Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Caja Cazemier

door Janneke van der Veer

Caja Cazemier is op 5 september 1958 in Spijkenisse geboren. Een groot deel van haar jeugd bracht ze door in Groningen, waar haar vader in 1965 beroepen werd als predikant. In het gezin werd veel gelezen en gediscussieerd.

Na de middelbare school studeerde ze Nederlandse taal- en letterkunde. Ze rondde deze studie af met een scriptie over jeugdliteratuur voor meisjes in de puberteit. Ruim tien jaar werkte ze als docent Nederlands, eerst in Spijkenisse, later in Leeuwarden. Ze is moeder van drie zoons en woont in Leeuwarden.

Ze begon al vroeg met het schrijven van verhalen, die ze vaak naspeelde met haar jongere broer. Haar eerste jeugdboek verscheen in 1992: Portret van Sanne, over een meisje dat ontdekt dat ze op meisjes valt. Cazemier koos voor dit thema omdat er destijds weinig jeugdboeken over homoseksualiteit te vinden waren.

In 2008 ontving ze voor Vamp de Prijs van de Jonge Jury; Offline en Knalhard werden in respectievelijk 2011 en 2012 genomineerd voor deze prijs.

Aanvankelijk schreef Cazemier vooral in vakanties. Sinds ze in 1996 is gestopt met lesgeven, is ze fulltime schrijfster. Ze houdt regelmatig op scholen en in bibliotheken lezingen over haar werk.

Werk

Caja Cazemier richt zich als auteur vooral op de leeftijdsgroep waaraan ze heeft lesgegeven. Ze schrijft over onderwerpen die jongeren tussen 11 en 16 jaar bezighouden, zoals

[pagina 2]

school, ouders, vriendjes, eenzaamheid, verliefd zijn, seksualiteit, onzekerheid, angst, (online) pesten, internetverkering, alcoholgebruik en je ‘anders’ voelen. In haar boeken zit de hoofdpersoon meestal niet lekker in zijn vel en is hij of zij op zoek naar zichzelf. Haar inspiratie haalt Cazemier veelal uit berichten in kranten en (jongeren) tijdschriften, uit verhalen van vrienden die in het onderwijs werken en uit schoolbezoeken.

Behalve leesplezier wil ze met haar boeken troost en steun bieden aan lezers die in vergelijkbare omstandigheden zitten als haar hoofdpersoon. De verhalen van Cazemier zijn overwegend realistisch; herkenbaarheid is erg belangrijk. Haar werkwijze sluit hier bij aan: in de voorbereidingsfase documenteert ze zich uitgebreid over het onderwerp en zoekt ze mensen en plekken op die daaraan gerelateerd zijn.

Verschillende van haar verhalen gaan over eigentijdse problemen rond moderne communicatiemiddelen en sociale media. In Geen bericht, goed bericht (2005) ontvangen Lieke en haar vriendinnen vervelende sms-berichtjes en in Offline (2009) wordt Jiska zowel via internet als via sms gepest. Ook in Vamp (2006) spelen de gevaren van internet een prominente rol: Jade laat zich door een jongen verleiden om zich voor de webcam uit te kleden, waarna ze door hem wordt gechanteerd.

Van eigentijdse problematiek is ook sprake in Lotte en Karima (2007), dat voor een deel om cultuurverschillen draait. Het vijftienjarige moslimmeisje Karima wordt verliefd op de broer van haar vriendin Lotte, die op haar beurt iets met de broer van Karima krijgt. Een en ander zet de vriendschap tussen beide meisjes behoorlijk onder druk.

De hoofdpersonen in de verhalen van Cazemier zijn meestal meisjes. In Weerlicht (1998) is Floor verliefd op haar leraar Nederlands, in Heb jij het al gedaan? (2005) heeft Tosca haar eerste seksuele ervaring. In een aantal verhalen is een jongen de hoofdpersoon, zoals in De wereld van Ward (1999) over de hoogbegaafde Edu die op school wordt gepest. En in Bijna veertien (2000) waarin Timo na zijn verhuizing van Rotterdam naar Leeuwarden zijn vroegere buurmeisje en zijn opa mist. Cazemier schreef ook boeken waarin zowel een meisje als een jongen hoofdpersoon zijn, bijvoorbeeld Te snel (1997) en De eerste keer (2002).

