenten kweekt en een oom die zeerover is, zorgen voor grappige avonturen en dolle pret.

Babette Cole houdt niet van burgerlijke, saaie figuren maar verkiest personages die uit de band springen en die in allerlei buitenissige situaties belanden. Underdogs laat ze op een verrassende manier triomferen. Dit is onder meer het geval met de rat Karel en zijn zus Karolien. Domme Karel in Hup Karel Hup is goed in sporten en neemt weerwraak op alle nuffige pesters. In Een tien voor Karolien is pientere Karolien samen met haar broer haar vijanden te slim af. De kolderieke situaties en leuke details zorgen in beide wensvervullende verhalen steeds voor verrassingen.

In een aantal boeken draait Babette Cole resoluut rollen en stereotypen om en zet ze dan extra in de verf. Zo wijst prinses Wijsneus alle huwelijkskandidaten af en verkiest ze haar eigen rustige leventje. Prins Assepoets is dan weer een sukkel die fungeert in een omkering van het Assepoes-sprookje. Tarzanna als vrouwelijke Tarzan en Superkoe als beestige Batman komen in actie in een parodiërend verhaal. Het afwijkende, onconventionele is een trekje van veel personages in de boeken van Babette Cole. Relaties tussen mensen onderling of tussen mensen en dieren worden er vaak door bepaald. Haar werk straalt een uitdagend-vriendelijk en licht subversief karakter uit. Dat ze zelf Prinses Wijsneus haar ‘autobiografie’ noemt, zal dan ook niemand verwonderen.

Opvallend is de aanwezigheid van dieren in al haar prentenboeken. Babette Cole houdt van dieren, vooral van honden en paarden, en tekent ze met veel schwung. Meestal zijn ze de vanzelfsprekende huisgenoten van mensen, soms fungeren ze als toeschouwer of imiteren ze volwassenen, vaak maken ze deel uit van de actie. In Pas op voor de veearts wemelt het van dieren. Op de dierenshow en in de wachtkamer van de veearts blijken allerlei dieren, groot en klein, als huisdieren te fungeren. Ook hun baasjes vormen een bont allegaartje van typetjes. In dit vermakelijke verhaal over een veearts die met koehoorns op pad moet, kon Babette Cole zich uitleven. Niet verwonderlijk dus, dat het haar lievelingsboek is. In O nee, beesten! is Tom bang van de dieren die hem nieuwsgierig volgen. Met grote ogen kijken ze hem aan maar ze rennen verschrikt weg als Tom zijn blote billen laat zien. Hier is de opbouw van de platen vrij sober en eenvoudig.

Toch zijn platen waarin groepen dieren in het decor verwerkt zijn, het grappigst en spectaculairst. In Het beestachtige verjaardagsboek krijgt een jongetje een bende dieren op bezoek. De heavy metal hond, de zingende koeien en alle anderen maken flink wat herrie. De speciale vormgeving - een pop-up-boek met briefjes en boekjes - maakt dit geslaagde verhaal nog extra aantrekkelijk. In Gedraag je! stelen windhonden de show. Lady Lupin legt aan haar puppy's de regels van de etiquette uit en dat leidt tot vermakelijke prikjes naar onze omgangsregels.

Babette Cole heeft altijd al een hang naar het groteske gehad. Daarbij schuwt ze overdrijving niet. Monsters zijn gruwelijke wezens, botsingen leiden tot ravages en ontploffingen zijn echte knallers. Baldadigheid en viezigheid komen in sommige boeken in een flinke dosis voor. In Wilde Lucretia munt Lucretia Crum uit in slechte manieren die ze met volle overgave uitspeelt. Een goede compositie en af en toe leuke vondsten, zoals de creatieve uitvindingen om Lucretia op het goede pad te brengen, houden het verhaal recht. Minder geslaagd zijn die boeken waarin de auteur een rariteitenkabinet van slechte manieren, stinkende of rare dingen samen brengt zonder een degelijke verhaallijn.

In haar boeken duiken geregeld monsters op, van draken die een stukje school lusten tot blubberwormen en maanmannetjes. Het is telkens griezelen op maat van kleuters: de monsters zijn lekker vies, groot en stout maar door de relativerende en grappige tekenstijl zijn ze volstrekt ongevaarlijk.

