Lexicon van de jeugdliteratuur

Frances Hodgson Burnett

door Ineke Haykens

Frances Hodgson werd geboren op 24 november 1849 in Manchester, Engeland. Toen haar vader stierf, bleef zij achter met haar moeder en vier broertjes en zusjes. Er brak toen een periode van armoede in haar jeugd aan, tot het moment dat ze geld ging verdienen met haar literaire bezigheden. In 1865 emigreerde zij naar Amerika en werd in 1905 Amerikaans staatsburgeres. In 1873 trouwde zij met Swan Burnett, van wie zij in 1898 scheidde. Ook haar huwelijk met Stephen Townesend uit 1900 hield geen stand. In 1893 publiceerde zij haar autobiografie: The One I knew Best of All. Zij stierf in 1924.

Werk

Aanvankelijk was Burnett vooral bekend door haar werk voor volwassenen. Dit werk wordt wel vergeleken met dat van George Eliot en Henry James. De kwaliteit van haar eerste kinderboeken varieerde erg. Uit de 19e eeuw stamt Little Lord Fauntleroy. Haar belangrijkste boeken schreef Burnett na 1900: A little Princess (1905) en The Secret Garden (1911).

In 1898 werd Burnett door de lezers van Girl's Realm gekozen tot één van hun favoriete schrijfsters.

Assepoesterachtige toestanden (vergelijk haar eigen jeugd) komen in haar beste boeken voor. Haar personages vervallen van rijkdom tot armoede en die situatie kan in hetzelfde boek net zo snel weer gewijzigd worden.

Kinderboeken

Burnett schreef een vervolgverhaal in het tijdschrift St. Nicolas, hetgeen in 1885 resulteerde in de publikatie van Little Lord Fauntleroy. Moderne lezers zullen de hoofdpersoon Cedric Erroll misschien beschouwen als een moederskindje, een verwijfd jongetje. Deze mogelijke reactie wordt in de hand gewerkt door zijn uiterlijke verschijning: gouden lokken tot op zijn schouders, kanten kragen, fluwelen pakjes.

Cedric Erroll is een Amerikaans jongetje dat op zevenjarige leeftijd plotseling Lord Fauntleroy wordt. Hij verhuist van een huisje in een achterbuurt van New York naar een Engels kasteel, waar hij een leven tegemoet gaat als erfgenaam van de graaf van Dorincourt, zijn grootvader. De graaf is een humeurig en hardvochtig man, maar tussen hem en zijn kleinzoon groeit een speciale band. Uiteindelijk lukt het de kleine lord zijn grootvader tot inkeer te brengen. In het boek vergelijkt Burnett de Engelse maatschappij met de Amerikaanse die niet zo klassebewust is. In Amerika ging Cedric om met de groenteboer en de

schoenpoetser. In Engeland is dat ondenkbaar, maar Cedric blijft ondanks zijn nieuwe positie onbedorven en republikein in hart en nieren: hij is een allemans vriend. Cedric bezit de ideale eigenschappen van het kind aan het eind van het Victoriaanse tijdperk: onschuldig, liefhebbend, onberispelijk gedrag.

De kleine prinses

Van A Little Princess bestaan drie versies. Het verscheen voor het eerst in 1887 onder de titel Sara Crewe: Or What Happened At Miss Mitchin's. In 1902 maakte Burnett er een toneelbewerking van, aangevuld met nieuw materiaal. Op voorstel van haar uitgever publiceerde ze daarna een nieuwe versie van het boek onder de titel van het toneelstuk: A Little Princess. Dit boek, gebaseerd op het nieuwe materiaal uit het toneelstuk verscheen in 1905.

Sara Crewe was gedeeltelijk gebaseerd op haar eigen jeugdervaringen, maar speelt zich af in Londen. Het hoofdthema is het omkeren van het fortuin. Sara gaat naar school als erfgename, maar na haar vaders faillissement en zijn dood vervalt ze op school tot keuken- en boodschappenmeisje. Zij behoudt echter haar bijnaam: a little princess. Sara's geluk keert nogmaals, wanneer een rijke vriend van haar vader haar vindt en adopteert. Het is een erg moralistisch verhaal: we zijn wat we zijn; uiterlijk vertoon en bezittingen hebben niets met adel te maken.

In de eerste versie namen Sara's ervaringen tot op het moment van haar vaders dood niet meer dan viereneenhalve bladzijde in beslag. In A Little Princess zijn dat er negentig. Allerlei zaken zijn tot in detail uitgewerkt. Burnett heeft zelf eens gezegd: ‘Het is niet voldoende te vertellen dat ze theedrinken, je moet vertellen hoe de koekjes smaken.’

De geheime tuin

In verband met The Secret Garden zei Burnett dat ze altijd een soort nieuwsgierige verwantschap heeft gevoeld met de dingen die groeien.

De plaats van handeling speelt in dit boek een belangrijke rol. De atmosfeer van het enorme huis, maar vooral de romantische, mysterieuze sfeer van de tuin. Hoofdpersoon is Mary, een wees uit India. Zij gaat bij haar oom Archibald Craven wonen op Misselthwaite. Haar aankomst over het moeras vertoont een opvallende gelijkenis met de aankomst van Jane Eyre op Thornfield. Er zijn meer overeenkomsten tussen de twee boeken. Burnett kende Yorkshire (waar het verhaal zich afspeelt) niet erg goed en de beschrijvingen van de omgeving zijn meer gebaseerd op de waarnemingen van de Bröntes dan op die van haarzelf. Mary is een zuur, in zichzelf gekeerd kind met een onaantrekkelijk uiterlijk. Eenmaal in Engeland wordt ze aan haar eigen lot overgelaten. Haar oom leeft erg teruggetrokken en is vaak van huis. Een paar jaar eerder

stierf zijn vrouw na een ongeluk in de prachtige ommuurde tuin. Sinds die tijd is de tuin afgesloten en wordt niet langer verzorgd.

Cravens zoon Colin is een ingebeelde zieke die denkt dat hij een bochel zal krijgen als hij probeert te lopen. Er groeit een band tussen de twee liefdeloze en ongeliefde kinderen. Ze nemen hun lot in eigen hand en zijn aan het einde van het boek veranderd in levendige, zelfbewuste kinderen. Ze worden geholpen door de geheime tuin die ze ontdekken en weer tot leven wekken, en door Dickon, een broertje van Mary's kamermeisje Martha. Dickon voelt zich één met de natuur. Hij fluit en praat tegen planten om ze te laten groeien en zijn dierlijke gezelschap bestaat uit een vossewelp, een eekhoorn, een kraai, een lam en een wit konijn. Dickon is het ongeloofwaardigste element uit het verhaal, maar acceptabel als deel van de magische, metafysische sfeer die staat naast de alledaagse omgeving. De strekking van het verhaal is, dat wie vertrouwt op de krachten van de natuur gelukkig wordt.

De geheime tuin is duidelijk een boek van de 20e eeuw. Het weerspiegelt niet de houding die in Burnetts kindertijd gebruikelijk was: Spreek wanneer er tegen je gesproken wordt. Kom wanneer je geroepen wordt. Dit boek suggereert juist dat kinderen onafhankelijk moeten zijn en vertrouwen in zichzelf moeten hebben. Dat ze moeten luisteren, niet naar hun ouders en meerderen, maar naar hun eigen hart en geweten. De geheime tuin maakte bij de eerste verschijning geen grote indruk, maar het is sinds die tijd vaak herdrukt.

Bibliografie

2 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1983