De centrale personages in haar verhalen maken vaak een duidelijke ontwikkeling door. Zo komt Tamara in Cool (2008) erachter dat het drinken van alcohol minder ‘cool’ is dan ze had gedacht. In Windkracht Merel (2010) ontdekt de onzekere Merel door haar prestaties in de musicalklas dat ze toch wel het een en ander kan. Ook de hoofdpersonen in Lotte en Karima (2007) ontwikkelen zich: Lotte begint het geloof van Karima

[pagina 3]

te accepteren en Karima volgt niet meer klakkeloos haar ouders - ze gaat zelf nadenken.

Naast verhalende boeken publiceerde Cazemier ook gidsen met praktische tips over zaken waarmee opgroeiende jongeren te maken krijgen. In 2003 verscheen Survivalgids voor brugklassers, waarin onderwerpen als Cito-toets, eerste schooldag, schoolregels, pesten, huiswerk, rapporten en schoolfeesten aan de orde komen. Daarna volgden Survivalgids voor meiden (2004), Survivalgids voor jongens (2004), Survivalgids geld (2005), Survivalgids vakantie (2006) en Survivalgids voor pubers (2010).

Samen met Martine Letterie schreef ze Familiegeheim (2011), het verhaal van twee nichtjes die ontdekken dat hun opa tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de Duitse bezetter koos.

Over het algemeen zijn de boeken van Caja Cazemier heel toegankelijk. Ze zijn geschreven in een vlotte, eigentijdse stijl met veel dialoog. Vooral dit laatste zorgt dat de verhalen vaart hebben. Daarnaast is er veel aandacht voor de gedachten- en gevoelswereld van de hoofdpersonen, wat bijdraagt aan de mogelijkheid tot identificatie. Sommige verhalen zijn geschreven vanuit verschillende personages, zoals Heb jij het al gedaan? en Cool. Daardoor krijgt de lezer een genuanceerde kijk op de gebeurtenissen.

Knalhard

In 2010 verscheen Knalhard. Hoofdpersoon is de zestienjarige Ties, die na een avondje stappen met zijn vriend Justin en diens vriendin Jenna door een groep jongeren in elkaar wordt geslagen. Het boek is geïnspireerd op een vergelijkbare ervaring van een jongen uit Friesland.

Naast lichamelijk letsel heeft Ties ernstige psychische problemen. Hij schaamt zich voor wat er is gebeurd.

[pagina 4]

Tal van vragen spoken door zijn hoofd. Waarom is hij in elkaar geslagen? Waarom deed hij niks terug? Is hij een lafaard? En waarom greep Justin, zijn vriend die er bij was, niet in? Ties komt er niet uit en sluit zich voor iedereen af, ook voor zijn vriendin Amarins. Die wil hem graag helpen en probeert hem zo ver te krijgen dat hij erover praat, maar dat kan Ties niet. Amarins besluit dan het uit te maken, ze wil weer vrolijkheid in haar leven.

Justin voelt zich schuldig, maar kan Ties ook niet helpen. Uiteindelijk volgt Ties de raad van zijn ouders op en hij zoekt contact met slachtofferhulp. Dankzij de gesprekken met Adrie gaat het gaandeweg beter met hem. Zij adviseert Ties om zijn gevoelens op te schrijven.

Net als bij de hoofdpersonen in de meeste verhalen van Cazemier is ook bij Ties sprake van een duidelijke ontwikkeling. Hij leert zijn gevoelens en gedachten uiten, wat hem de mogelijkheid biedt om de kwestie met Justin en Amarins uit te praten. Ook durft hij een ontmoeting met de daders aan. Hij maakt hen duidelijk dat ze niet alleen hem, maar ook zijn leven in puin hebben geslagen. Na dit gesprek concludeert Ties dat niet hij, maar zij de losers zijn. Langzamerhand krijgt hij weer grip op zijn leven en kan hij beslissingen nemen voor de toekomst. Als blijkt dat hij 4-havo over moet doen, besluit hij over te stappen naar de mbo-opleiding voor sportleider. Ook kiest hij een nieuwe hobby, wielrennen. Hij heeft weer zin in het leven gekregen.