Vaak zijn volwassenen, zoals een onbekwaam koningspaar of een slome prins, het slachtoffer en dat kan zorgen voor binnenpretjes. Bijzonder origineel zijn Meneer en Mevrouw Hormoon die in Haar op gekke plekken in de puberteit allerlei gekke brouwsels door je lichaam sturen. Hun ronde, harige uiterlijk, hun bizarre installaties en hun huishond zijn ronduit hilarisch.

In een aantal boeken snijdt Babette Cole ernstige thema's aan op een luchtige manier. Ze deed dat voor het eerst in Het ei van mama, een boek over seksuele voorlichting. Het is een origineel, ondeugend prentenboek dat haar meest succesvolle boek werd. Toch kreeg dit vrijpostige boek uit conservatieve hoek ook kritiek. Thema's als seksualiteit, echtscheiding, ouder worden en sterven pakt ze telkens op een directe, verfrissende wijze aan. Zo begint Doodleuk met deze zin: ‘Opa en oma, waarom zijn jullie zulke kale, gerimpelde oudjes?’ Op een creatieve manier laat ze de ruziënde ouders van twee kinderen ont-trouwen en een onttrouwhuwelijksreis maken in Twee van alles. In Haar op gekke plekken geeft knuffelbeer Ted op een sprankelende manier voorlichting. In al deze boeken wil Babette Cole duidelijk niet beleren of opvoeden maar op een grappige, ongedwongen manier kleuters iets vertellen over de dingen des levens.

Honnie

Honnie is een goedige vlekkenhond. Sedert er een baby in huis is, kijken zijn baasjes evenwel niet meer naar hem om. Hij heeft nochtans veel liefde te geven. Wat hij ook doet, zijn inspanningen worden genegeerd of afgekeurd. Als hij zich bezeerd heeft, kijken zijn baasjes niet naar hem om en als hij met de baby een muis wil delen, reageren ze in paniek. Hij trekt weg en komt terecht bij een bende straathonden. Toch zijn de baasjes hem niet vergeten. Ze halen hem terug en nemen de straathonden er maar liefdevol bij.

Babette Cole gaat uit van een aantal stellingen over liefde en illustreert ze via verrassende anekdotes. Het verhaal is daardoor opsommend maar binnen een overkoepelende verhaallijn. Het herhalingselement heeft een humoristisch effect. De soms ironische relatie tussen tekst en illustraties vraagt dat de lezer verbanden legt en de situaties interpreteert. Er zijn veel typische Babette Cole-ingrediënten in het verhaal aanwezig: situatiehumor, leuke details, wat slungelachtige volwassenen, een uiterst snoezige baby en beweeglijke, temperamentvolle typetjes van straathonden. Honnie, met wie jonge lezers zich kunnen identificeren, is de underdog die het toch klaarspeelt om zijn zin te krijgen.

Waardering

Recensenten waarderen meestal de originele verhalen en de tekenstijl van Babette Cole. Haar humor wordt als onderhoudend, grappig en hilarisch bestempeld. Over Hup Karel Hup zegt Lieke van Duin: ‘De prenten zitten vol spanning, gemeenheid, slimheid en humor’ (Trouw). Truusje Vroo-

land-Löb noemt Wilde Lucretia ‘een doodgewoon pretentieloos lekker kolderiek prentenboek waarin Cole het vrolijke verhaal ook met verve in woeste tekeningen vertelt’ (Leesgoed). Volgens Jan van Coillie bezitten de waterverfillustraties in Honnie ‘die heerlijke mengeling van naïviteit en speelsheid met een ondeugend randje’ (Leesidee Jeugdliteratuur). In haar artikel over Babette Cole concludeert Marita de Sterck: ‘Ondanks alle karikaturale invallen blijft haar tekenstijl warm en vriendelijk’ (Jeugdboekengids). Zij merkt ook op dat wie vertrouwd is met alle werk van de auteur wel eens ‘een gevoel van déja-vu’ krijgt. Niet alle boeken worden evenzeer gewaardeerd. Als de compositie niet zo hecht is of de thematiek te vergezocht, waardeert men meestal nog wel de prenten die voor kijkplezier zorgen. De manier waarop Cole ernstige thema's op een grappige wijze verwerkt, kan meestal wel op goedkeuring rekenen.

Bibliografie

59 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2002