Het verhaal wordt chronologisch verteld, met veel dialoog. Een aantal cursief gezette hoofdstukken bevat de notities die Ties maakt op advies van zijn therapeute. Zo ontstaat een gedetailleerd beeld van zijn gedachten- en gevoelswereld en kan de lezer zich voorstellen hoe Ties die bewuste avond heeft ervaren en wat dit met hem heeft gedaan.

Waardering

De boeken van Caja Cazemier zijn populair bij jongeren, zoals blijkt uit de vele herdrukken. Van Survivalgids voor brugklassers verscheen in 2011 bijvoorbeeld een vijfde druk. Ook de toekenning van prijzen en nominaties door de Jonge Jury toont de waardering van de doelgroep.

Recensenten van dagbladen en tijdschriften reageren genuanceerd op de boeken van Cazemier. Er wordt erkend dat ze met haar onderwerpskeuze en uitwerking goed aansluit bij de doelgroep. Ruud Kraaijeveld schreef naar aanleiding van Weerlicht (1998): ‘Ze slaagt erin zich goed in te leven in de grote veranderingen die meisjes in deze periode doormaken. In haar gemakkelijk toegankelijke en eenvoudig gestructureerde verhalen herkennen jonge meisjes veel van hun problemen, onzekerheden, gedachten en gevoelens. De hoofdpersonen zijn levensecht en wat ze

[pagina 5]

meemaken, is voorstelbaar en invoelbaar.’ (Een kwestie van smaak, 2000).

Mai van Loon noemt herkenbaarheid de enige troef van De eerste keer (2002). Kritisch is ze ten aanzien van karaktertekening en schrijfstijl: ‘De oppervlakkig getekende personages hebben wel hun eigen problemen thuis, en worstelen met een voorbije of nieuwe verliefdheid en af en toe verspringt kort het vertelstandpunt, zodat de lezer de persoonlijke gedachten mee kan volgen, maar nergens gaat het aangereikte dieper dan net onder de oppervlakte. Dat geldt ook voor dialogen, stijl, taal.’ (Leesidee jeugdliteratuur).

Andere recensenten oordelen juist positief over Cazemiers stijl. Cindy Vanhove toont zich wat dat betreft enthousiast over Cool (2008): ‘Cazemier vertelt op een niet-belerende toon met veel vlotte dialogen. Haar ervaring als leerkracht zet ze in om de leefwereld van tieners te kunnen omschrijven. Dit lukt op een natuurlijke manier, zonder zich te moeten forceren in verkrampte jongerentaal.’ (Leesideeën Off Line).

Een vergelijkbare mening heeft Harriët van der Weide over Knalhard (2010): ‘Het verhaal sluit goed aan bij de belevingswereld van jongeren. De schrijfster heeft gekozen voor een directe schrijfstijl met korte zinnen, veel dialoog en eigentijdse pubertaal.’ (Literatuur in de praktijk). Hoewel naar het oordeel van Van der Weide de daders nogal stereotiep zijn neergezet (‘pukkelgezicht, petdragend, kaal en dergelijke’), vindt ze dat het thema zinloos geweld goed is uitgewerkt.

Bibliografie

Jeugdboeken

Portret van Sanne. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1992.

Iris. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1994.

Minkes tegenbeeld. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1996. Ook verschenen als Gelijk oversteken. Sanoma uitgevers, 2002.

Te snel. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1997. - herzien in 2008

Weerlicht. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1998. Ook verschenen als Verliefd op je leraar. Amsterdam, Ploegsma, 2010.

De wereld van Ward. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1999.

Bijna veertien. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 2000.

Kid kind. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 2001. Een herziene uitgave verscheen als Echt Emma. Amsterdam, Ploegsma, 2009.

Met Karel Eykman en Martine Letterie, Naar de brugklas. Amsterdam, Ploegsma, 2002.

De eerste keer. Amsterdam, Ploegsma, 2002. - herzien in 2011

Verliefd zijn is een ramp!. Amsterdam, Ploegsma, 2002. - herzien in 2008

Survivalgids voor brugklassers. Met illustraties van Juliette de Wit. Amsterdam, Ploegsma, 2003.

Vliegende start. Amsterdam, Ploegsma, 2004.

Survivalgids voor meiden. Met illustraties van Juliette de Wit. Amsterdam, Ploegsma, 2004.

Survivalgids voor jongens. Met illustraties van Juliette de Wit. Amsterdam, Ploegsma, 2004.

[pagina 6]

Kussen en krullen. Amsterdam, Ploegsma, 2004.

Survivalgids geld. Met illustraties van Juliette de Wit. Amsterdam, Ploegsma, 2005.

Heb jij het al gedaan?. Amsterdam, Ploegsma, 2005.

Geen bericht, goed bericht. Amsterdam, Ploegsma, 2005.

Wie durft?!. Amsterdam, Ploegsma, 2006.

Survivalgids vakantie. Met illustraties van Juliette de Wit. Amsterdam, Ploegsma, 2006.

Vamp. Amsterdam, Ploegsma, 2006.

Kies voor mij!. Amsterdam, Ploegsma, 2006.

In de brugklas. Amsterdam, Ploegsma, 2007.

Maak er wat van! Het succesboek voor pubers. Amsterdam, Ploegsma, 2007.

Lotte en Karima. Amsterdam, Ploegsma, 2007.

De brugklas door. Amsterdam, Ploegsma, 2008.

Bye Bye brugklas. Amsterdam, Ploegsma, 2008.

Cool. Amsterdam, Ploegsma, 2008.

Op jezelf. Amsterdam, Ploegsma, 2009.

Offline. Amsterdam, Ploegsma, 2009.

Survivalgids voor pubers. Met illustraties van Juliette de Wit. Amsterdam, Ploegsma, 2010.

Windkracht Merel. Amsterdam, Ploegsma, 2010.

Knalhard. Amsterdam, Ploegsma, 2010.

Wervelwind Merel. Amsterdam, Ploegsma, 2011.

Met Martine Letterie, Familiegeheim. Amsterdam, Ploegsma, 2011.

Iets van mij. Amsterdam, Ploegsma, 2011.

Bibi XTRA. Amsterdam, Ploegsma, 2012.

Alles voor Romeo. Amsterdam, Ploegsma, 2012.

Over Caja Cazemier

Marja Boonstra, Sanne is verliefd op een meisje. In: Leeuwarder Courant, 20-3-1992.

Anja Sparidaans, Over hartsvriendinnen en vlinders in de buik; Portret van Sanne sterke jeugdroman. In: Het Nieuwsblad, 28-3-1992.

Sietse de Vries, Caja Cazemier ontdekt met jeugdboek over lesbisch meisje gat in de markt. In: Leeuwarder Courant, 3-4-1992.

Wim Hora Adema, Meisjesboeken zijn schaars, maar ze bestaan nog steeds. In: Tubantia, 2-5-1992.

Cornald Maas, ‘Niemand die eens lekker in mij wil bijten’. In: de Volkskrant, 9-5-1992.

Lieke van Duin, Levensechte meiden. In: Trouw, 14-5-1992.

Joke Linders, Opgroeiende jeugd knap beschreven. In: Algemeen Dagblad, 14-5-1992.

[Anoniem], Portret van Sanne. In: Nieuwsblad van N.O. Friesland, 7-10-1992.

Muriel Boll, Meisje en meisje. In: De Stem, 6-11-1992.

Peter van den Hoven, Literaire bloedarmoede. In: Vernieuwing, jaargang 51 (1993), nr. 9.

Max Verbeek, Goed gelezen. In: Leesgoed, jaargang 21 (1994), nr. 4.

Marita Vermeulen, Waar rozeblaadjes vallen blijft Iris overeind. In: Jeugdboekengids, jaargang 36 (1994), nr. 5.

Jef Boden, Portret van Sanne. In: Top 22, nr. 24/25, 11-2-1994.

[Anoniem], Iris houdt het thuis niet meer uit. In: Nieuws van de Dag, 30-4-1994.

Ruud Kraaijeveld, Iris. In: Smaken verschillen. Over jeugdliteratuur. Apeldoorn, Van Walraven, 1995.

Sofie de Jonckheere, Te snel. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 2 (1996), nr. 9.

Caroline Miessen, Minkes tegenbeeld. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 2 (1996), nr. 9.

Ruud Kraaijeveld, Meisjesproblemen. In: Levende Talen, nr. 514, november 1996.

Marleen Colpin, Weerlicht. In: Leesidee jeugdliteratuur, jaargang 3 (1997), nr. 6.

Ruud Kraaijeveld, [over Minkes tegenbeeld]. In: Jeugdboeken 1996. Arnhem, Ellesy, 1997.

Selma Niewold, Een kille wereld. In: de Volkskrant, 17-1-1997.

Marja Boonstra, Eilandmeisje zoekt aansluiting. In: Leeuwarder Courant, 14-2-1997.

Mark Moorman, Buitenbeentje bouwt Legostad. In: Het Parool, 6-5-1999.

Marja Boonstra, [over De wereld van Ward]. In: Freed, 14-5-1999.

Ruud Kraaienveld, Weerlicht. In: Een kwestie

[pagina 7]

van smaak. Arnhem, Ellessy, 2000.

Marja Boonstra, Een hart zo groot als haar achterste. In: Leeuwarder Courant, 1-9-2000.

Marja Boonstra, Mama is de spil. In: Leeuwarder Courant, 15-6-2001.

Jet Marchau, Kid kind. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-11-2001.

[Anoniem], [over De eerste keer]. In: Tubantia, 18-5-2002.

Jan Smeekens, Brugklassers laten zich mooi niet ondersneeuwen. In: Provinciale Zeeuwse Courant, 28-8-2002.

Marja Boonstra, [over Naar de brugklas]. In: Leeuwarder Courant, 30-8-2002.

Mai van Loon, De eerste keer. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-10-2002.

Julia van Bohemen, Een stap in de volwassen wereld. In: Leeuwarder Courant, 22-11-2002.

Mai van Loon, De eerste keer. In: Leesideeën Off Line 2000-2002, 31-12-2003.

Jan Smeekens, ‘Je laatste dagen op de basisschool zijn geteld’. In: Provinciale Zeeuwse Courant, 25-2-2004.

Bea Ros, Praatboeken. In: Didaktief, 1-9-2005.

Jan Smeekens, Lol trappen en verliefd worden op brugklaskamp. In: Provinciale Zeeuwse Courant, 1-9-2004.

Anne Velthausz, Overlevingsgids over geld voor jongeren. In: Leeuwarder Courant, 1-7-2006.

Bea Ros, Van dociel naar DUF. In: Didaktief, 1-3-2007.

Jet Marchau, Vamp. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

[Anoniem], Jeugd vindt Vamp het mooiste boek. In: De Limburger, 17-4-2008.

[Anoniem], Caja Cazemier wint Jonge Juryprijs. In: de Volkskrant, 17-4-2008.

Jan ter Harmsel, Jeugdboek over negatief effect alcohol. In: Nederlands Dagblad, 8-11-2008.

Thea Digter, Puberteit is één grote verbouwing. In: De Telegraaf, 16-12-2008.

Karen Ghonem-Woets, Te snel. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2009.

Cindy Vanhove, Cool. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2009.

[Anoniem], Jeugdboek over uitgaanswereld. In: Leeuwarder Courant, 1-10-2010.

Hans Mijnders, Jeugdboek. In: Reformatorisch Dagblad, 16-5-2011.

Maria Del Grosso, ‘Help, morgen leesverslag inleveren’. In: Leeuwarder Courant, 26-8-2011.

Harriët van der Weid, Caja Cazemier - Knalhard. In: Jeugdliteratuur in de praktijk, jaargang 16 (2011), nr. 2, blz. 3-6.

Websites

www.cajacazemier.nl

www.kinderboekenplein.nl

90 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2012